Morgunblaðið - 01.11.2003, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 2003 33
L
ANDSFUNDUR
Samfylkingarinnar
fer fram um helgina í
glæsihúsi þeirra
Haukamanna á Ás-
völlum í Hafnarfirði. Flokksmenn
horfa björtum augum fram á veg-
inn eftir sögulega sigra undanfar-
inna ára. Það er svo sannarlega
við hæfi að halda fundinn í Hafn-
arfirði þar sem saga jafn-
aðarmanna er saga af sigurgöngu
áratugi aftur í tíman. Með há-
punktum á borð við þá þegar Guð-
mundur Árni Stefánsson alþing-
ismaður leiddi jafnaðarmenn til
sigurs og hreins meirihluta á ní-
unda áratugnum og hreinn meiri-
hluti Samfylkingarinnar í bæj-
arfélaginu fyrir rúmu ári.
Í sveitarstjórnarkosningunum
árið 2002 gekk Samfylkingunni
víða mjög vel. Flokkurinn hlaut
eins og áður sagði hreinan meiri-
hluta í Hafnarfirði, hreinan meiri-
hluta á Siglufirði, jók fylgi sitt úr
27%, (Árborgarlistinn 1998) í 42%
í Árborg og náði verulega góðum
árangri víða um land. Bæði undir
eigin merkjum og með öðrum.
T.d. í Kópavogi, Hveragerði, Vest-
mannaeyjum, Vogum, Grindavík,
Akranesi og Reykjanesbæ. Þessi
árangur var innsiglaður í vor þeg-
ar flokkur íslenskra jafn-
aðarmanna fékk í fyrsta sinn yfir
30% fylgi í kosningum til Alþingis
og batt þar með enda á yfirburði
Sjálfstæðisflokksins í íslenskum
stjórnmálum.
Seiglan sigraði
Á ýmsu gekk fyrsta kastið enda
markið sett hátt. Eðlilega tók
tíma að ydda málefnin hjá breið-
fylkingu félagshyggjufólks sem
samanstóð af jafn stórum og lit-
ríkum hópi manna og kvenna úr
fjórum flokkum auk fjölda fólks
sem aldrei hafði nálægt stjórn-
málum komið.
Það var aldrei skortur á þeim
spámönnum sem sáu það í hendi
sér að gengi flokksins yrði aldrei
gott og kannanir fyrstu misserin
eftir kosningar sýndu það og
sönnuðu að stóri jafnaðarflokk-
urinn væri tálsýn ein. En seiglan
sigraði bölbænirnar og flokkurinn
tók flugið á ný.
Evrópuákvörðunin
Fyrir réttum tveimur árum hélt
Samfylkingin sinn fyrsta lands-
fund. Þá voru veður válynd og
framtíðarmúsíkin óljós. Enda
gáfu skoðanakannanir til kynna
að flokkurinn væri með á bilinu
13–16% fylgi þá mánuðina.
Á þeim tíma var undirritaður
framkvæmdastjóri Samfylking-
arinnar og það var ógleymanlegt
að vinna með formanni flokksins,
forustu og félagsmönnum þær
vikurnar og upplifa seigluna og
einurðina í því að skila flokknum
heilum í höfn. Sá landsfundur
markaði enda tímamót og um-
skipti í tilveru flokksins.
Miklu skipti í þeim umskiptum
sem áttu sér stað á landsfundinum
2001 þær skýru og afdráttarlausu
málefnaáherslur sem markaðar
voru. Össur Skarphéðinsson for-
maður lagði Evrópuákvörðun sína
fyrir fundinn og tók af skarið um
þau mál af sinni hálfu. Sú ákvörð-
un var afdrifarík og varð meðal
annarra atriða til að þeyta flokkn-
um upp á við í fylgiskönnunum
þegar á leið og skerpa verulega á
karaktter hans. Í kjölfarið efldist
Samfylkingin stórum með skýra
og sérkennandi stefnu.
Menntun meginmálið
Landsfundur setur leiðarstefin
og þar eru teknar þær pólitísku
ákvarðanir sem mestu varða um
framtíð hvers flokks. Þar eru póli-
tísku línurnar markaðar og á með-
al meginmála fundarins nú hjá
Samfylkingunni eru mennta-
málin.
Lítið hefur farið fyrir heild-
stæðri umræðu um íslenskt
menntakerfi en af og til blossar
upp umræða um eintaka þætt
þess og er það ágætt svo langt
sem það nær. En það nær ekki
alla leið og getur orðið til tjóns og
skaða þegar miklar breytingar
eiga sér stað án þess að allir þætt-
ir málsins séu heildstætt skoðaðir.
