Morgunblaðið - 29.10.2003, Blaðsíða 4

FRÉTTIR
4 MIÐVIKUDAGUR 29. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HÆKKUN lánshlutfalls Íbúðalána-
sjóðs í 90% og hækkun hámarkslána
sjóðsins munu örva eftirspurn og hafa
svipuð áhrif og slökun í ríkisfjármál-
um og munu þannig kalla á hærri
stýrivexti Seðlabankans en ella. Gæti
áhrifanna á sama tíma og stóriðju-
framkvæmdir eru í hámarki gætu af-
leiðingarnar orðið alvarlegur efna-
hagslegur óstöðugleiki með ófyrir-
sjáanlegum afleiðingum. Þá hafa
þessar breytingar óæskileg áhrif á
fjármálakerfið hér á landi, stöðug-
leika þess og skilvirkni.
Þetta kemur fram í tveimur
skýrslum sem Seðlabanki Íslands
hefur unnið vegna fyrirhugaðra
breytinga á húsnæðislánakerfinu.
Önnur er minnisblað vegna hlutverks
bankans í samráðshópi vegna breyt-
inganna og hin er unnin að beiðni
þingflokks Samfylkingarinnar.
Í fyrrnefndu skýrslunni segir að
skammtímaáhrif breytinganna á hús-
næðislánakerfinu verði líklega meiri
en langtímaáhrifin og að verulegu
máli skipti við hvaða skilyrði skamm-
tímaáhrifanna muni gæta.
Aukin hætta á vanskilum
„Gerist það á sama tíma og stór-
iðjuframkvæmdir, sem mjög munu
reyna á þanþol hagkerfisins, verða í
hámarki geta afleiðingarnar orðið al-
varlegur efnahagslegur óstöðugleiki
með ófyrirsjánlegum afleiðingum. Því
væri æskilegt að aðlögunarferlið yrði
langt og áfangaskipt og fæli í sér
mjög hóflegar breytingar fyrir 2007
auk mikillar varfærni við hækkun há-
markslána,“ segir í annarri skýrsl-
unni sem er minnisblað til verkefn-
isstjóra og ráðgjafahóps vegna
breytinga á húsnæðislánakerfinu.
Þá segir einnig að breytingarnar á
húsnæðislánunum gætu haft umtals-
verð áhrif á íslenska fjármálakerfið.
Miklu varði hvernig staðið verði að
breytingunum og hver þróun efna-
hagslífsins verði á næstu árum.
„Fyrirfram má telja að breyting-
arnar feli í sér aukna hættu á van-
skilum heimila, útlánatapi í fjármála-
kerfinu og fjármálalegum óstöðug-
leika. Þær eru jafnframt líklegar til
þess að hafa hamlandi áhrif á sam-
keppnishæfni á fjármálamarkaðnum
og skilvirkni fjármálakerfisins þegar
til lengri tíma er litið. Því verður að
telja að breytingarnar séu til þess
fallnar að hafa óæskileg áhrif á fjár-
málakerfið hér á landi, stöðugleika
þess og skilvirkni,“ segir ennfremur í
samantekt á niðurstöðum um áhrif
fyrirhugaðra breytinga á húsnæðis-
lánakerfinu.
Alvarlegur efnahagslegur
óstöðugleiki gæti fylgt
VARÐSKIP kom til Seyðisfjarðar
í fyrrinótt með Síldey NS-25 í
togi, sem hafði orðið vélarvana
sextíu sjómílur norðaustur af
Dalatanga að morgni mánudags.
Síldey er 250 tonna línuskip.
Skipstjóri Síldeyjar hafði sam-
band við stjórnstöð Landhelg-
isgæslunnar og óskaði eftir að-
stoð þar sem skipið hafði fengið
veiðarfæri í skrúfuna. Varðskip
hélt þá í átt til skipsins og var
komið að því um tvöleytið á
mánudag. Komu skipin svo til
heimahafnar á Seyðisfirði á
þriðja tímanum í fyrrinótt.
Nokkuð hvasst var á leiðinni en
vel gekk að draga skipið til hafn-
ar, að því er fram kemur í til-
kynningu frá Landhelgisgæsl-
unni.
Ljósmynd/Landhelgisgæslan
Síldey dregin til hafnar af einu varðskipa Gæslunnar. Siglingin til Seyðisfjarðar tók hálfan sólarhring.
Varðskip dró Síldey til Seyðisfjarðar
HAGFRÆÐISTOFNUN Háskóla Íslands tel-
ur að ef lánshlutfall almennra íbúðalána og
hámarkslán Íbúðalánasjóðs verða hækkuð á
tiltölulega skömmum tíma séu líkur á því að
fasteignaverð geti hækkað um 11–16% um-
fram þær hækkanir sem ella hefðu orðið í
kjölfar slíkrar rýmkunar lánareglna. Þessar
hækkanir muni síðan ganga til baka á nokkr-
um árum.
