Pressan - 12.12.1991, Blaðsíða 32

32
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. DESEMBER 1991
ækur &
'akkelsi
Hermann Bridde er bakara
meistari hjá bakaríi Briddes.
Hermann Bridde
Álfakóngurinn
„Ég hef í huga Ijóð sem ég
hef haldið upp á alla tíð. Það
er Der Erlköning, Álfakóng-
urinn, eftir Goethe. Faðir
minn var Þjóðverji og hann
fór með þetta kvæði fyrir
mig.“
Við birtum brot úr þýðingu
Helga Hálfdanarsonar á
kvæðinu.
Hver þeysir í stormi um rökkvaða
rein?
Þar ríður faðir með lítinn svein.
Með barnið í faðmi hann fákinn
knýr;
hans fang er traust og hans barmur
lilýr.
Hvað óttastu, sonur? Hvað sækir
að þér? —
O, sérðu hvar álfakóngurinn fer
með kórónu og skikkjuklæddur
hjá! —
Æ, kæra barn, þetta er þokan grá.
Og friðlaus geigur föðurinn sló,
liann faðmar barnið og knýr sinn
jó -
og nær til bæja bleikur og fár;
við barm hans er sveinninn kaldur
nár.
Bragi Ólafsson er Ijóðskáld.
Hann er nýbúinn að gefa út
Ijóðabókina Ansjósur.
Bragi Ólafsson
Kommakökur
„Þetta er uppskrift sem vin-
kona mín Þóra fann í Þjóðvilj-
anum fyrir mörgum mörgum
árum. Og í fyrsta skipti sem
ég smakkaði þær spurði ég
hvað þær hétu, en þær höfðu
ekkert nafn heldur höfðu
bara fundist í eldgömlu tölu-
blaði af Þjóðviljanum. Og þar
eð smákökur verða að heita
eitthvað hlutu þessar nafnið
kommakökur."
200 g smjörlíki
175 g sykur (2'A dl)
3 egg
3 tsk. vanilludropar
375 g hveiti
1. tsk. matarsódi
1. tsk. salt
125 g súkkulaði (suðu- eða
mjólkursúkkulaði)
Súkkulaðið er brytjað niður í litla
bita, svo er allt efnið hrært saman
í hrærivél og búnar til úr því litlar
skífur sem síðan eru bakaðar líkt
og aðrar smákökur.
Er kynlíf
„Kinlíf er leðinlegt", stóð
lengi skrifað með feitum túss-
penna á einn útvegg Vestur-
bæjarsundlaugarinnar og
stendur kannski enn. Ætli
verði ekki að teljast líklegt að
bak við þessa staðhæfingu
búi mikil og sjálfsagt rauna-
leg saga um kvenmanns- eða
karlmannsleysi, misheppnuð
ástaratlot og hvílubrögð sem
voru engum til ánægju.
En hvað er þá til ráða?
Meira kynlíf? Skírlífi? Þerap-
ía? Ennþá meira kynlíf? Eða
geta bækur kannski gert kyn-
lífið betra? Sú virðist vera
staðföst trú bókaútgefenda
um víðar álfur sem þetta árið
fylla bókabúðir með mynd-
skreyttum og litprentuðum
ritverkum um alla anga kyn-
lífsins; þá einföldustu og
nauðavenjulegustu milli
konu og karls, en líka þá sem
oft eru taldir óímunnberan-
legir; hópsex, hómósexúal-
isma, hórdóm og hýðingar.
íslenskir útgefendur eru
með á nótunum eins og
endranær og ef einhver er
leiðinlegt?
dóm og munngælur.
