Pressan - 05.12.1991, Blaðsíða 26

26'
FIMMTUDAGUR PRESSAN 5. DESEMBER 1991
SATT OG LOGIÐ ...
Eyjólíur Kristjánsson med
popp, rokk og sitthuaö
fleira.
TVÖFALDUR ...
Tuöfalda albúmid hefur ad
geyma lög med Ódmönnum
sem uoru feikilega uinsœlir i
dentíö.
FYRSTU ÁRIN ...
Fimmtán ára afmœlisplata
Skífunnar med 27 lögum
sídustu 15 ára á sértilbodi.
ÍSLANDSLÖG ...
Gunni Þórdar hefur útsett
uinsœl íslensk lög sem
þekktir listamenn flytja.
SPROTAR...
Diskur þar sem Örn Magn-
ússon flytur íslenska píanó-
tónlist sem samin hefur uer-
id á síöustu 100 árum.
KÓRTÓNLIST...
Hljómeyki rned kórtónlist
eftir Hjálmar H. Ragnarsson
þar sem hann stjórnar sjálf-
ur.
KETTLINGAR ...
Valdimar Flygenring og
Hendes Verden flytja tíu
kettlingalög.
ENN Á FULU ...
Geirmundur Valtýsson
mœttur á suœdid ,,Á fullri
ferd" og nýtur adstodar
Helgu Möller og fleiri.
Hljómflutningstæki
FRÁ GRAMMÓFÓNUM
TIL GEISLASPILARA
Hér í eina tíd uoru grammó-
fónar mikid stofustáss og
stödutákn. Þetta uoru heljar-
innar mublur þar sem útuarp
trónadi í miöju, fónninn í
skáp til hœgri og uinstra meg-
in uar skápur fyrir segul-
band. Fullorönir notuöu fón-
inn til aö hlusta á þœr fáu
plötur sem uoru gefnar út
meö tslenskum sönguurum
en mest uoru þetta útlendar
plötur. A menningarheimil-
um uar Bach settur undir nál-
ina eöa Beethouen ogþaö uar
illa séö þegar unglingar birt-
ust og uildu fá aö hlusta á
dcegurlagaplötur sem höföu
ueriö fengnar aö láni. Enda
uoru þœr oft rispaöar eöa
skítugar og gátu skemmt nál-
ina.
Sumir áttu upptrekkta
grammófóna í tösku úr hörðu
efni og þóttu þessir fónar hin-
ir þörfustu gripir enda hægt
að fara með þá milli her-
bergja, út í garð eða í útilegu.
En tóngæðin voru ekki mikil
og þegar farið var út í garð
með ferðagrammófóninn í
góðu veðri náði sólin stund-
um að skína á plöturnar sem
verptust af hitanum og nállin
rúllaði bara inn á miðju.
Dægurlagaplöturnar voru
ýmist litlar tveggja laga eða
stærri með fleiri lögum. Nálin
var sífellt að gefa sig í fónun-
um og menn höfðu vart við
að skipta um nálar. Síðan
voru plöturnar spilaðar lon
og don þar til þær voru orðn-
ar uppétnar eða svo
skemmdar af illri meðferð að
vart var hægt að greina nokk-
ur hljóð af viti. Mörgum þótti
slæmt að geta ekki spilað
nógu hátt enda hátalarar
ekki til þess gerðir. Um tíma
voru fluttir inn litlir plötuspil-
arar í bíla og það þótti toppur-
inn þá að spila plötur á rúnt-
inum.
Kassettusegulbönd voru
óþekkt, en hins vegar voru
margir sem keyptu sér segul-
bandstæki og reyndu að
nota þau til að taka
lög upp úr út-
varpinu. Þá var
Jón Leifs for-
maður í STEF og
bannaði all-
ar slíkar
ólöglegar
afritanir á
lögum og
söngvum að
viðlagðri refsingu.
Ýmsir brugðust reiðir
við og sögðust
nota
sín segulbönd eins og þeim
sýndist hvað sem Jón Leifs
segði eða gerði.
„SÁNDIГ VAR
ENNÞA OÞEKKT
í bókinni Rokksögu íslands
eftir Gest Guðmundsson
kemur fram að það hafi ekki
verið fyrr en snemma á sjö-
unda áratugnum sem ung-
lingar fóru almennt að eign-
ast grammófóna. Gestur lýsir
þessu svo í bókinni:
„Um þessar mundir urðu
grammófónar algeng mubla í
unglingaherbergjunum.
Reyndar ekki merkileg tól á
mælikvarða seinni ára. Fónn-
inn snerist þó í hringi og um
leið og þunglamalegur arm-
urinn át sig ofan í plastið nam
nálin meginþorrann af þeim
hijóðum sem höfðu verið
rennd í plötuna. Þau komust
að vísu ekki öll til skila, því að
magnararnir voru nánast
ekki neitt og algengt var að
tengja grammófóna í gegn-
um útvarpstæki. Hátalarinn
var oftast úr plasti, enda var
hugtakið „sánd" ennþá
óþekkt meðal íslenskra ung-
linga. Oft var hægt að festa
hátalarann sem lok ofan á
fóninn ef þurfti að flytja bítla-
pártíið á milli húsa, en talað
var um hátalarann í eintölu
þar sem hann var yfirleitt
einn á þessu frumbítlaskeiði.
