Morgunblaðið - 18.04.2004, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 18. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
flytjendur á svæðinu eru svo líkir
Svíum í útliti og háttum að erfitt er
að sjá muninn. Í austurhlutanum búa
innflytjendur og lágstéttin. Í sumum
hverfum eru innflytjendur svo fjöl-
mennir að manni líður eins og maður
sé komin til Mið-Austurlanda – sé
ekki lengur staddur í Svíþjóð,“ svar-
ar Gunnel augljóslega óánægð með
þróunina. „Þessi skipting í borginni
er ákaflega neikvæð og alveg sér-
staklega fyrir yngstu kynslóð inn-
flytjenda. Þessi hópur fær ekki nægi-
lega þjálfun í sænsku af því að hann
umgengast svo fáa Svía í skólanum.
Samskiptin eru í lágmarki og bjóða
því heim alls kyns fordómum og
árekstrum.“
Móðurmálið nýtt í kennslu
Sum barnanna í hverfum innflytj-
enda tala nánast enga sænsku fyrstu
árin. „Vandamálið var að þau kunnu
oft ekki sænsku við upphaf skóla-
göngu sinnar í 7 ára bekk,“ segir
Gunnel og útskýrir að við því hafi
verið brugðist með því að bjóða öllum
6 ára börnum upp á sérstakan tungu-
málaforskóla, þ.e. nám með áherslu á
sænsku og undirbúning undir alvöru
skólanám í 7 ára bekk. Forskólinn sé
öllum opinn þó aðsóknin sé einna
best meðal innflytjenda. „Þegar eldri
börn með annað móðurmál en
sænsku flytjast til landsins sækja
þau eins konar undirbúningsdeild í
bóklegu greinunum þar til þau eru
tilbúin að fylgja bekkjarfélögum sín-
um eftir í öllum greinum.“
– Fá börn móðurmálskennslu?
„Rannsóknir í Svíþjóð hafa sýnt
fram á að best sé að byggja annað
tungumál á móðurmáli barnanna.
Þess vegna hefur verið lögð áhersla á
að bjóða upp á móðurmálskennslu
fyrir börn af erlendum uppruna í
grunnskólunum. Hvað sænskuna
varðar hefur orðið ákveðin þróun
innan skólakerfisins á síðustu árum.
Lengi vel töldum við að best væri að
kenna börnum af erlendum uppruna
alfarið á sænsku. Smám saman fór-
um við svo að átta okkur á því að þó
börnin töluðu lýtalausa sænsku
skildu þau oft ekki til hlítar merkingu
allra orðanna. Af þeirri ástæðu hefur
í sumum greinum verið farið að vinna
með orð úr móðurmáli barnanna
meðfram sænskunni,“ segir Gunnel.
„Við höfum komið upp svokölluðum
„work-shops“ í mörgum skólum. Þar
aðstoða kennarar af erlendum upp-
runa nemendur á unglingastiginu við
að yfirfæra merkingu sænsku
orðanna á móðurmálið.“
Afturhvarf til móðurmálsins hefur
ekki aðeins orðið í barnaskóla-
kennslu. „Ólæsi hefur verið talsvert
algengt meðal fullorðinna innflytj-
enda í Svíþjóð,“ segir Gunnel. „Eins
og gefur að skilja er mikið átak fyrir
fullorðið fólk að læra að lesa og skrifa
alveg nýtt tungumál – sænsku. Lengi
vel var heldur ekki óalgengt að fólk
sæti hvert námskeiðið á fætur öðru
án þess að ná umtalsverðum árangri.
Nokkrar slíkar konur voru orðnar
leiðar á því að hjakka sífellt í sama
farinu. Þær báðu því leikskólakenn-
ara frá Afganistan að hjálpa sér að ná
tökum á námsefninu. Leikskólakenn-
arinn, Hamida Nambi, ákvað að
styðjast við sömu aðferðir í kennsl-
unni og notaðar eru í fyrstu bekkjum
grunnskólans. Hún dró upp stafi,
benti á hluti í umhverfinu, fór í leiki
með nemendunum og var óspör á að
nota móðurmálið til að þýða og út-
skýra. Skemmst er frá því að segja
að konurnar voru farnar að lesa blöð-
in og senda stutt bréf til ættingja
sinna í Afganistan nokkrum mánuð-
um síðar. Fjölskyldur þeirra áttu
ekki orð til að lýsa hrifningu sinni á
framförunum. Árangurinn varð
Nambi hvatning til að halda áfram og
stofna sérstakan skóla fyrir ólæsa
innflytjendur. Skólinn heitir Malalaj-
skólinn og starfar enn. Fleiri skólar
tóku hugmyndina upp og nýta móð-
urmálið meira við tungumálakennslu
en gert var í upphafi.“
Fordómar á vinnumarkaði
– Eiga konur í hópi innflytjenda
við einhver sérstök vandamál að
stríða?