Sami doktorinn, Andrew
Stanway, er svo líka á ferðinni
hjá öðrum útgefanda, Skjald-
borg. Unaösdraumar og
rmyndanir kynlífsins heitir sú
bók og er kannski eins og fjöl-
brautaskóli kynlífsins miðað
við þann gagnfræðaskóla
sem fyrrnefnda ritið er. Un-
aðsdraumarnir eru af ýmsum
toga og margir mundu lík-
lega telja þá bæði háskalega
og blöskranlega ef þeir stæl-
ust út úr leyndustu hugar-
fylgsnum og yrðu að veru-
leika. Kannski er það heldur
ekki ætlunin í þessari bók
sem fjallar um ímyndanir, en
ekki athafnir. En það breytir
því ekki að hér erum við
komin út að ystu mörkum
þess sem telst vera eðlileg og
góð hegðun í samfélagi; þótt
sumir gefi sig á vald ímynd-
unum er varla alvanalegt að
stunda þvaglátaleiki, þarm-
serðingar, kynsvall, samfarir
viðókunnuga, húðstrýkingar
og kynmök við sakleysingja
eða dýr.
Leysa kynlífsbækur vandann?
svo djarfur að vilja stinga
kynlífsbók í jólapakka getur
hann valið milli tveggja önd-
vegisrita. Forlagið gefur út
bókina Ástaratlot — unadur
kynlífsins í máli og myndum
eftir doktor Andrew Stan-
way. Þar er byggt á þeirri fuli-
yrðingu að kynlífið, það sé
sjálfur kjarni lífsins, og fjallað
um ýmis grundvallaratriði
eins og samfarastellingar,
g-blettinn, getuleysi, mey-
Geimverur á
ókunnum vegi
spáfrœöi Nostradamusar
Nostradamus sat með trjá-
kvist í hendi, skrítinn hatt á
höfði og við hlið hans stóð á
þrífót skál með vatni sem gár-
aðist þegar honum birtust
geigvænlegar sýnir um fram-
tíð mannkyns. Síðan læsti
hann sýnirnar í torræða brag-
arhætti ogjór með lykilinn í
gröfina. Ótal dulfræðingar
hafa síðan glímt við að smíða
nýjan lykil, en árangurinn
ekki orðið trúverðugur, frem-
ur en spár af þessu tagi yfir-
leitt.
Nú hefur einn dulfræðing-
urinn enn, V.J. Hewitt að
nafni, búið til flókið kerfi úr
stafaröðum, talnabunum og
tímatöflum sem hann telur að
fari langleiðina með að ráða
Nostradamus ofan í kjölinn.
Og það ber vel í veiði, því He-
witt les einmitt úrspádómun-
um að þeir verði ekki ráðnir
fyrr en undir lok 20. aldarinn-
ar eða það stendur að
minnsta kosti í bókinni sem
Forlagið gefur út.
Af kerfinu má vera ljóst að
spásagnir Nostradamusar eru
svo nákvæmar að litlu skeik-
ar. Hann sagði fyrir um örlög
þriggja síðustu Rómarpáfa,
hjónaband Karls og Díönu,
valdatöku Gorbatsjofs, slysið
í Tsjernobyl og eyðimerkur-
stríðið gegn Saddam Hus-
sein.
Og varla þarf að geta þess
að í skræðum Nostradamusar
eru þeir nafngreidir Napóle-
on, Hitler og Franco og útlist-
aðar þær hörmungar sem
þeir leiddu yfir þjóðir sínar
og heiminn.
En þetta er víst allt komið
fram. Meiru varðar hvað
Nostradamus segir um næstu
ár og áratugi; ætli við römb-
um á barmi ragnaraka eða er
paradísarheimt á næsta leiti?
Nei, Nostradamusartúlkend-
ur sjá engin slík tímamót
framundan, heldur mun sag-
an sniglast áfram sem fyrr,
full af ófriði, ofbeldi og of-
stæki, en líka gleðilegum
uppgötvunum sem gera
mannlífið betra og fegurra.
