Morgunblaðið - 18.04.2004, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 18.04.2004, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. APRÍL 2004 19 ekki, því okkur vantar grunnfor- sendurnar til að meta það. Við þurf- um að vita stofnstærðina og hvort veðurfarið spilar gegn honum að einhverju leyti. Menn hafa talað um að stofninn sé 8.000 til 20.000 dýr en stofninn gæti hæglega verið mun stærri. Stofnstærðarrannsóknir eru hafnar á vegum Náttúrustofu Vest- urlands en hafa ekki enn verið að fullu fjármagnaðar.“ Áki Ármann segir mikilvægt að rannsaka minkastofninn vel, því þekking sé forsenda þess að vel takist til við að herja á minkinn. Hann nefnir til dæmis hvernig Bretar fóru að því að útrýma svo- nefndri bjórrottu (Myocastor Coyp- us). Hún hafði verið flutt inn til ræktunar vegna feldsins, en slapp og þótti boðflenna í breska lífríkinu. Rannsóknir sýndu að bjórrottan kom illa undan sumum vetrum, því hún þoldi tiltekin veðurskilyrði illa. „Svo biðu þeir þess að hagstæðar aðstæður mynduðust í náttúrunni, þegar stofninn var í lágmarki, til að herja á bjórrottuna. Þá hófst sam- stillt átak vísindamanna og veiði- manna. Þeir réðust á stofninn og lögðu hann að velli árið 1989. Þetta er besta dæmið sem ég þekki um vel heppnaða útrýmingarherferð gegn stórum lífvænlegum stofni villtra dýra.“ En er raunhæft að ætla sér að eyða minkastofninum nema að hætta jafnframt minkaeldi? „Það kæmi að því að taka þyrfti pólitíska ákvörðun um að leggja minkaeldi af.“ Áki Ármann segist muna eftir því að leitað var leyfis til að flytja til landsins aðra marðartegund, en því var hafnað. „Síðan höfum við verið að sleppa út í náttúruna dýrategund sem gæti orðið næsta stóra um- hverfisslys. Það eru kanínurnar. Þær eru orðnar mikið vandamál í Vestmannaeyjum. Þeir hafa reynt að útrýma þeim í tvö ár en gengið frekar illa.“ LOÐDÝRAELDI hófst fyrir alvöru í Norður-Ameríku á síðari hluta 19. aldar og í byrjun þeirrar 20. Villt loðdýr voru fönguð og síðan alin í búrum. Þeirra á meðal var rándýrið minkur, eða sundmörður eins og sumir kölluðu skepnuna, enda dýrið af marðarætt. Loðdýraeldi barst nokkru síðar til Evrópu og fyrstu minkabúin voru stofnuð 1927 í Noregi og ári síðar í Svíþjóð. Minkar voru fyrst fluttir til Íslands haustið 1931, þrjú dýr sem keypt voru frá Noregi. Þeir munu hafa verið af stofni villiminka ættaðra úr Mississippi-dalnum í Bandaríkjunum og af svæðinu kringum Hudsonflóa. Voru dýrin höfð á Fossi í Grímsnesi. Fáeinum mánuðum síðar voru 75 minkar fluttir inn fyrir minkabú á Selfossi. Minkabúum fjölg- aði næstu árin en feldgæði voru lítil og dýrin smá- vaxin. Minkaeldið koðnaði niður á 6. áratugnum og lagðist svo alveg af um hríð. Minkaeldi hófst aftur upp úr 1970 en gekk brös- uglega. Frjósemi var lítil og sjúkdómar herjuðu á ali- minka. Um 1980 voru örfá minkabú eftir í landinu. Stofninn var skorinn niður og skipt um stofn á ár- unum 1983-85. Minkaeldi gekk í endurnýjun lífdaga og urðu minkabú flest 1988, um 170 talsins með um 85 þúsund ásettar læður. Lækkandi skinnaverð setti strik í