Pressan - 07.11.1991, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR PKESSAN 7. NÓVEMBER 1991
13
□GNALAUSAR
EN SITJAH
sambúðarslita.
UPPIMBM
SKULDIRNAR
Þar sem engar reglur eru til um
sameiginlegan fjárhag fólks í óvígðri
sambúð eru þess mörg dæmi að
annað, í flestum tilfellum konan, missi
allar eignir sínar en sitji uppi með
skuldir vegna þeirra í kjölfar
Ég veit um
dæmi þar sem
kona var í óvígðri
sambúð í 37 ár
og stóð eftir
eignalaus þegar
maður hennar
ákvað að slíta
sambúðinni.
Hann vildi ekki
láta henni eftir
nema lítilræði og
það tók hana 4 ár
í málaferlum þar
til hún fékk
dæmd
helmingaskipti,"
segir Svala
Thorlacius
lögmaður.
..Við keyptum okkur þriggja her-
Irergja íbúð í rótgrónu hverfi og viú
vorum fyrirmyndarpar. En svo
gerði ég mér grein fyrir að þetta
samband var ekki það sem ég vildi
og ákvað að slíta þvi eftir eins árs
sambúð. Launin mín höfðu farið í
heimilið og hans laun fóru í afborg-
anir af íbúðinni. Þegar ég fór fram á
það við hann að hann borgaði mér
minn part af íbúðinni hló hann
bara," segir Linda. ein af fjölmörg-
um konum sem hafa orðið eigna-
lausar við lok óvígðrar sambúðar.
Linda óskar nafnleyndar.
..Þetta er alveg dæmigert." segir
Svala Thorlacius hæstaréttarlög-
maður. ..Laun kvennanna fara í að
halda uppi heimilinu og laun mann-
anna í skuldabréfin og víxlana. og
þar með eru þeir með kvittanir fyrir
því sem þeir hafa lagt til heimilisins
en konurnar hafa ekkert í höndun-
um til að sanna framlag sitt."
Sífellt fleiri konur eru að upp-
götva að þær eiga erfitt með að fá
sinn hlut í fasteignum, sem þær
töldu sig hafa keypt með kærastan-
um, þegar slit verða á óvígðri sam-
búð. Lögfræðingar hafa orðið varir
við að margar konur telja sig eiga
rétt á helmingi fasteignar eftir að
hafa búið með manninum í tvö ár
eða eins mikinn rétt og ef þær væru
giftar.
MISSKILNINGUR
,.Það er mikill misskilningur í
gangi með óvígða sambúð," segir
Svala Thorlacius hæstaréttarlög-
maður. „Það eru engar reglur til um
fjárskipti sambúðarfólks heldur eru
til reglur í skattalögum, lífeyrisiög-
um. húsaleigulögum og svo í lögum
um almannatryggingar. Fólk virðist
halda að vegna þessara lagabálka
hljóti líka að vera til reglur um eign-
irnar. Svo er ekki. Einungis fólk í
hjónabandi á rétt á helmingaskipt-
um við skilnað.
Ég veit um dæmi þar sem kona
var í óvígðri sambúð í 37 ár og stóð
eftir eignalaus þegar maður hennar
ákvað að slíta sambúðinni. Hann
vildi ekki láta henni eftir nema lítil-
ræði og það tók hana 4 ár í málaferl-
um að fá dæmd helmingaskipti."
segir Svala.
I langflestum tilfellum eru það
konur sem fara fjárhagslega illa út
úr óvígðri sambúð. Oftast eru eign-
irnar skráðar á manninn og þeir
notfæra sér það þegar konurnar
fara fram á eignaskipti.
RAUNVERULEIKINN
..Það hvarflaði aldrei að mér að ég
mundi lenda í einhverju," segir
Linda. „Hann sagði alltaf við mig. i
hvert skipti sem ég talaði um þetta,
að ég ætti allt sem hann ætti vegna
þess að hann elskaði mig og við
mundum hvort sem er gifta okkur á
næsta ári og þá skipti þetta ekki
máli. Það eina sem ég fékk út úr
sameiginlegum eignum okkar var
um 20.000 til 30.000 krónur, sem
hann borgaði mér á mjög niðurlægj-
andi hátt. Hann skrifaði ávísun upp
á 5.000 krónur í einu og hristi alltaf
höfuðið og talaði um hversu fárán-
legt það væri að ég væri að fá pen-
inga frá sér. Hann kvartaði líka alltaf
yfir því hversu erfitt það væri fyrir
sig að borga íbúðina einn. Samt
gerði hann sér ekki grein fyrir því
hversu mikið ég hafði þá lagt til.
Þegar ég fór að reikna dæmið út
komst ég að því að ég tapaði á þessu
um 250.000 til 300.000 krónum.