Tökum dæmi úr spáfræðum
þeirra Nostradamusar og He-
witts um næsta áratug:
— 1991—95: Drukkinn
Kalifornía nötrar í jarðskjálfta,
Hollywood hverfur...
skríll leggur undir sig götur
Parísarborgar. — 1992—98:
Hljóðbylgjur eyða krabba-
meini, læknisfræðin snýr við
áhrifum öldrunar. — 8. maí
1993: Feiknarlegir jarðskjálft-
ar í Kaliforníu, borgin San Di-
ego hverfur í hafið, kvik-
myndaverin í Hollywood
hrynja og eru úr sögunni,
fólksflótti, sjúkdómar, dauði.
1993—96: Efnahagshrun í
Japan. — 1994: Nelson Man-
dela verður forseti Suður-Afr-
íku. — 1995—98: Tyrkland fer
í stríð við Grikkland. —
1995—98: ísrael yfirbugað af
nágrönnum sínum, endalok
Ísraelsríkis. — 1998: Geim-
verur ljósmyndaðar, haltr-
andi um á óþekktum vegi á
jörðinni. — 1991: Spádóms-
gáfa verður viðurkenndur
hæfileiki í augum mannkyns.
Þýðingar
Fyrir einhverjum árum
höfðu menn þungar áhyggjur
af þýðingum, það var tímabil
að hérumbil ekkert var þýtt
af viti á íslensku. Þessi um-
ræða hefur að mestu leyti
þagnað, núorðið er talsvert
þýtt á íslensku og sumt af
verulegu viti. Kannski er
ástæðan sú að mörlandinn er
orðinn eitthvað opnari fyrir
umheiminum og áhugasam-
ari um hann; ungt fólk sem
hefur hlotið mikla menntun í
framandi tungumálum á nátt-
úrlega þátt í þessari gróandi,
en líka sjóðir sem hafa verið
settir upp til að styrkja útgáfu
þýðinga. Hins vegar hefur
það ekkert breyst að laun
þýðenda eru fyrir neðan allar
hellur. Nokkrar þýðingar
koma út nú fyrir jólin sem
hjóta að teljast í frásögur fær-
andi: Nefnum fyrst hana Ingi-
björgu Haraldsdóttur sem
hlýtur að vera komin með all-
nokkra punkta í fálkaorðu-
skalann fyrir þýðingar á önd-
vegisbókmenntum rússnesk-
um, hún lýkur við að þýða
Karamazou-brϚurna eftir
Dostojevskí (og eru þá Djöfl-
arnir einir óþýddir af stærri
verkum hans). Thor Vil-
hjálmsson hefur líka löngu
sannað hversu snjall þýðandi
hann er og íslenskar Áustur-
lenskar sögur eftir Margue-
rite Yourcenar, dáða franska
skáldkonu af kynslóð nýja
rómansins. Kristinn R. Ólafs-
son, sérlegur fulltrúi íslands í
Madrid, þýðir Býkúpuna,
frægustu skáldsögu einkavin-
ar síns, Nóbelsverðlaunahaf-
ans Camilo José Cela. Hjört-
ur Pálsson linnir ekki látum
og hefur nú snarað enn einni
bókinni eftir annan Nóbels-
verðlaunahafa, gyðinginn
Isaac Bashevis Singer sem
andaðist fyrr á þessu ári, sú
heitir Gallagripur. Úlfur
„... reis hann á fætur, þessi harðbrjósta maður, og tók stór og
mikil skæri og klippti báða vængina af Dísu litlu, hvorn á eftir
öðrum."
Kannski leið
höfundinum illa ...
„Þessi bók eyðilagði
bernsku mína,“ segir fólk
stundum í hálfkæringi og á
þá líkast til við eitthvert rit-
verk sem kveikti í barns-
hjarta grun um hættulega og
ókunna heima þar sem allt er
öfugsnúið; börn fá ekki að
borða, börn eru látin þræla,
börn fá ekki að vera hjá for-
eldrum sínum.
