Morgunblaðið - 04.03.2004, Blaðsíða 31

John F. Kerry, öldungadeild-arþingmaður fyrir Massa-chusetts, sigraði í níu ríkjumaf tíu í forkosningum demó-
krata í fyrradag og ljóst er því að
hann verður forsetaefni þeirra í
kosningunum í nóvember. Baráttan
um Hvíta húsið er hins vegar rétt að
hefjast og öldungadeildarþingmað-
urinn stendur nú frammi fyrir
hættulegasta áfanga hennar því að
repúblikanar hefja í kvöld mikla
auglýsingaherferð í sjónvarpi. Kerry
verður þar lýst sem of frjálslyndum
stjórnmálamanni og of óstaðföstum
til að hægt sé að treysta honum til að
verja öryggishagsmuni Bandaríkj-
anna á hættulegum tímum.
George W. Bush Bandaríkjafor-
seti hefur safnað 142 milljónum dala,
tæpum tíu milljörðum króna, og aug-
lýsingaherferð hans hefst á versta
tíma fyrir Kerry sem er illa í stakk
búinn að svara fyrir sig þegar í stað.
Hann hefur nú aðeins úr fimm millj-
ónum dala, 350 milljónum króna, úr
að spila og þarf að kasta mæðinni
eftir tveggja mánaða látlausa kosn-
ingabaráttu.
Kerry naut góðs af „ókeypis fjöl-
miðlaumfjöllun“ á þessum tíma en
nú þarf hann að leggja allt kapp á að
safna meira fé og óhjákvæmilegt
þykir að hlé verði á baráttu hans í
vor fyrir landsfund demókrata í
sumar. Bush hyggst fylla þetta
tómarúm með auglýsingaherferð-
inni og stendur einnig betur að vígi
að því leyti að hann getur alltaf kom-
ist í kvöldfréttir sjónvarpsstöðvanna
með störfum sínum sem forseti.
Vita enn fátt um Kerry
Fyrir forkosningarnar var Kelly
álitinn sigurstranglegastur um
skeið, átti síðan á brattann að sækja
en þegar á hólminn var komið sigr-
aði hann keppinauta sína á sex vik-
um. Á þessum tíma komst hann hjá
verulegum pólitískum áföllum og
einhugurinn hefur verið óvenju mik-
ill meðal demókrata sem hafa fylkt
sér um Kerry þar sem þeir telja
hann líklegastan til að geta sigrað
Bush. Allar fylkingarnar í flokki
demókrata – þeirra á meðal fulltrúar
minnihlutahópa og verkalýðsfélaga –
telja Kerry viðunandi og jafnvel góð-
an kost.
Nýlegar skoðanakannanir benda
til þess að Kerry myndi sigra Bush
ef kosið væri nú. „Kerry kom mjög
vel út úr forkosningunum, er álitinn
öflugt forsetaefni og í góðri aðstöðu
til að etja kappi við Bush,“ sagði Bill
Carrick, ráðgjafi fulltrúadeildar-
þingmannsins Richards A. Gep-
hardts í forkosningunum. Hann
bætti við Kerry nyti góðs af því að
vera reyndur öldungadeildarþing-
maður og álitinn stríðshetja.
Margir Bandaríkjamenn, ef ekki
flestir, vita þó enn fátt um viðhorf
Kerrys, sem er sextugur, hefur setið
í öldungadeildinni í fjögur kjörtíma-
bil og barðist í Víetnamstríðinu. Nið-
urstaða kosningabaráttunnar næstu
átta mánuðina gæti því að miklu leyti
ráðist af því hvort Kerry tekst að
verjast gagnsókninni sem repúblik-
anar hafa blásið til.
Mjög harðvítug
barátta framundan
„Það er viðtekin regla í stjórnmál-
um að þegar sitjandi forseti kemst í
hann krappan þá reynir hann að láta
baráttuna snúast um keppinautinn.
Ég tel að þetta sé það sem Bush og
repúblikanar reyni,“ sagði David
Axelrod, ráðgjafi öldungadeildar-
þingmannsins Johns Edwards sem
ákvað að draga framboð sitt til baka
eftir forkosningarnar á þriðjudag.
