Morgunblaðið - 04.03.2004, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 FIMMTUDAGUR 4. MARS 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Svona, inn með þig, það verða ekki fleiri skíðaferðir. Nú verðum við bara með þig sem for-
rit í tölvunni, góði.
Möguleikar karlmennskunnar krufðir
Nýjar rann-
sóknir kynntar
Ráðstefna með yfir-skriftina „Mögu-leikar karl-
mennskunnar: karl-
mennskur í fortíð, nútíð og
framtíð“ verður haldin í
aðalbyggingu Háskóla Ís-
lands á föstudag og laug-
ardag, 5.–6. mars, og hefst
kl. 14.00 á föstudag. Morg-
unblaðið ræddi við Irmu
Erlingsdóttur hjá Rann-
sóknarstofu í kvenna- og
kynjafræðum, sem stend-
ur að ráðstefnunni.
– Hver er tilurð þessar-
ar ráðstefnu?
„Eftir að kvennarann-
sóknir tóku að aukast upp
úr 1970 varð fræðimönn-
um fljótlega ljóst að það
var ekki hægt að skoða
stöðu kvenna án samheng-
is við það þjóðfélagskerfi sem þær
bjuggu í og þar með var farið að
skoða valdakerfin og hvernig kyn-
ið mótar stöðu manneskjunnar.
Það á að sjálfsögðu bæði við um
konur og karla. Hvað mótar hug-
myndir um karlmennsku og
hvaða hugmyndir eru þar á ferð.
Fyrst þarf að greina hugmyndirn-
ar til þess að hægt sé að breyta
þeim. Það var ástralski fræðimað-
urinn Robert W. Conell sem reið á
vaðið í karlmennskurannsóknum.
Hann varpaði fram þeim spurn-
ingum hvernig karlmenn verða
karlmenn, hvernig karlmenn
verða valdameiri en konur, hvern-
ig mótast hugmyndir um karl-
mennsku og hvernig verða þær
ríkjandi. Ein meginniðurstaða
hans er sú að karlmennska sé
mótuð af menningunni á hverjum
stað og tíma og því er hún breyt-
anleg. Í kjölfarið á rannsóknum
hans hafa karlarannsóknir farið
vaxandi og þar er ekkert heilagt.
Okkur á Rannsóknastofu í
kvenna- og kynjafræðum (RIKK)
fannst nauðsynlegt að efla um-
ræðuna hér á landi og kynna nýj-
ar rannsóknir.“
– Hvers vegna er stofnun um
kvennarannsóknir að halda ráð-
stefnu um karlarannsóknir?
„Eins og nafn stofunnar felur í
sér, Rannsóknastofa í kvenna- og
kynjafræðum, eru ekki aðeins
stundaðar kvennarannsóknir.
Kynjafræði, þar sem bæði kynin
og tengslin þeirra á milli eru
skoðuð, fela í sér bæði kvenna- og
karlarannsóknir.“
– Hvaða tilgangi þjóna allar
þessar kynjarannsóknir?
„Það er löngu viðurkennt að
kynin standa misjafnlega að vígi
og að þar hallar verulega á konur.
Það þarf að kortleggja stöðuna,
greina hana og benda á leiðir til
úrbóta. Á hverjum tíma þurfa
tölulegar staðreyndir að liggja
fyrir en þær duga skammt. Við
þurfum að kafa niður í djúpgerð
samfélagsins, greina valdaupp-
bygginu þess og skoða orðræðuna
á hverjum tíma til að átta okkur á
hvernig valdi karla er viðhaldið og
hvernig við getum jafnað stöðuna.
Það er vinsælt nú um stundir að
segja að ekki þurfi
annað en að leiðrétta
launamisréttið og
senda feður í fæðingar-
orlof þar með sé mis-
rétti kynjanna úr sög-
unni. Kynjarannsóknir sýna að
málið er alls ekki svona einfalt.
Við byggjum á aldagömlum hefð-
um og hagsmunum sem er við-
haldið með kynjaðri hugmynda-
fræði og kerfi sem m.a. speglast
vel í tvískiptingu vinnumarkaðar-
ins hér á landi. Kynjarannsóknir
eru verkfæri sem á að nota til
þess að breyta þessari stöðu, báð-
um kynjum til hagsbóta, til þess
að gera samfélagið betra.“
– Hverjar verða helstu
áherslur á ráðstefnunni?
„Þar verður fjallað um mjög
spennandi efni. Fyrst er að nefna
að við fáum þrjá erlenda gesti í
heimsókn. Opnunarfyrirlesturinn
flytur Jeff Hearn, prófessor við
Háskólann í Helsinki. Hann
kynnir gagnrýnar karlarannsókn-
ir. Marie Nordberg er frá Svíþjóð
og fjallar um femíniska gagnrýni
og karlarannsóknir á laugar-
dagsmorugn. Og lokafyrirlestur-
inn flytur Jörgen Lorentzen um
hinn norræna karlmann. Jafn-
framt eru málstofur þar sem fjöl-
margir fræðimenn taka þátt. Á
föstudeginum eru málstofur um
karla og drengi í skólum en und-
anfarin ár hefur verið töluverð
umræða um líðan drengja í skól-
um og hvað hægt sé að gera til að
bæta hana. Meðal efna í þessari
málstofu er erindi um samkyn-
hneigð og einelti. Þá verður
fjallað um karla og karlmennsku í
auglýsingum nútímans og karl-
mennsku og karlamenningu en
þar á meðal eru erindi um áhættu-
hegðun t.d. í hjálparsveitum,
kaup karla á vændi og karla sem
syngja í kórum. Á laugardeginum
fyrir hádegi verða málstofur um
velferð karla, umhyggju, umönn-
un og heilbrigði þar sem m.a.
verður fjallað um karla í hjúkrun,
seinfæra feður og ekkla. Ein mál-
stofa fjallar um karlmennsku í
miðaldbókmenntum og loks verð-
ur málstofa á ensku í
samvinnu við Hinsegin
bíódaga sem kallast
The Invisible Man.
Eftir hádegi verður
fjallað um karl-
mennsku í ljósi sögunnar, allt frá
miðöldum fram á þriðja og fjórða
áratug 20. aldar. Síðasta málstof-
an er svo um karla og fæðingaror-
lof.“
– Fyrir hverja er þessi ráð-
stefna?
„Þetta er þverfagleg ráðstefna,
opin öllu áhugafólki, lærðum og
leikum, og við búumst við fjörug-
um og skemmtilegum umræðum.“
Irma Erlingsdóttir
 Irma Erlingsdóttir er fædd í
Reykjavík 1968. Hún lauk BA-
prófi í bókmenntum og frönsku
frá Háskóla Íslands 1992, li-
cenceprófi 1993, mastersprófi
1994 og DEA-prófi í bók-
menntum frá Háskólanum París
VIII árið 1995. Hún var fastráð-
in stundakennari í frönsku við
HÍ 1997–2001. Deildarstjóri
Rannsóknarstofu í kvenna- og
kynjafræðum frá 1998–2000 og
forstöðumaður síðan 2000. Irma
er í sambúð með Geir Svans-
syni, framkvæmdastjóra Ný-
listasafnsins, og eiga þau tvær
dætur.
Málið er alls
ekki svona
einfalt.