reikning uppsveiflunnar og búum fækk- aði ört. Í ársbyrjun 2000 voru 39 minkabú starf- andi með um 32 þúsund ásettar læður. Nú eru minkabúin 31 talsins og læðufjöldi svipaður og árið 2000. Villtir minkar Vitað er með vissu að minkar hafi fyrst sloppið úr haldi haustið 1932 og gerðist það í Grímsnesi. Fyrsta minkagrenið í íslenskri náttúru fannst við Elliðaár í Reykjavík 1937. Vorið eftir fannst annað greni við Leirvogsá í Mosfellssveit. Villtir minkar breiddust út frá Suðvesturlandi norður og austur um land. Þeir komust snemma að Skeiðarársandi vestanverðum og veiddist þar minkur 1960. Undir lok 6. áratugarins voru minkar komnir lengst norð- ur á Vestfirði og farnir að sjást á Norðausturlandi. Þeir færðu sig suður eftir Austurlandi en komust ekki í Öræfasveit fyrr en eftir lokun hringvegarins 1974 og veiddist minkur þar fyrst 1975. Fljótt varð ljóst hver skaðvaldur minkurinn getur verið í lífríkinu. Þegar árið 1939 var farið að greiða verðlaun úr opinberum sjóðum fyrir veidda minka. Þegar rætt er um skaðleg áhrif minks á íslenskar fuglategundir eru oftast nefndar æðarfugl, keldu- svín, flórgoði, teista og nú í seinni tíð hefur minkum einnig verið kennt um fækkun rjúpna. Minkurinn á færri náttúrulega óvini hér á landi en víðast hvar á útbreiðslusvæðum erlendis. Auk mannsins er refurinn líklega helsti fjandi minksins hér og hafa fundist minkahræ við tófugreni. Heimildir Karl Skírnisson. Minkur. Villt íslensk spendýr. Reykjavík 1993. www.visindavefur.hi.is Ársskýrsla dýralæknis loðdýrasjúkdóma 2000 (http://www.cvo.is/pdf_skjol/dl_arssk_2000.pdf) Minkurinn Ljósmynd/Karl Skírnisson því ef liður í herferð gegn mink væri að banna eldi búrminka? „Þetta er svo hlægilegt, bara hug- myndin! Ég veit ekki með hvaða rök- um á að banna minkaeldi.“ Árni segir að loðdýraeldið sé hag- kvæmt og tekjuskapandi fyrir þjóð- arbúið. Nú eru minkar aldir á 31 loð- dýrabúi og settar á 32 til 33 þúsund læður á ári. „Minkaeldið er svipað og verið hefur undanfarin ár,“ segir Árni. „Mér kæmi ekki á óvart að þetta ár skilaði minkaeldið 320 til 340 milljónum króna í þjóðarbúið, sem er söluverð skinnanna erlendis.“ Árni segir að loðdýraræktin nýti innlent hráefni sem ella væri fargað. Hann nefnir úrgang af kjúklingum og svínum. Fiskurinn er orðinn dýrt hráefni og í dag er ágætlega borgað í Afríku fyrir hitaveituþurrkaðan fisk frá Íslandi. „Það er engin útflutn- ingsgrein önnur sem getur nýtt þetta innlenda hráefni svona til þrautar og breytt því í verðmæti. Kaupendur skinnanna greiða fyrir flutning og umbúðir, svo það sem fæst fyrir skinnin eru hreinar tekjur fyrir þjóðarbúið.“ Árni segist vilja stórauka loðdýra- eldið og segir nóg til af hráefni í fóð- ur sem ekki nýtist nú. „Húsin eiga að vera vel gerð og það á að vera al- mennilega hugsað um þetta. Þá get- ur loðdýraeldið orðið miklu stærra dæmi en það er í dag. Það hefur helst þjakað loðdýraræktina hvað við er- um fáir í þessari grein.“ Morgunblaðið/Ásdís Árni V. Kristjánsson er fram- kvæmdastjóri loðdýrabænda.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.