Hagfræðistofnun vann að beiðni Samtaka
atvinnulífsins og Samtaka banka og verð-
bréfafyrirtækja skýrslu þar sem mat er lagt á
áhrif aukinna lánveitinga Íbúðalánasjóðs á
fasteignamarkaðinn annars vegar og efna-
hagslífið í heild hins vegar.
Tryggvi Þór Herbertsson, forstöðumaður
Hagfræðistofnunar, segir að færa megi hald-
góð rök fyrir því að langtímavirði húsnæðis
sé nokkuð óháð skipan húsnæðislána. Ástæð-
an sé sú að á húsnæðismarkaði myndist verð
með samspili framboðs og eftirspurnar. Hann
segist telja nauðsynlegt að fara afar gætilega
í rýmkun lánareglna Íbúðalánasjóðs.
Í skýrslunni eru leiddar að því líkur að
fasteignaverð gæti hækkað um 11–16% um-
fram þær hækkanir sem ella hefðu orðið í
kjölfar slíkrar rýmkunar lánareglna.
Tryggvi segir að þessar miklu hækkanir
myndu síðan að mestu ganga til baka að
raunvirði á nokkrum árum þar sem hærra
fasteignaverð myndi örva hvata til nýbygg-
inga og auka þannig íbúðaframboð. Hann
benti á að þetta geti komið illa við þá sem séu
að fjárfesta í húsnæði en séu með litla eigin
fjármögnun. Þegar fasteignaverð lækki fjari
undan veðunum og því geti sú staða komið
upp að fólk sem var með 10% eigin fjár-
mögnun eigi allt í einu ekkert í fasteigninni.
Tryggvi segir að tímasetning breytingar
skipti miklu máli. Framkvæmdirnar á Aust-
urlandi geri það að verkum að svigrúmið í
efnahagslífinu sé ekki mikið. Fasteignamark-
aðurinn muni einnig ráða miklu um þróun
efnahagsmála á næstu árum.
Hefur áhrif á verðbólgu
Tryggvi segir að þensla í fasteignaverði
hafi bein áhrif á verðlag vegna þess að fast-
eignaverð sé reiknað inn í vísitölu neyslu-
verðs. Hann segir að viðbrögð þeirra sem
stjórna peningamálum verði væntanlega þau
að hækka stýrivexti sem aftur leiði til al-
mennrar vaxtahækkunar. Það leiði svo aftur
til minni einkaneyslu.
Tryggvi segir að niðurstaða sín sé að er-
lend spurn eftir húsbréfum sem langtíma-
fjárfestingu sé ofmetin. Mjög varasamt sé að
byggja breytingar á langtímaskipulagi hús-
næðislána á erlendri spurn eftir húsbréfum
sem sé óviss og hvikul.
Tryggvi sagði spurður að boðaðar breyt-
ingar stjórnvalda á vaxtabótakerfinu gætu
haft áhrif á þróunina á fasteignamark-
aðinum. Vaxtabótakerfið hvetji til skuldsetn-
ingar. Hann benti á að ef veitt verði 90% lán
og hámarkslán yrði hækkað í 18 milljónir
myndi fjárstreymi úr ríkissjóði í vaxtabóta-
kerfið aukast mikið.
Guðjón Rúnarsson, framkvæmdastjóri
Samtaka banka og verðbréfasjóða (SBV),
segir að niðurstaða Hagfræðistofnunar HÍ
staðfesti áhyggjur banka af þeim tillögum
sem lagðar hafa verið fram um breytingar á
húsnæðiskerfinu. Hann minnti á tillögur SBV
í húsnæðismálum sem kynntar voru fyrir
skemmstu. Hann sagði að sumir hefðu skilið
tillögurnar á þann veg að verið væri að
leggja til að bankarnir tækju alfarið yfir hús-
næðislánakerfið. Þetta væri ekki rétt. Tillög-
urnar miðuðu að því að Íbúðalánasjóður yrði
heildsölubanki en bankarnir sæju um alla
umsýslu og samskipti við lántakendur.
Ari Edwald, framkvæmdastjóri Samtaka
atvinnulífsins, sagði á blaðamannafundi í gær
að skýrsla Hagfræðistofnunar sýndi að
ástæða væri til að fara mjög varlega í breyt-
ingar á húsnæðiskerfinu. Hann tók jafnframt
fram að SA væri ekki þeirrar skoðunar að
ekki mætti gera neinar breytingar á húsnæð-
iskerfinu.