Seinna fór ég að spá í það af
hverju ég var svona mikð fífl og lét
fara svona með mig. Fór að hugsa
um það hvað ég hefði gert við pen-
ingana ef ég hefði ekki verið að
borga rafmagns- og hitareikninga
og Stöð 2 og svoleiðis. Ég hefði sjálf-
sagt lagt þá fyrir og ætti nú fyrir
nýrri bíl eða væri að safna mér fyrir
íbúð," segir Linda.
HEIMILISBÓKHALD
Fólk hefur sambúð oft með því
hugarfari að auðvelt sé að slíta
henni ef sambandið gengur ekki
upp. Það er auðvitað rétt. að það er
auðveldara að slíta sambúðinni sem
slíkri, en ef fólk hefur keypt fast-
eignir er miklu flóknara að komast
út úr þeim kaupum. „Ef fólk er gift
þá verða bara helmingaskipti og
málið er að mestu útkljáð," segir
Svala. „En þegar fólk er í óvígðri
sambúð þurfa báðir aðilar að sanna
framlag sitt til eignamyndunarinn-
ar. Þetta getur verið flókið mál þeg-
ar fólk fer að tína saman eigna- og
skuldasöfnun eftir margra ára sam-
búð." Svala segir að í raun þurfi fólk
sem stendur í fasteignakaupum og
er í óvígðri sambúð að passa upp á
heimilisbókhaldið miklu betur en
fólk sem er gift. af fyrrgreindum
ástæðum.
KONUR FYLGJAST EKKI MEÐ
FJÁRMÁLUM HEIMILISINS
„Það er sláandi mikið af kvenfólki
sem segir að það skipti ekki máli
hver sé skráður fyrir eigninni," segir
Linda. Svala tekur undir þetta og
segir jafnframt að konur ættu að
vara sig, því það hefur skapast ein-
hver hefð fyrir því að konan taki á
sig þau útgjöld sem koma hvergi
fram á pappírunum. Þegar svo þess-
ar konur reyna að leita réttar síns
eru þær í erfiðri aðstöðu til að sanna
mál sitt. „í mörgum tilfellum gera
karlmenn sér enga grein fyrir því
hvað heimilishald kostar og finnst
þetta ekki vera neinar verulegar
upphæðir," segir Svala.
„Ég vildi bara losna út úr þessu og
gafst svo bara upp á að tala um fyrir
honum," segir Linda. „Eiginlega
fannst mér einhvern veginn að ég
ætti bara ekki rétt á þessu, ég hefði
viljað enda sambandið og þess
vegna væri það ekki réttlátt að fara
fram á þetta. Seinna fór ég svo að
gera mér grein fyrir því að ég missti
töluverðar upphæðir og það var
mjög erfitt fyrir mig að byrja upp á
nýtt."
BRÚÐKAUP SVO DÝRT
„Einu sinni spurði ég ungan
mann, sem hafði verið í sambúð í
nokkur ár og átt börn með þeirri
konu, af hverju þau giftu sig ekki,"
segir Svala. — Við vildum hafa flott
brúðkaup og vorum að bíða eftir að
það stæði betur á. sagði ungi mað-
urinn.
Fólk virðist setja það fyrir sig að
brúðkaupin eru svo dýr en spá lítið
í að það er frekar einfalt að fara til
dæmis til borgardórnara og gifta sig
þar. Þá verður sambúðin lögvarin
og öll eignaskiptamál miklu auð-
veldari."
Svala segir að þessi mál séu mikil-
væg fyrir fjöldann allan af íslend-
ingum. Eins og er eru um 20.000
einstaklingar skráðir í sambúð og
ætla má að um 10.000 séu óskráðir
og margt af þessu fólki veit ekki í
hvaða aðstöðu það er. „Þetta getur
orðið stórmál vegna þess að við er-
um í mörgum tilfellum að tala um al-
eigu fólks," segir Svala.
Löggjöf um óvígða sambúð er
ekki til, vegna þess að í hvert skipti
sem á að fara að setja svoleiðis lög
kemur upp sú staða að fólk ætti að
geta valið á milli óvígðrar og vígðr-
ar sambúðar. „Fólk sem ekki kýs að
gifta sig vill bersýnilega komast hjá
þeim réttarreglum sem hjónaband
setur og því sé óréttlátt að þvinga
þessa aðila undir svipuð lög,“ segir
Svala.
Það fólk sem vill vera í óvígðri
sambúð og stofna til eignamyndun-
ar ætti þá að gera með sér samning
um skiptingu eignanna. Fólk ætti í
raun að hugsa þetta eins og stofnun
fyrirtækis; þegar slíta á fyrirtækinu
verða báðir aðilar að sanna fjár-
framlag sitt og skuldastöðu — þá er
þetta sanngjarnt.
Þórunn Bjarnadóttir
„Hann sagði alltafvið mig í hvert skipti sem ég talaði um
þetta að ég œtti allt sem hann œtti vegna þess að hann
elskaði mig og við myndum hvort sem er gifta okkur á
nœsta ári og þá skipti þetta ekki máli. “