Umhverfi skólamálanna hefur
sumpart tekið stakkaskiptum á
síðustu árum. Fjöldi sjálfstætt
starfandi háskóla hefur tekið til
starfa og að litlu leyti hefur örlað
á þessari þróun á framhalds-
skólastiginu með Hraðbrautinni í
Hafnarfirði.
Ekki er sjálfgefið að þessi þró-
un sé til bóta fyrir allt skólakerfið
ef ekki er hugað að heilstæðum
breytingum samhliða þessari ann-
ars jákvæðu þróun. Til dæmis er
mismunurinn á aðstöðu sjálfstætt
starfandi háskólanna og Háskóla
Íslands til fjárafla farinn að verða
þeim síðarnefnda verulegur fjötur
um fót.
Skólagjöld við HÍ
Páll Skúlason, háskólarektor og
heimspekingur, hefur getið sér
gott orðspor fyrir að halda eft-
irtektarverðar og merkar ræður
við útskrift nemenda sinna. Fyrir
skömmu hélt hann eina slíka við
útskrift nemenda sinna og varpaði
hún sterku ljósi á þá sorglegu að-
stöðu sem stjórnvöld eru búin að
hrekja Háskólann í. Með því að
skammta honum allt of lítið fé er
verið að neyða HÍ til að hafa frum-
kvæði af því að taka upp skóla-
gjöld við skólann. Það virðist
stefna Sjálfstæðis/Framsókn-
arflokks að búa svo um hnúta að
skólinn sjái sér ekki aðra kosti
færa en að fara fram á það við
stjórnvöld að hækka gjaldtöku við
skólann.
Háskóli á heimsmælikvarða
Á sama tíma bendir rektor á að
grunnnám við Háskólann sé að
verða að jafngildi stúdentsprófs
hér fyrr á árum. Áfangi á lengri
leið. Sem segir allt sem segja þarf
um nauðsyn þess að slíkt nám
standi öllum jafnt til boða óháð
efnahag. Hins vegar þarf með
röskum hætti að bregðast við fjár-
svelti Háskóla Íslands enda bók-
staflega verið að leggja stein í
götu skólans í samkeppni við aðra
skóla. Fjárframlög til hans á að
hækka verulega og gera honum
þannig kleift að eflast sem háskóli
á heimsmælikvarða.
Ekki er útilokað að endurskoða
þurfi fjáröflun Háskólans í fram-
tíðinni. Það á hins vegar ekki að
gera með því að svelta skólann út í
horn, hefta í harðri samkeppni og
berja til að taka óvinsælar ákvarð-
anir fyrir ráðamenn.
Landsfund-
urinn og
leiðarstefin
Eftir Björgvin G. Sigurðsson
’ Landsfundur setur leiðarstefin
og þar eru teknar
þær pólitísku
ákvarðanir sem
mestu varða um
framtíð hvers
flokks. ‘
Höfundur er þingmaður og fyrrver-
andi framkvæmdastjóri Samfylk-
ingarinnar.
ýmsar
til að ná
að er
t kostur á
unnskóla-
þeir inn-
kólans
einu ári
ns vegar
amhalds-
endri fyr-
að miða
mánuði
öndunum.
ggja
ir og hafa
eirra til að
breytingu
ð og þegar
ytt úr 6 ár-
um í 4 ár með fræðslulögunum frá
árinu 1946. Þá voru neðstu bekkir
skólans afnumdir og næsta skóla-
stigi fyrir neðan gert að brúa bilið
með unglingastigi og landsprófi
miðskóla. Hér væri því eðlilegt að
gera ráð fyrir í þessum hug-
myndum að skera af námsefni
fyrsta árs í framhaldsskólanum.
Að öðrum kosti er um hreina
gengisfellingu á náminu að ræða
og líklegt að háskóladeildir muni
þurfa að stofna sérstakar und-
irbúningsdeildir áður en langt um
líður. Ef farin verður sú leið að af-
nema fyrsta ár framhaldsskólans
þarf að gefa grunnskólanum nokk-
urn tíma til að aðlagast breyttu
umhverfi.