Hagfræðistofnun telur að fasteignaverð hækki verulega verði lánshlutfall Íbúðalánasjóðs hækkað
Líkur á 11–16% hækk-
un á fasteignaverði
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Forsvarsmenn Samtaka atvinnulífsins og Hagfræðistofnunar kynna skýrsluna.
ÍSLENSKA ríkið var í gær sýknað
af kröfu Litháa sem krafðist þess
að ógilt yrði staðfesting dómsmála-
ráðuneytisins á afturköllun útlend-
ingaeftirlitsins á dvalarleyfi hans
hér á landi.
Útlendingaeftirlitið afturkallaði í
nóvember 2001 dvalarleyfi manns-
ins en brottvísun hans frá Íslandi
gildir á Norðurlöndum og fól í sér
ævilangt endurkomubann til Ís-
lands og skráningu í Schengen-
upplýsingakerfið, sem þýðir að
hann er óæskilegur í Schengen-
ríkjunum í 3 ár frá skráningunni.
Maðurinn kom til landsins seint
á árinu 1999 og var hér við störf. Í
ljós kom að hann hafði á árinu
1995 verið dæmdur í heimalandi
sínu fyrir að nauðga og myrða
unga konu. Þar eð hann greindist
með geðklofa var hann dæmdur til
vistar á lokuðu geðsjúkrahúsi en
var látinn laus þaðan 1999 og mun
hafa komið til Íslands í framhaldi
af því.
Mat útlendingaeftirlitið það svo
að áframhaldandi dvöl mannsins
hér á landi teldist hættuleg hags-
munum ríkisins og almennings og
væri vist hans hér óæskileg.
Komst héraðsdómur að þeirri nið-
urstöðu að sú ákvörðun hefði verið
tekin á málefnalegan hátt og ekki
hefði verið kostur á vægari ákvörð-
un í tilviki mannsins.
Er dómsmálaráðuneytið stað-
festi afturköllun dvalarleyfis
mannsins í febrúar í fyrra fór hann
af landi brott. Í stefnu í málinu á
hendur ríkinu kvaðst maðurinn
hafa náð góðum bata á sjúkrahús-
inu og hefði hann verið útskrifaður
án lyfja. Hann kvað sér hafa geng-
ið vel að aðlagast samfélaginu á
nýjan leik og ekki gerst brotlegur
við refsilög.
Arngrímur Ísberg héraðsdómari
dæmdi málið. Lögmaður Litháans
var Hilmar Magnússon hdl. Óskar
Thorarensen hrl. flutti málið fyrir
ríkið.
Heimilt að vísa
Litháa úr landi
RÍKISÚTVARPIÐ neitaði að flytja
auglýsingu frá Heimdalli á undan há-
degisfréttum í gær á þeirri forsendu
að Ríkisútvarpið birti ekki ótilhlýði-
legan áróður.
„Okkur finnst ríkið vera að gera
hluti sem einkaaðilar geti gert,“ segir
Atli Rafn Björnsson, formaður Heim-
dallar, um auglýsinguna „slökkvum á
Ríkisútvarpinu. Heimdallur“ sem átti
að lesast í gær. Hann segir að auglýs-
ingin hafi átt að vera byrjun á svo-
nefndri RÚV-viku Heimdallar, en
málefnahópur hafi viljað vekja athygli
á þeirri tímaskekkju að ríkið ræki
fjölmiðla. Að sögn hans fengust fyrst
þau svör að auglýsingunni hefði verið
hafnað vegna þess að ríkisútvarpið
birti ekki ótilhlýðilegan áróður gegn
fyrirtækjum, félögum eða einstak-
lingum. Stjórn Heimdallar hefði talið
svörin ófullnægjandi og því sent út-
varpsstjóra bréf þar sem farið hafi
verið fram á að hún yrði birt en ann-
ars að synjunin yrði rökstudd ítarleg-
ar. Í svarinu er vitnað í lög um Rík-
isútvarpið þess efnis að útvarpsstjóri
setti sérstakar reglur um flutning
auglýsinga í útvarpi og sjónvarpi sem
hlotið hafi staðfestingu útvarpsráðs. Í
5. gr. auglýsingareglnanna eru rakin
10 atriði sem leiði til synjunar auglýs-
inga og m.a. tiltekið að auglýsingu sé
synjað „ef auglýsing (eða heiti auglýs-
anda) er mengað ádeilu eða hlutsamri
umsögn um einstaka menn, stofnanir,
félagsheildir, stefnur í almennum
málum eða stjórnmálaflokka“.
RÚV neitaði að
flytja auglýsingu
frá Heimdalli