„Ég held að innflytjendakonur séu
oftar einangraðari í samfélaginu
heldur en karlarnir. Annars er erfitt
að alhæfa um jafn stóran og fjöl-
breyttan hóp og allar innflytjenda-
konur í Málmey. Ekki má heldur
gleyma því hvað menntun hefur mikil
áhrif á stöðu fólks í samfélaginu. Inn-
flytjendakonur í Málmey eru allt frá
því að vera ólæsar upp í að vera há-
menntaðar,“ segir Gunnel og tekur
fram að menntunarstig kvennanna
fari eftir því frá hvaða landi þær
komi, úr hvaða stétt og fjölskyldu.
„Menntun er heldur engin trygging
fyrir því að innflytjendakonur fái
vinnu og brjótist með þeim hætti út
úr félagslegri einangrun heimilisins.
Hér í Málmey eru miklir fordómar á
vinnumarkaðinum og alveg sérstak-
lega í garð múslima, t.d. eru hverf-
andi líkur á því að afrísk músl-
imakona með blæju fái nokkurn tíma
vinnu. Líkurnar á því að innflytjend-
ur fái vinnu aukast í réttu hlutfalli við
hversu líkur innflytjandinn er Svíum
í útliti, tali og öðru hátterni.“
Gunnel segir að starfsmenn deild-
arinnar hafi komist að því að sérstak-
lega mikilvægt sé að styðja konur.
„Konurnar mynda oft eins konar
kjarna fjölskyldunnar og skila stuðn-
ingnum gjarnan beint áfram til
barnanna og annarra í fjölskyld-
unni,“ heldur Gunnel áfram og tekur
fram að mestur skortur virðist vera á
tvenns konar stuðningi. „Annars
vegar skortir konurnar oft fræðslu
um málefni allt frá sinni eigin líkams-
starfsemi upp í uppbyggingu sam-
félagsins – strauma og stefnur. Hins
vegar þurfa konurnar oft á stuðningi
að halda til að ná að létta af sér þung-
um byrðum af áhyggjum, t.d. af
manninum, fjármálunum og stórfjöl-
skyldunni í gamla landinu. Við höfum
unnið sérstaklega með konum með
ýmsum hætti, t.d. höfum við skapað
þeim vettvang til að gera eitthvað fal-
legt fyrir sjálfar sig í einhvers konar
föndursmiðju til þess að dreifa hug-
anum og losa sig við allar áhyggj-
urnar í smá stund.
Annað skemmtilegt verkefni var
kvennamaraþon. Við hlupum ekki
heldur héldum maraþon kvennamál-
fund. Öllum konum var gefinn kostur
á að halda 10 mínútna ræðu á mál-
fundinum. Svo tók hver við af annarri
í marga klukkutíma. Heimurinn er
fullur af hrífandi konum.“
Vinatengsl árangursrík
„Ég má ekki gleyma að segja þér
frá Contakt (Samband),“ segir Gunn-
el. „Contakt-verkefnið gengur út á að
mynda raunveruleg vinatengsl á milli
Svía og innflytjenda. Umsækjendur
um verkefnið eru valdir saman á
grundvelli sameiginlegra áhugamála.
Ég er sjálf þátttakandi í verkefninu.
Vinkona mín heitir Shekiba. Hún er
45 ára gömul múslimakona frá Írak.
Við vorum valdar saman af því að við
höfum báðar gaman að því að fara út
að ganga. Við náum ákaflega vel
saman og förum ýmist út að ganga í
nágrenni við heimili mitt eða hennar.
Shekiba fluttist ásamt eiginmanni
sínum og 13 ára syni til Svíþjóðar fyr-
ir 3 árum. Maðurinn hennar var höf-
uðsmaður í her Saddams Hussein í
áratugi. Hann fékk kúlu í bakið og
var ekki vinnufær aftur fyrr en ný-
lega. Þau hafa bæði staðist próf í
sænsku en hvorugt fengið vinnu,“
segir Gunnel og bætir við að fyrir ut-
an að vera vinkona Shekibu sé hún
orðin eins konar þjálfari fjölskyld-
unnar. „Og mitt fyrsta verk verður
að sjá til þess að hjónin fái vinnu.“
– Hvers vegna leggur þú svona
mikla áherslu á vinnuna?