„Ég tel líka að þetta verði mjög
harðvítug barátta.“
Fyrstu sjónvarpsauglýsingar
Bush verða sýndar í kvöld. Búist er
við að auglýsingaherferðin kosti yfir
100 milljónir dala, sjö milljarða
króna, og verði hin dýrasta í sögu
forsetakosninganna í Bandaríkjun-
um. Þótt talið sé nánast öruggt að
Kerry geti ekki safnað jafnmiklu fé
segjast aðstoðarmenn hans bjart-
sýnir á að fjársöfnun hans gangi vel
vegna þess að demókratar séu mjög
ákafir í að koma í veg fyrir að Bush
nái endurkjöri.
Búist er við að fyrstu auglýsingar
forsetans verði fremur hófstilltar og
lögð verði áhersla á að það sé landinu
fyrir bestu að Bush verði við völd í
fjögur ár til viðbótar. Kosningasér-
fræðingar í báðum flokkum telja þó
að Bush beiti síðar sömu aðferð og
Bill Clinton þegar hann náði endur-
kjöri 1996 og sigraði forsetaefni
repúblikana, Bob Dole öldungadeild-
arþingmann. Bush reyni þá að finna
veika bletti á Kerry eftir langan feril
hans í öldungadeildinni og dragi upp
neikvæða mynd af honum sem
stjórnmálamanni.
Í svipaðri stöðu og Dole
Kerry er í svipaðri stöðu og Dole
sem naut mests fylgis í skoðana-
könnunum um það leyti sem hann
tryggði sér sigur í forkosningum
repúblikana. Kjósendurnir þekktu
nafn hans en vissu fátt um hann og
viðhorf hans. Demókratar notfærðu
sér þennan veikleika í auglýsingum
og tengdu Dole við Newt Gingrich,
einn af óvinsælustu stjórnmála-
mönnum Bandaríkjanna á þeim
tíma.
„Þótt Dole hafi tekið þátt í þjóð-
málunum í 25 ár má segja að enginn
hafi vitað hver hann var,“ sagði Scott
Reed, kosningastjóri Doles 1996.
„Ég tel að Kerry sé kominn að þess-
um áfanga núna þegar hann reynir
að sameina flokk sinn og stendur
frammi fyrir gagnsókn Bush.“
Reed sagði að sigur Kerrys væri
líkastur ævintýri og nefndi Ösku-
busku í því sambandi. Hann bætti þó
við Kerry væri ekki vel undir það bú-
inn að heyja harðvítuga baráttu við
repúblikana þar sem hann hefði ekki
þurft að verjast harðri gagnrýni frá
keppinautum sínum úr röðum demó-
krata.
Bent á mótsagnir og
frjálslynda afstöðu Kerrys
Líklegt þykir að í auglýsingaher-
ferðinni leggi repúblikanar áherslu á
að Bandaríkin heyi nú stríð og kjós-
endur geti ekki treyst Kerry til að
verja öryggishagsmuni landsins. Í
ræðu sem hann flutti í vikunni sem
leið sakaði hann Bush um að hafa
ekki gert nóg til að efla herinn og
byggja upp heimavarnir en búist er
við að repúblikanar bendi á ýmsar
mótsagnir í afstöðu Kerrys í örygg-
ismálum í öldungadeildinni. Þeir
veki til að mynda athygli á að hann
greiddi atkvæði með því að fjárfram-
lög til njósnastofnana yrðu skert og
gegn því að auknu fé yrði varið til að
þróa ný vopn, auk sem hann lagðist
gegn Persaflóastyrjöldinni 1991.
Líklegt þykir að repúblikanar
veki einnig athygli á frjálslyndri af-
stöðu Kerrys í atkvæðagreiðslum á
þinginu um samfélagsmál. Líkt og
flestir stjórnmálamenn Massachu-
setts þykir hann mjög frjálslyndur á
bandarískan mælikvarða, er til að
mynda andvígur dauðarefsingum, á
móti hjónabandi samkynhneigðra en
styður staðfesta sambúð, auk þess
sem hann er hlynntur rétti kvenna
til fóstureyðinga og takmörkunum
við byssueign.
Nýleg úttekt vikublaðsins Nation-
al Journal bendir reyndar til þess að
í atkvæðagreiðslunum hafi Kerry
verið frjálslyndari í samfélagsmálum
en nokkur annar þingmaður sem á
nú sæti í öldungadeildinni.
Kerry vísaði þessari lýsingu á
bug, sagði hana „hlægilega“, „kjána-
lega“ og „það alfáránlegasta“ sem
hann hefði heyrt á ævinni.
Merle Black, stjórnmálafræðing-
ur við Emory-háskóla, telur þó að
Kerry þurfi að koma fram með
„betri svör en þetta og verja þá af-
stöðu sem hann hefur tekið í ein-
stökum málum“.