Í þjóðfélaginu er víða áhugi á
því að stytta nám til stúdentsprófs
en þó án þess að það bitni á gæð-
um þess. Ég er þeirrar skoðunar
að málefni þessi þurfi að íhuga
vel. Fyrst þarf að svara skýrt
spurningunni hvers vegna sumir
telja þörf á að stytta námið. Ef við
teljum sterk rök vera fyrir stytt-
ingunni, þarf að komast að því
hvernig skynsamlegast er að gera
það til að skólakerfið í heild þjóni
sem best nemendum og þjóðfélag-
inu í heild. Það þarf að ígrunda
vel með faglegum hætti hvort
heppilegra sé að stytta framhalds-
skólann í 3 ár eða stytta grunn-
skólann í 9 ár. Ég er hlynntur því
að skoða danska fyrirkomulagið
með því að bjóða þeim nemendum,
sem treysta sér til þess, að ljúka
grunnskólanum á 9 árum og ég tel
afar mikilvægt að haldið verði í þá
fjölbreytni, sem einkennir íslenska
stúdentsprófið, án þess þó að það
bitni á undirstöðugreinum.
Reynslan af nýju námskránni er
góð en þar er lögð áhersla á að
dýpka kunnáttu í kjörsviðs-
greinum námsbrauta en bjóða
einnig upp á nokkurt val til að
auka fjölbreytni námsins. – Þetta
skólaár er hið fyrsta þar sem nýja
námskráin kemur að fullu til
framkvæmda. Lagt var í mikla
vinnu og kostnað við nýja nám-
skrá og námsgagnagerð. Ég legg
því til að við förum varlega og
forðumst skyndilegar ákvarðanir
um að gjörbreyta menntakerfinu,
metum heldur með faglegum
hætti hvernig nýja námskráin hafi
reynst og látum ekki fátækleg
sparnaðaráform ráða för. Í því
efni verður að hafa í huga að far-
sæld okkar í framtíðinni byggist á
fjölbreyttu og traustu mennta-
kerfi.
stúdentsprófs
Höfundur er rektor Menntaskólans í
Reykjavík.
’ „Í þjóðfélaginu ervíða áhugi á því að
stytta nám til stúd-
entsprófs en þó án
þess að það bitni á
gæðum þess. Ég er
þeirrar skoðunar að
málefni þessi þurfi að
íhuga vel. Fyrst þarf
að svara skýrt spurn-
ingunni hvers vegna
sumir telja þörf á að
stytta námið.“ ‘
Morgunblaðið/Ásdís
kefnum ÞSSÍ í landinu – einkum
gi úttekt á starfseminni í NAMFI;
skóla í Walvis Bay – leiddu hins
s, að erfitt væri að skiljast við
þannig að þeim yrði lokið fyrir
2. Í úttektinni á NAMFI gerðu
ðilar tillögu um að verkefnið yrði
um tvö ár og að því stefnt að
að ljúka því að mestu eða öllu
árslok 2004. Stjórn ÞSSÍ féllst á
gu og jafnframt, að samstarfs-
r við Namibíu yrði framlengdur til
árs. Jafnframt samþykkti stjórnin
ý verkefni yrðu undirbúin í land-
það miðað að fyrirliggjandi verk-
i lokið fyrir árslok 2004. Þannig
ð unnið af hálfu ÞSSÍ og eru nú
á að það takist.
ember sl. barst ÞSSÍ bréf frá for-
tofu Namibíu þar sem farið er
mlengingu á samstarfinu til fimm
rst einnig annað bréf þar sem
r upp á sex nýjum verkefnum,
var beðin um að skoða. Verkefnin
á því að vera mjög stór og kostn-
iður í smærri félagsleg verkefni. Í
okkar til Namibíu nú höfum við
orsendur samstarfsins og átt
fulltrúum stjórnvalda, sem lýsa
m áhuga á áframhaldandi sam-
rsamstarf Íslendinga og Namibíu-
fst árið 1990 og hefur frá upphafi
inst að sjávarútvegi en á seinni
ig að félagslegum verkefnum. Ís-
var- og fiskilíffræðingar hafa
egum ÞSSÍ og namibíska ríkisins
sóknastofnun Namibíu. Þessum
ú lokið. Annar þáttur starfsem-
r verið uppbygging sjómanna-
Walvis Bay sem tók til starfa 1994
og er umfangsmesta samstarfsverkefni
ÞSSÍ í Namibíu og þótt víðar væri leitað.
Enn annað verkefni ÞSSÍ í Namibíu tengd-
ist fiskimálaskrifstofu SADC, sem eru Þró-
unarsamtök ríkja í sunnanverðri Afríku.