„Sonur Shekibu gengur í hverfis-
skólann í hverfi innflytjenda – Ros-
engård. Upp á síðkastið hefur hann
orðið fyrir þrýstingi frá ákveðinni
klíku í skólanum um að taka upp
slæma siði, t.d. að taka þátt í slags-
málum og reykja. Eina leiðin til að
losa hann úr klóm þessara stráka er
að færa hann í annan skóla. Vanda-
málið er að hjónin geta ekki fært son
sinn í annan skóla nema skipta um
hverfi. Þau geta ekki flutt í annað
hverfi af því að þau hafa ekki efni á
því að flytja. Af hverju hafa þau ekki
efni á því að flytja?“ spyr Gunnel.
„Þau hafa ekki vinnu.“
Gunnel segir að hjónin hafi ætlað
að leysa vandamálið með því að hóta
syni sínum að senda hann aftur til
Íraks ef hann tæki ekki upp betri
siði. „Ég minnti Shekibu og manninn
hennar á að þau hefðu lent í vand-
ræðum og tekið ákvörðun um að
flytja frá Írak. Sonur þeirra hefði
þurft að skilja eftir allt sem honum
hefði þótt vænt um í gamla landinu,
skólann, vinina, ömmuna og dýrin
sín. Núna hefði hann lent í vandræð-
um og þau ætluðu að hræða hann.
Þau yrðu að reyna að setja sig í hans
spor og koma honum í skilning um að
í Svíþjóð væri falið ákveðið tækifæri
fyrir hann. Þau ákváðu í framhaldi af
því að fara með son sinn í stutt frí til
Íraks til að sýna honum fram á
hversu erfitt væri að lifa, menntast
og fá vinnu þar. Ég hjálpaði þeim að
koma upp „arabískum banka“. Þau
söfnuðu saman 20 vinum sínum og
allir lögðu 1.000 kr. á borðið til að
lána einni fjölskyldu. Þau fengu
fyrsta lánið af því að þau þurftu á
peningunum að halda. Fjölskyldan
fór í framhaldi af því til Íraks og upp-
lifði þar alveg hræðilega hluti, t.d.
drápu Bandaríkjamenn bróður eig-
inmanns Shekibu af slysni á meðan
þau voru í landinu. Eftir ferðina varð
sonur Shekibu allt annar og betri
drengur. Breytingin var þó aðeins
tímabundin því að fljótlega fór hann
aftur að láta undan þrýstingi klík-
unnar. Sama ástandið blasir því við
hjónunum. Þau verða að fá vinnu og
Shekiba fær ekki vinnu nema hún
leggi niður blæjuna. Ég hef sagt
henni að guð hljóti að fyrirgefa henni
að hún hætti að bera blæju því mál-
staðurinn sé svo góður. Hún hefur
áhyggjur af því hvað vinir hennar
segi. Ég segi henni að hún komist þá
að því hverjir séu vinir hennar. Núna
er hún að hugsa um að skipta blæj-
unni út fyrir slæðu,“ segir hún og
upplýsir að Contakt sé að skila frá-
bærum árangri víðsvegar í samfélag-
inu. „Við erum búin að koma saman
140 pörum og þeim fjölgar stöðugt.
Eina vandamálið er að sumir halda
að Contakt sé hjúskaparmiðlun og
því er auðvitað alls ekki þannig farið.
Við tengjum ekki saman fólk af gagn-
stæðu kyni nema mikill aldursmunur
sé á milli fólksins.“
Gunnel var að lokum spurð að því
hvaða tilfinningu hún hefði fyrir því
hvað Svíum þætti um fjölgun útlend-
inga í borginni. „Almannarómur seg-
ir að Svíar hafi veitt of mörgum út-
lendingum landvistarleyfi of hratt á
síðustu 10 árum. Margir eru þeirrar
skoðunar að við ættum ekki að taka
við fleiri útlendingum því að við höf-
um ekki tök á að sinna þeim sem fyrir
eru nægilega vel fyrir utan hvað at-
vinnuleysi er áberandi. Atvinnuleys-
istölur segja þó ekki alla söguna því
að í sumum greinum er skortur á
vinnuafli. Meginhlutverk stjórnvalda
hlýtur að vera að sjá til þess að hægt
sé að uppfylla þörf fyrir vinnuafl í
þessum greinum. Við skulum heldur
ekki gleyma að sænska eftirstríðs-
árakynslóðin er að fara út af vinnu-
markaðnum á næstu 5 til 10 árum. Sú
blóðtaka skapar vandamál á vinnu-
markaði víða um Svíþjóð. Ekki þó í
Málmey – vegna útlendinganna er
aldurssamsetningin í borginni mjög
hagstæð.“
AP
Etniske relationer vinnur að því að
stuðla að jákvæðum samskiptum
Svía og innflytjenda. Að ofan sést
fólk af ólíkum uppruna mótmæla kyn-
þáttafordómum í göngu undir yfir-
skriftinni „Kyndill umburðarlyndis“.
