Pressan - 12.12.1991, Blaðsíða 36

36
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. DESEMBER 1991
• er með
ólíkindum
— Þótt Guömundur H.
Garöarsson sé hættur
þingmennsku hefur hann
nóg að gera. Hann er e.k.
blaðafulltrúi hjá Söiumið-
stöð hraðfrystihúsanna,
er launaður starfsmaður
Lifeyrissjóðs verslunar-
manna og formaður
stjórnar, hann er formað-
ur stjórnar Fjárfestingar-
félags íslands (sem rekur
Frjálsa lífeyrissjóðinn í
samkeppni við LV), hann
situr í stjórn íslandsbanka
og í stjórn Eignarhaldsfé-
lags Verslunarbankans.
O.s.frv.
— Ný vísbending um
failandi gengi landbúnað-
arins. Skógræktarféiag
Reykjavikur hyggst
breyta gamalli hlöðu við
Elliðavatn í „fræðslu-
stofu". Ekki fylgir sögunni
hverjir skuli njóta fræðsl-
unnar .. .
— Hvalavinurinn og
bóndaskelfirinn er að
sækja um að fá að hækka
þakið á eign sinni á
Grettisgötu og byggja sól-
stofu við húsið. Umsókn
hans var frestað í bygg-
ingarnefnd vegna þess að
framkvæmdin „samræm-
ist ekki reglugerð um
fjarlægðir". ..
— Torg það sem ein-
hvern tímann á að mynd-
ast þar sem Hallærisplan
og Steindórsplan eru
núna átti í fyrstu að heita
Borgartorg. Borgarskipu-
lag gerði síðar tillögu um
að það skyldi heita Aðal-
torg, en nýverið var sam-
þykkt tillaga Gunnars Sig-
urössonar byggingarfull-
trúa um að torgið héti
Ingólfstorg og vísað til
þess að Ingólfur Arnar-
son hefði labbað þarna
um á leið sinni til sjáv-
ar . . .
Græðið fyrir jólin
BLÁSIÐ Á LÖGGUNA
í desember ætlar löggan að
nota hina nýju öndunarmæla
sína í gríð og erg. Hún ætlar
meira að segja að verðlauna
þá sem reynast í lagi með
2.500 króna úttektargjöf á
bensíni.
Þetta er kjörin leið fyrir út-
sjónarsama til að græða fullt
af bensíni: Menn eiga að setj-
ast inn í bílinn sinn og þegar
þeir sjá lögguna nálgast er
einfalt mál að keyra um að
hætti stórsvigsmanna, opna
gluggann og syngja jólalög
hástöfum, láta stöðva sig og
öndunarmæla. Fá síðan
2.500 kall og undirbúa næstu
aðgerð.
Denni og Njáll
SKEGGLAUSIR
OG
FORVITRI
Nýlega voru utandagskrár-
umræður, sem oftar, á þingi
og sté Össur Skarphéðinsson
krati í pontu og gerði um-
mæli Steingríms Hermanns-
sonar að umræðuefni.
Hann sagði að Steingrími
væri farið „eins og Njáli hin-
um forna að hann er forvitri.
Sá er hins vegar munurinn á
Njáli og Steingrími að Njáll
sagði öðrum drauma sína og
það sem hann vissi gerast í
framtíðinni, en Steingrímur
segir hins vegar engum frá
því“.
„Hann var skegglaus líka,“
gall þá í Steingrími J. Sigfús-
syni.
Þegar fjárlagafrumvarp
fyrir næsta ár var til umræðu
var Svavar Gestsson að hella
úr skálum reiði sinnar vegna
hugmynda um einkavæð-
ingu. „Verður staða deildar-
stjóra einkavæðingardeildar
auglýst? Verður frjáls sam-
keppni um stöðuna? Hvaða
hæfileikum verða menn að
vera gæddir? Hvaða próf-
gráðu verða menn að hafa til
að stjórna einkavæðingar-
deildinni?"
„Bílpróf," kallaði þá ein-
hver þingmanna fram í.