Kynslóðir íslendinga hafa
alist upp við sögurnar af Dísu
Ijósálfi, Alfinni álfakóngi og
dvergnum Raudgrana; þær
voru lengi órjúfanlegur hluti
af menningarheimi íslenskra
barna. Bækurnar komu fyrst
út á árunum 1928—1930 og
svo aftur nokkrum sinnum,
en hafa verið nánast ófáan-
legar um langt skeið. Höfund-
ur þessara lífseigu bóka var
hollenskur listamaður og rit-
höfundur, G.T. Rotman að
nafni, og segir ekki meira af
honum nema hvað hann var
óneitanlega afbragðsteiknari
og hugmyndaflugið slíkt að
maður trúir varla öðru en
Rotman hafi hlotið að líða illa
á stundum.
Nú hefur Forlagið tekið sig
til og endurútgefið þessar
þrjár öndvegisbækur og
hvorki hafa myndirnar né
textinn breyst á þeim sextíu
árum sem eru liðin síðan þær
komu fyrst út.
Það er enginn vafi; hér eru
augnablik sem hafa greypst
inn í vitund allra þeirra barna
sem bækurnar lásu og tolla
þar enn þótt barnslundin sé
ekki nema óljós endurminn-
ing: Skógarhöggsmaðurinn
klippir vængina af Dísu ljós-
álfi. Trítill litli verður viðskila
við Alfinn álfakóng, föður
sinn. Galdranornin lokkar til
sín hana Huldu litlu, systur
Hans, og brögðótti dvergur-
inn Rauðgrani gerir grín að
öllu saman.
Eða allar furðuskepnurnar
og. kvikindin, pínulítil eða
risastór, grimmlynd eða góð,
í þessum furðuheimi þar sem
öll stærðarhlutföll eru úr lagi
færð og allt einhvern veginn
öðruvísi en það lítur út fyrir
að vera: Vatnabúar, risagedd-
ur, kanínur í dúkkuleik, góð-
hjartaðir storkar, andstyggi-
legar moldvörpur, froskar
sem dansa í hring, mýs sem
draga vagna, og allir og allt
með mannamál.. .
Þegar öllu er á botninn
hvolft; kannski eyðilögðu
þessar bækur ekki bernsku
neins. Þær vöktu ákveðinn
beyg, komu blóðinu á hreyf-
ingu, en enduðu vel eins og
öll ævintýri. Hafa bókarýn-
endur ekki talað um „kaþars-
is“ allt frá dögum Aristóteles-
ar, bókmenntaverk sem veki
ógn, skelfingu og harm, en sé
um leið eins konar þvottaefni
fyrir sálina. Kannski er það
einmitt málið.
Hjörvar þýðir Leyndardóma,
einhverja skrítnustu og
skemmtilegustu bók meist-
ara Hamsuns, og fást nú flest-
ar bækur hans á íslensku.
Þegar myrkur sagnaheimur
Franz Kafka er annars vegar
höfum við íslendingar hins
vegar lengstum staðið á gati.
Það stendu/ þó til bóta því
feðgarnir Ástrádur Eysteins-
son og Eysteinn Þorvaldsson
hafa tekið að sér að vera full-
trúar hins kafkaíska anda á
Islandi og hafa nú snarað
smásögunni 1 refsinýlendunni
og rúmlega fjörutíu öðrum
sögum. Fleira? Jú, Árni Berg-
mann þýðir úr rússnesku sög-
una Svarta meinid eftir Ninu
Berberovu og Árni Sigurjóns-
son úr ítölsku bókina Riddar-
inn sem var ekki til eftir Italo
Calvino, höfund sem þykir
hafa smíðað sér einstæðan
furðuheim. Og loks: John Le
Carré; frábæru njósnabæk-
urnar hans hafa verið þýddar
á flest heimsins tungumál (og
nú líka á mál fyrrum komm-
únistaríkja), en varla á ís-
lensku svo heitið geti. Ólafur
B. Gudnason bætir úr því og
þýðir Rásslandsdeildina, sem
einmitt var kvikmynd í Bíó-
borginni fyrir stuttu . . .