ago@mbl.is
ÞAÐ VEIÐISVÆÐI sem kannski
hefur komið hvað skemmtilegast á
óvart á þessari vorvertíð eru Efri-
Steinsmýrarvötn sem komu á opinn
markað í fyrsta skipti er Jakob
Hrafnsson tók þau á leigu og hóf að
selja í þau veiðileyfi. Þar eru fjórar
stangir að veiða sjóbirting, sem er
að stórum hluta vænn geldfiskur, og
bleikju.
„Ég gerði mér vissulega vonir
með svæðið, en þessi útkoma hefur
komið mér skemmtilega á óvart. Það
hafa hópar verið að fá þarna 10 til 50
fiska, allt eftir ástundun og skil-
yrðum, en stundum hafa þau verið
erfið eins og búast má við snemma á
vorin,“ sagði Jakob í samtali við
Morgunblaðið.
Steinsmýrarvötn eru í Meðallandi,
nokkur grunn vötn sem eru tengd
með lækjum og skurðum og renna
þau á endanum í Eldvatn. Fyrir all-
mörgum árum voru þau þekkt fyrir
mikla veiði líkt og Eldvatnið, en svo
kom lægð sem stóð árum saman. Nú
mætti ætla að einhver uppsveifla
væri, því svo virðist sem talsvert sé
af fallegum 2 til 5 punda birtingi sbr.
veiðitölur sem borist hafa að austan
og á það raunar við um flest eða öll
birtingssvæðin í Vestur-Skaftafells-
sýslu um þessar mundir. Auk þess-
ara fallegu birtinga, hafa menn feng-
ið þó nokkrar stórar bleikjur í
Steinsmýrarvötnum, 3 til 5 punda og
að sögn Jakobs, eykst bleikjuveiði
þegar líður fram á sumar, en þá er
birtingurinn líka á bak og burt til
hausts. „Ég var að spjalla við Magn-
ús Jóhannsson fiskifræðing um
þennan sjóbirting í vötnunum og
taldi hann að ég gæti gert mér vonir
um að hann héldi til á svæðinu eitt-
hvað fram eftir maí, a.m.k. ef miðað
er við svipað veiðisvæði í Fitjaflóði í
Grenlæk,“ bætti Jakob við.
Önnur vötn …
Gunnar Óskarsson sagði að veiði
hefði verið góð í Geirlandsá, en þar
hefði þó lítið verið stunduð veiði
allra síðustu daga. Fyrstu hollin
fengu 55 og 40 fiska, en þau tvö
næstu 10 og 14 stykki, en þá stóðu
vaktina harðir fluguveiðimenn við
afar erfið skilyrði. „Þetta fiskmagn í
Geirlandinu kemur mér nokkuð á
óvart, því þegar við lokuðum ánni
síðastliðið haust var ekki mikið líf að
sjá. Þetta sýnir hins vegar hvað veið-
in er óútreiknanleg og við vitum jú
að geldfiskur getur verið að ganga í
árnar fram eftir öllum vetri, fram
undir vor ef því er að skipta. Hins
vegar er ógerningur að átta sig á því
hvað hann heldur mikið lengur til í
ánni. Einn góðan veðurdag verður
hann á bak og burt, genginn aftur til
sjávar. Í fyrra gerðist það mjög
snemma, spurning hvað verður nú,“
sagði Gunnar.
Og víða eru menn að setja í fiska. Í
síðustu viku voru menn talsvert að
skreppa í stutta túra í Varmá/
Þorleifslæk og fengust fallegir fisk-
ar víða á svæðinu, bæði birtingar og
bleikjur sem hafa sumar verið
óvenjuvænar í vor, allt að rúm 7
pund.
Í Vatnamótunum er enn mikill
fiskur, en rétt eins og með Geir-
landsá er spurning hvað veislan var-
ir. Þar hafa menn verið að fá hörku-
veiði síðustu daga.
Loks sagði Þröstur Elliðason,
leigutaki Minnivallalækjar, að hann
væri sáttur við gang mála í ánni þó
veiðin væri eitthvað minni en í fyrra.
Stöðvarhylurinn, sem jafnan hefur
Nýtt
veiðisvæði
kemur á
óvart
ERU
ÞEIR AÐ
FÁ’ANN?