Hvað félagsleg verkefni áhærir ber helst
að nefna fullorðinsfræðsluverkefnin en þau
hófust í smáum stíl 1993–1994. Síðustu árin
hefur starfsemi ÞSSÍ á þessu sviði vaxið
mjög, eða frá árinu 1999 að stofnunin réð til
sín sérstakan ráðgjafa til að sinna fé-
lagslegum verkefnum í landinu. Markhóp-
urinn er konur í fátækrahverfum bæjanna
og börn þeirra, í flestum tilfellum einstæðar
mæður, flóttamenn frá norðurhéruðum
Namibíu sem leita til sjávarbyggðanna eftir
atvinnu. Námskeiðin og kennslan eru einnig
opin körlum, en meirihluti þeirra sem sækja
námið er konur.
Það er erfitt að lýsa Namibíu. Líklega er
best að orða það sem svo, að hún sé land
andstæðnanna – á alla vegu. Hér eru auð-
lindir í jörðu; demantar og fleira. Hér eru
auðug fiskimið og síðan sendnar eyðimerk-
ur svo langt sem augað eygir og ekki
stingandi strá að sjá. Vatn af skornum
skammti, atvinnuleysi gríðarlegt og glæpir
vaxandi. Hundruð Íslendinga hafa haft hér
búsetu í lengri eða skemmri tíma á und-
anförnum árum og margir hafa kosið að
setjast hér að eftir að verkefnum lýkur.
Fjölmennt Íslendingasamfélag ber vel
heppnaðri samvinnu glöggt vitni og dómur
flestra er að sambúðin hafi gengið vel. Ekki
fer heldur á milli mála, að í Namibíu er eitt-
hvað sem heillar þessa landa okkar og hefur
orðið til þess að þeir vilja helst hvergi ann-
ars staðar vera.
Með bættum hag eru fjölmörg ríki mark-
visst að draga úr stuðningi við Namibíu.
Þannig stefna Svíar að því að draga úr starf-
semi sinni í Namibíu á næstu fimm árum og
verða að því loknu alfarnir. Finnar stefna að
því að ljúka starfsemi sinni í landinu af svip-
uðum ástæðum en þeir munu þó ekki ætla
að hverfa alfarið frá Namibíu. Norðmenn
hyggjast verða alfarnir nú í árslok og aðrar
þjóðir eru einnig á förum. Margar þjóðir
hyggjast þó starfa hér áfram í einhverri
mynd, enda margvísleg aðkallandi vandamál
sem vinna þarf að.
Þrátt fyrir að ÞSSÍ ljúki hefðbundinni þró-
unaraðstoð í Namibíu fyrir lok ársins 2004
má færa ýmis rök fyrir því að samvinnu á
milli landanna verði haldið áfram á einhverju
formi. Fátækt er hér enn mikil og tíðni eyðn-
ismitaðra hvergi meiri í heiminum. Í öðru
lagi hefur samvinnan undanfarinn áratug
byggt upp sambönd og þekkingu sem myndu
hverfa ef samstarfinu yrði hætt. Æskilegt er
að varðveita þessi sambönd eins og kostur er.
Í þriðja lagi er Namibía ríki sem hefur náin
tengsl við önnur Afríkuríki á svæðinu. Tengsl
Íslands við lönd í Afríku eru mjög takmörkuð
og er því mikilvægt að byggja á þeim sam-
böndum og á þeirri kunnáttu sem þegar er til
staðar.
Allt þetta verður að vega og meta á næstu
vikum og mánuðum. Þróunarsamvinnustofn-
un mun í félagi við stjórnvöld í Namibíu
gangast fyrir viðamikilli úttekt á þeim verk-
efnum sem staðið hafa yfir í landinu og á
grundvelli þeirrar úttektar verður loka-
ákvörðun tekin. En þegar fylgst er með því
stórkostlega starfi, sem á sér stað í fé-
lagsmiðstöðvum þeim sem Þróunarsam-
vinnustofnun hefur tekið þátt í að reisa í
löndum Afríku, sést glögglega hverju lítil og
fámenn þjóð í nyrsta hafi fær áorkað. Litli
drengurinn fyrir framan mig hefur notið
góðs af því og kannski gleðst hann ofurlítið
yfir því með sjálfum sér, mitt í sinni djúpu
sorg. Menntun er lykillinn að framförum –
lykillinn að framtíðinni. Vonandi tekst okkur
Íslendingum að komast til frekari þroska á
næstu árum og áratugum og smíða fleiri
lykla – frekari tækifæri til framtíðar – fyrir
þá bræður okkar og systur, börnin í framandi
löndum sem þurfandi eru.
Þá væri ekki til svo lítils barist.
nntun er lykillinn
mförum – lykillinn
mtíðinni ‘
Höfundur er stjórnarformaður Þróunarsam-
vinnustofnunar Íslands og aðstoðarmaður ut-
anríkisráðherra.