Bush blæs til snarprar
sóknar gegn Kerry
Washington. The Baltimore Sun,
Newsday, The Washington Post.
John F. Kerry sigraði í
baráttunni við keppi-
nauta sína úr röðum
bandarískra demókrata
en hún kann að reynast
barnaleikur miðað við
það sem koma skal því
að Bush forseti hefur
blásið til stórsóknar
gegn honum með mik-
illi auglýsingaherferð
sem hefst í kvöld.
Reuters
John F. Kerry með dóttur sinni, Vanessu (t.v.), stjúpsyninum Chris og eiginkonu sinni, Teresu Heinz, á sig-
urhátíð í Washington í fyrrakvöld. Kerry verður formlega útnefndur forsetaefni demókrata í sumar.
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 4. MARS 2004 31
ðum RA-
r á dreif-
na greiði
n íbúar í
nig greiði
uverð og
tekið.
2,5%
verið um
a á orku-
þar skipti
sé miðað.
ða eigi við
aðsávöxt-
kisskulda-
tun slíkra
amkvæmt
við 3 til
an hækka
m tíma er
ækin hafi
l hagræð-
ætlað að
ræðingar
juramma
ss að það
til flutn-
u, segir í
Út frá þessum forsendum hefur
Orkustofnun kannað áhrif nýs fyr-
irkomulags á raforkuverðið og kom-
ist að þeirri niðurstöðu að það geti í
mesta lagi hækkað um 2,5% miðað
við almennan taxta, en ekki 20–30%
eins og orkufyrirtækin hafa sum
hver haldið fram. Hækkunin verði
mest hjá Hitaveitu Suðurnesja, um
1% hækkun hjá meðalfjölskyldu á
veitusvæði Orkuveitu Reykjavíkur,
um 1,5% hækkun hjá Orkubúi Vest-
fjarða og Norðurorku en allt að 2,6%
lækkun á veitusvæðum Rarik.
Í greinargerð Orkustofnunar með
tillögum 19 manna nefndar er þess
freistað að skipta niður kostnaði
orkufyrirtækjanna við framleiðslu,
sölu og dreifingu á rafmagninu, mið-
að við hverja framleidda kílóvatt-
stund. Er þar byggt á upplýsingum
á gögnum orkufyrirtækja frá árinu
2002 en ýmsir fyrirvarar gerðir við
útreikninga. Þannig giskar Orku-
stofnun á sjálft orkuverðið, þ.e.
framleiðslukostnaðinn, og hefur
hann 2,50 kr. á kílóvattstund (kr/
kWst) á öllum veitusvæðum þar sem
verðið á að vera óháð búsetu kaup-
enda. Flutningskostnaðurinn er yf-
irleitt rúmlega 1 kr/kWst, samanber
meðfylgjandi töflu, en dreifingar-
kostnaður mismunandi eftir svæð-
um. Mestur er hann í dreifbýlinu hjá
RARIK og Orkubúi Vestfjarða og
mörk á niðurgreiðslu kostnaðar mið-
ast við rúmar 7 kr/kWst.
14 hlynntir af 19
Svo fór að 14 nefndarmenn af 19
stóðu að áliti meirihlutans, þegar til-
lögur voru lagðar fyrir iðnaðarráð-
herra. Þar af voru fimm með sér-
stakar bókanir og þeirra á meðal
Guðmundur Þóroddsson, forstjóri
Orkuveitu Reykjavíkur, sem skilaði
ekki séráliti eins og útlit var fyrir að
hann gerði sökum andstöðu við til-
lögurnar. Höfðu hann og Júlíus
Jónsson, forstjóri Hitaveitu Suður-
nesja, haft uppi harða gagnrýni inn-
an nefndarinnar og svo fór að Júlíus
var meðal þeirra sem skiluðu sér-
áliti, auk fulltrúa vinstri-grænna,
ASÍ og BSRB. Einn nefndarmaður
sat hjá, Steinunn Valdís Óskarsdótt-
ir borgarfulltrúi, sem lét bóka að
hún lýsti efasemdum um allar tillög-
ur sem leiddu til hækkunar raforku-
verðs á höfuðborgarsvæðinu. Stein-
unn var einnig með sameiginlega
bókun með Óla Jóni Gunnarssyni,
bæjarstjóra í Stykkishólmi, um að
kostnaður vegna niðurgreiðslu á raf-
orkudreifingu yrði greiddur úr rík-
issjóði. Óli Jón ritaði hins vegar und-
ir álit meirihlutans.
