Morgunblaðið - 18.04.2004, Blaðsíða 65

FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. APRÍL 2004 65
Óhætt er að segja að DavidByrne bindur ekki baggasína sömu hnútum ogsamferðamennirnir. Ekki
er bara að hann hefur farið ótroðnar
slóðir í tónlist sinni heldur hefur
hann verið ötull bar-
áttumaður fyrir tón-
list frá öllum heims-
hornum, rekið út-
gáfufyrirtæki og
skrifað sérkennilegar
bækur. Fyrir
skemmstu kom út ný
sólóskífa Byrnes,
Growing Backwards,
sem er með því besta
sem hann hefur gert,
fjölskrúðug og snærð
að vanda.
David Byrne er
skoskur, fæddur í
Skotlandi og bjó þar
fyrstu tvö árin en þá
fluttist fjölskyldan til
Kanada. Þegar piltur
var sjö ára tóku þau
sig upp og settust nú
að skammt frá Balti-
more. Nánir sam-
starfsmenn Byrnes
segja að platan sé
eins og æviágrip
hans, yfirlit yfir ævi
utangarðsmanns,
enda hafi hann alltaf
verið innflytjandi í
Bandaríkjunum,
fengið annað uppeldi
en jafnaldrar hans og
haldið traustu sam-
bandi við Skotland
þótt hann sé banda-
rískur þegn og hafi
alla tíð búið vestan-
hafs. Hryðjuverkin í
New York og Washington urðu svo
enn til að ýta undir þá tilfinningu að
hann væri utangarðs að því er Byrne
segir, enda hafi enginn mátt hafa
sjálfstæða skoðun í kjölfar árásanna,
eiginlega skylda að veifa fána og
mæra föðurlandið sama hvað.
Artistics, Autistics
og Talking Heads
Byrne spilaði á gítar í ýmsum
hljómsveitum á unglingsárunum og
síðar stofnaði hann hljómsveit með
þeim Chris Frantz og Tinu Wey-
mouth sem hann kynntust er hann
var við nám í hönnunarskóla á Rhode
Island, þótt Byrne hafi ekki enst
nema ár í þeim skóla. Framan af hét
hljómsveitin Artistics eða Autistics
til skiptis, en þegar Jerry Harrison
gekk til liðs við hana breyttu þau
nafninu í Talking Heads.
Fyrsta platan var Talking Heads
77 sem kom út 1977, en næsta plata
á eftir, More Songs About Building
and Food, sem kom út 1978, vakti
fyrst verulega athygli á sveitinni, en
Brian Eno lagði sveitinni lið við upp-
tökurnar. Hann kom einnig að
næstu plötum, Fear of Music, sem
kom út 1979, og svo Remain in
Light, sem sló í gegn um heim allan.
Sú Talking Heads-plata sem flestir
þekkja er þó Speaking in Tongues,
sem kom út 1983 og seldist milljóna-
sölu. Síðasta Talking Heads-platan,
Naked, kom svo út 1988, en segja má
að sveitin hafi verið hætt nokkru áð-
ur, enda Byrne löngu orðinn leiður á
að vera í hljómsveit og félagar hans,
sérstaklega Tina Weymouth, kunnu
því illa hve Byrne var mikið í sviðs-
ljósinu, fannst sem þeirra framlag til
sveitarinnar, sem var ekki lítið, væri
ekki metið að verðleikum.
Frá því Talking Heads hætti hef-
ur Byrne verið lúsiðinn. Hann hefur
gefið út ellefu breiðskífur, gaf út
fjórar sólóskífur til á meðan hann
var enn í Talking Heads, tekið þátt í
fjölbreyttu samstarfi, skrifað bækur
og unnið að ýmiskonar listsköpun.
Hann stofnaði einnig og rak útgáf-
una Luaka Bop sem sendi frá sér
grúa af afbragðs plötum með tónlist
frá ýmsum löndum. Byrne hefur
einnig gefið út nokkrar ljósmynda-
bækur og haldið sýningar á mynd-
verkum sínum. Hann hefur einnig
skrifað bækur eins og The New Sins
/ Los Nuevos Pecados og nú síðast
Envisioning Emotional Epistemo-
logical Information, eða EEEI, sem
er einskonar myndverk sem samið
er á Power Point-glæruhugbúnað
frá Microsoft. Í bókinni segir Byrne
meðal annars að allir listamenn
glími við þann efa að það sem þeir
eru að gera sé bannsett rugl og í við-
tali á BBC fyrir skemmstu sagði
hann að sá efi herjaði einmitt sífellt
á sig en væri hagnýtur: „Hann er
mótvægi við þá sannfæringu að verk
mín séu alger snilld.“
Miklar breytingar
Að sögn Byrnes er Growing
Backwards tekin upp í kjölfar mik-
illa breytinga á högum hans, hann
skildi við eiginkonu sína til margra
ára, þótt þau séu aðeins skilin að
borði og sæng, hætti störfum hjá
Luaka Bop-útgáfunni, sem fór
reyndar á hausinn ekki löngu síðar,
og lauk útgáfusamningi við Virgin-
útgáfuna sem hafði þó staðið í tæpa
tvo áratugi. Allt hafði þetta það í för
með sér að hann þurfti að flytja bú-
ferlum og koma sér upp annarri
vinnuaðstöðu og kemur varla á óvart
að umstangið allt hafði áhrif á laga-
smíðarnar.