Stereó-tæknin var að vísu
þekkt, en þótti óþarfi fyrir
unglingana og tónlist þeirra.
Flestum fónum fylgdi langur
pinni til að stinga i miðjuna
og annar búnaður sem gerði
kleift að setja hlaða af plötum
á þá í einu.
Plötusnúðar í
bítlapartíum
gátu því
valið
lög í heila syrpu, oftast þrjú
hröð og eitt hægt, og tekið
fullan þátt í dansinum.
Frumbýhsbragurinn fór þó
af bítlarokkinu þegar kom
fram á veturinn 1964 til 1965.
Fyrirmyndirnar — Bítlarnir,
Rollingarnir og Dýrin (The
Animals) — vönduðu sig
meira við plötuupptökur,
ekki síst til að ná því sándi
sem þeir girntust. Plöturnar
komu í stereó og brátt upp-
hófst mikill suðkór meðal
táninga um allan hinn vest-
ræna heim: „Pabbi, gerðu
það. Leyfðu mér að kaupa
stereófón. Það eiga allir svo-
leiðis fóna í mínum bekk.“
Þetta var frásögn Gests.
STÓRSTÍGAR
FRAMFARIR
Stereóbylting þótti stór-
kostleg nýjung. Þá urðu tveir
hátalarar nauðsynlegir og
menn lágu lengi
yfir því hvar
þeim skyldi
komið fyrir svo
hljómburðurinn
yrði sem allra
bestur.
Hátalararnir
þurftu að vera í
ákveðinni hæð á
vissum stöðum í her-
berginu og svo var
setið þarna einhvers
staðar í miðjunni og
hlustað af andakt.
Þeir sem ekki áttu stereófóna
fóru í plötubúðirnar á þeim
tíma dags sem
minnst var
að
wöttum og alls konar tækni-
heitum. Töldu að þetta skildu
ekki aðrir en útlærðir raf-
eindavirkjar með langa
starfsreynslu en unglingarnir
voru strax með á nótunum.
Sumir foreldrar áttuðu sig
líka á þeim möguleikum sem
þarna voru á ferðinni og loks
gat Wagner notið sín til fulls.
NÚ ERU ÞAÐ
GEISLASPILARAR
Með tilkomu geisladiska og
geislaspilara hafa hinir hefð-
bundnu plötuspilarar misst
sinn sess. Geisladiskar endast
mun betur en plötur, auðvelt
er að finna ákveðið lag hvar
sem er á þeim og tóngæðin
miklu meiri en á plötunum.
Nú er hægt að fá samstæður
með geislaspilara niður í 50
þúsund krónur og auk þess
eru komin á markað ferðaút-
varpstæki með kassettutæki
og geislaspilara að ógleymd-
um ódýrum ferðageislaspil-
urum. Auk þess er hægt að
kaupa geislaspilara til að hafa
í stofu eða herbergi á hag-
staeðu verði.
Óli Laxdal í Radíóbúðinni
sagði að þar væri mest keypt
af samstæðum sem væru út-
varp, plötuspilari, magnari,
segulband, geislaspilari, fjar-
stýring og fjórir hátalarar,
tveir stórir og tveir litlir. Sal-
an í þessum samstæðum væri
áberandi mest fyrir ferming-
ar og fyrir jólin. Svona sam-
stæður uppfylltu kröfur
flestra fjölskyldna, en einnig
væri algengt að hinir kröfu-
hörðustu keyptu sér hljóm-
flutningstæki af gerðinni
Bang & Olufsen sem væru í
sérklassa. Óli sagðist einnig
vera með staka geislaspilara
frá 13 þúsund krónum sem
seldust vel.
Það er langur vegur frá
gömlu
grammófónunum
til nýtísku
samstæðna sem hafa
allt í einum pakka til
að njóta tónlistar
eins og best verður á
kosið. En þróunin er
örí þessari grein og
eflaust kemur að
því að eitthvað
nýtt komi í
geislaspilara.
gera svo ekki yrðu vitni að
því er þeir keyptu mónóplöt-
ur.
Kassettutækin komu á
márkað og urðu strax feiki-
lega vinsæl og mikið notuð.
Um tíma þóttu vasadiskó
ómissandi og hvarvetna
mátti sjá ungt fólk með
heyrnartól á höfðinu. Nú
þykja vasadiskóin fremur
hallærisleg og það eru eink-
um forfallnir skokkarar sem
sjást með slík tæki svo þeir
drepist ekki úr leiðindum í
heilsuskokkinu.
Hljómtækjaframleiðendur
fóru að senda frá sér sífellt
öflugri græjur, foreldrum til
mikillar skelfingar, því hávað-
inn frá herbergjum ungling-
anna jókst sífellt. Er fram liðu
stundir komu svo öflugir
magnarar og hátalarar að
íbúðir léku á reiðiskjálfi þeg-
ar allt var sett í botn og há-
vaðinn barst um nærliggjandi
hverfi. Auglýsingar frá hljóm-
tækjasölum voru á svo
miklu tæknimáli að
fullorðnir skildu
hvorki upp né
niður í