Í bókun Guðmundar segir m.a. að
það sé mikilvægt að fjárfestingar
sem studdar hafa verið af sameig-
inlegum sjóðum landsmanna verði
ekki metnar á fullu endurstofnverði
inn í Landsnetið og litlar raforkulín-
ur verði skoðaðar sérstaklega. Það
sé einnig mikilvægt við verðlagn-
ingu flutnings að líta til þess hve af-
hendingarstaðirnir séu misstórir og
að þeir staðir sem séu hagstæðir
kerfinu fái að njóta þess. Segir Guð-
mundur að iðnaðarráðhera hafi full-
vissað sig um að fullur skilningur sé
á þessum sjónarmiðum og að vilji sé
til að koma til móts við þau.
resta af-
umvarpa
ar Gauti
tækis
s og
ng-
nn til
örn
rpin.
bjb@mbl.is

 ,
!
*+ 
" "

%
!
.

.
 
inlandi Evrópu. Ríkisstjórnin hefði átt að sækja
um undanþágu frá tilskipuninni á þeirri for-
sendu að Ísland væri sjálfstætt og einangrað raf-
orkukerfi. Þá benti Steingrímur J. Sigfússon,
formaður vinstri-grænna, á það í umræðum á
Alþingi á haustdögum 2002 að þrjú ríki hefðu
fengið eða hefðu farið fram á undanþágu frá til-
skipuninni. Iðnaðarráðherra svaraði því til í
sömu þingumræðu að framkvæmdastjórn ESB
hefði gefið þau svör á sínum tíma að und-
anþágur frá tilskipun varðandi vinnslu á raf-
orku hefðu ekki komið til greina, ekki einu sinni
fyrir lítil eða einangruð raforkukerfi. Því hefði
ekki verið unnt að fá undanþágu frá tilskip-
uninni í heild sinni.
un ESB
JOHN F. Kerry hóf baráttuna
við repúblikana fyrir forseta-
kosningarnar 2. nóvember í
ræðu sem hann flutti í fyrra-
kvöld, gagnrýndi stefnu George
W. Bush Bandaríkjaforseta
harðlega og kvaðst ekki hræðast
„árásarvél repúblikana“.
Kerry sakaði Bush um að
kljúfa þjóðina með hægristefnu
sinni og lofaði því að breytingar
væru í nánd, meðal annars í
skattamálum. Hann sakaði for-
setann um „klaufalegustu, ófyr-
irleitnustu og hrokafyllstu“ ut-
anríkisstefnu í nútímasögu
Bandaríkjanna og hét því að
bæta þann skaða sem Íraks-
stríðið hefði valdið samstarfi
þeirra við önnur lönd.
„Við ætlum að ganga aftur til
liðs við samfélag þjóðanna … og
byggja upp ný bandalög vegna
þess að þau eru nauðsynleg til að
tryggja lokasigur og árangur í
baráttunni gegn hryðjuverka-
starfsemi,“ sagði Kerry.
Hann sagði síðar við frétta-
mann AFP að hann væri ein-
dreginn stuðningsmaður al-
þjóðlegs samstarfs og hefði
mikinn hug á að bæta samskiptin
við önnur ríki, einkum í Evrópu.
Í ræðunni varaði Kerry einnig
stuðningsmenn sína við því að
baráttan við repúblikana um
Hvíta húsið yrði mjög harðvítug.
„Við gerum okkur fulla grein
fyrir árásarvél repúblikana, því
sem andstæðingar okkar hafa
gert til þessa og því sem þeir
kunna að gera þegar fram líða
stundir,“ sagði hann. „En ég veit
að við erum fær um að takast á
við þetta verkefni í sameiningu.
Ég er baráttumaður.“
Búist er við að Bush leggi
mesta áherslu á öryggismálin í
kosningabaráttunni og Kerry
kvaðst ekki hræðast þá umræðu.
„Ég get sagt við hann þrjú orð
sem ég veit að hann skilur: látum
þá koma,“ sagði Kerry og skír-
skotaði til orða sem forsetinn lét
falla í júlí um skæruliða sem
héldu uppi árásum á bandaríska
hermenn í Írak.
Forystumenn demókrata
sögðu ræðuna í raun marka upp-
haf kosningabaráttu Kerrys þótt
hann verði ekki valinn forseta-
efni demókrata formlega fyrr en
á landsþingi þeirra í Boston í
júlí.
Kerry kveðst ekki hræðast
„árásarvél repúblikana“
Wahington. AFP.