Mörgum hefur reynst erfitt að
vinna með Byrne, enda er hann ekki
bara frægur fyrir það að vilja hafa
hönd í bagga með allt sem fram fer,
stýra öllum smáum atriðum ekki síð-
ur en stórum, heldur hefur hvað eft-
ir annað komið fram að hann leggur
meiri áherslu á listsköpun sína en
samskipti við fólk, er til í að fórna
hverju sem er fyrir listina. Nefni
sem dæmi hvernig viðskilnaðurinn
var við aðra liðsmenn Talking
Heads, sem Byrne hafði unnið náið
með í áratug; þegar hljómsveitin var
búin að syngja sitt síðasta hætti
hann að tala við forðum félaga sína,
ekki af neinni gremju, hann hafði
ekki áhuga á þeim lengur. Segir sitt
að hann lét félaga sína í sveitinni
ekki vita, heldur tilkynnti það ófor-
varandis í viðtali.
Eitthvað hefur reyndar hlýnað
milli liðsmanna, þau komu saman til
að spila fjögur lög 2002, en þegar
þau Frantz, Weymouth og Harrison
stungu upp á því fyrir stuttu að
Talking Heads kæmi saman aftur af-
tók Byrne það með öllu og bað um að
það yrði aldrei nefnt við hann aftur.
Nóg um tilfinningar
Kemur varla á óvart að mörgum
finnist David Byrne vera fjarrænn
og/eða vélrænn,
sneyddur öllum tilfinn-
ingum, en þegar hlust-
að er á tónlistina kem-
ur annað í ljós, í henni
er nóg um tilfinningar,
jafnvel óp og öskur. Í
viðtali fyrir stuttu
sagði Byrne að hugs-
anlega hefði hann verið
fullskipulagður þegar
hann var að semja lög
áður fyrr, en fólk mis-
skildi líka oft hlutverk
söngvarans/lagasmiðs-
ins: „Flestir ganga út
frá því að maður semji
lag til að miðla ákveð-
inni tilfinningu, en ég
held að því sé frekar
þveröfugt farið; það að
syngja eða hlusta á lag
dregur fram tilfinn-
inguna.“
Í samtali sem ég átti
við Byrne á bar í New
York fyrir löngu, var
að reyna að kynna fyrir
honum Risaeðluna og
íslenskt brennivín, kom
á óvart hvað hann var
óöruggur og feiminn,
eins og hann ætti erfitt
með samskipti við fólk
og fleiri hafa borið vitni
um það. Á sviðinu er
hann aftur á móti
öruggari, eins og sjá
mátti og heyra á tvenn-
um framúrskarandi
tónleikum í Háskólabíói á RúRek 4.
og 5. september 1994.
Byrne hefur gengið til sálfræð-
ings vegna samskiptavanda síns og
félagsfælni, en vill ekki læknast um
of; er það ekki einmitt tilfinninga-
spennan og geðflækjurnar sem
krydda tónlist og texta og gera for-
vitnileg?
Afbragðsskífa
Growing Backwards er afbragðs-
skífa, sú besta sem Byrne hefur sent
frá sér árum saman, og sýnir að
hann er enn að vaxa sem listamaður.
Áhrifin af leit hans um heiminn að
forvitnilegri tónlist fyrir Luaka Bop
hafa skilað sér í lagasmíðum hans og
gera plötuna fjölbreyttari fyrir vikið
en einnig er hann naskur á að finna
lög eftir aðra sem hann túlkar á sinn
hátt (minni á frábæra útgáfu hans á
lagi Crystal Waters Gypsy Woman
(She’s Homeless)). Þannig eru á
Growing Backwards ekki bara lög
eftir Byrne heldur tekur hann einnig
lag eftir þá Lambchop-félaga, end-
urgerir danslagið Lazy sem hann
samdi með X-Press og syngur Au
Fond du Temple Saint úr Perluköf-
urum Bizets og Un di Felice, Eterea
úr La Traviata eftir Verdi. Leiki
aðrir það eftir.
Tónlist á sunnudegi
Árni Matthíasson
Enn að vaxa
Skotinn David Byrne er með merkustu tónlistarmönn-
um Bandaríkjanna síðustu áratuga. Hann sendi frá sér
nýja skífu fyrir skemmstu, Growing Backwards.
David Byrne syngur í Háskólabíói í september 1994.
Ljósmynd/Björg Sveinsdóttir