BESTU LÁN BYGGÐASJÓÐS ANNO DOMINI 1980
Nú hefst framhaldsfrásögn
á þessum vettvangi, sem við
getum kallað bestu lán
Byggðasjóðs. Við hefjum yfir-
reiðina á því herrans ári
1980, þegar ríkisstjórn Gunn-
ars Thoroddsen heitins var
komin til valda og Sverrir
Hermannsson og Tómas
Árnason voru „kommissar-
ar“ í Framkvæmdastofnun.
Lán ársins þetta ár voru
reyndar styrkir (gjafir) til alls
239 bænda „til fóðurkaupa
vegna óvenjulegra harðinda
og ills árferðis 1979“. Samtals
voru bændurnir styrktir um
700 þúsund krónur, sem sam-
svarar tæpum 14 milljónum í
dag.
Sólnes hf. á Akureyri fékk
tæplega 1 milljónar króna ián
að núvirði „til breytinga á
húsi og kaupa á búnaði fyrir
listaverkamarkað og fleira"
og Seyðisfjarðarkaupstaður
fékk tæplega 600 þúsund
króna lán „til kaupa á bók-
haldstölvu". Já, þær voru dýr-
ar tölvurnar í gamla daga.
Loks má nefna að Jón R.
Sveinsson á Höfn í Hornafirði
fékk 2,4 milljónir að láni „til
byggingar apóteks".
FINGRAFIMIR
FÉSÝSLU-
FORINGJAR
Við birtum hér til fróðleiks
og skemmtunar sýnishorn af
því hvernig nokkrir banka-
stjórar skrifa nöfn sín. Það er
auðvitað ekki hægt að segja
mikið til um persónuleika
þeirra út frá undirskriftinni
(hver sé t.d. vænlegastur til
lánveitinga) en ýmislegt vek-
ur athygli.
Sjáið t.d. hversu Tryggvi
Pálsson er plássfrekur þrátt
fyrir tiltölulega stutt nafn. T-
ið hjá honum er meistaralega
nýmóðins, ekki satt? T-ið hjá
Tómasi Árnasyni er líka sér-
stætt og mikilúðlegt og V-in
hjá Vali Valssyni einstök. í
fjórðu línu er að finna nafn
Björgvins Vilmundarsonar
og þar er V-ið óskiljanlegt
sem siíkt. Og ekki er annað
að sjá en eftirnafnið hjá
Sverri í þriðju línu sé
„Himmmy"!
á alnæmissmiti
KYNLÍF
Líkur
Likt og aðrir smitsjúk-
dómar berast kynsjúkdóm-
ar manna á milli við náið
samneyti. Vart er hægt að
hugsa sér nánari samskipti
en nána snertingu tveggja
líkama í ástaleik. Þrátt fyrir
þessa ofur eðlilegu stað-
reynd eru þeir allt of margir
sem skammast sín fyrir að
fá kynsjúkdóm en ekki fyr-
ir að fá til dæmis flensu.
Það sama er upp á ten-
ingnum þegar litið er til
þeirra þátta sem auka líkur
á smiti — líkt og með aðra
smitsjúkdóma er ýmislegt
sem gerir það líklegra að
einstaklingur smitist af
kynsjúkdómi. í lok síðasta
pistils tæpti ég á hvað skipt-
ir máli um hvort fólk nær
að smitast af kynsjúkdómn-
um alnæmi við kynmök:
Líkur á að rekkjunauturinn
beri alnæmisveiruna, hvað
elskendurnir aðhafast í
kynmökunum, magn al-
næmis-veirunnar í blóði og
öðrum líkamsvökvum
smitaðs bólfélaga og loks
hvort elskendurnir eru
smitaðir af öðrum kynsjúk-
dómum.
Líkurnar á að smitast af

alnæmisveirunni aukast í
beinu hlutfalli við fjölda
þeirra sem viðkomandi
hefur samrekkt undanfarin
ár. Tíðni og útbreiðslu-
mynstur alnæmis er mis-
munandi í heiminum. Til
dæmis er tiðni smits meðal
HlV-jákvæðra einstaklinga
(þeirra sem eru smitaðir af
alnæmisveirunni) meiri í
stórborgum en í strjálbýli.
Á stöðum í heiminum þar
sem helsta smitleið alnæm-
isveirunnar er við kynmök
gagnkynhneigðra er tíðni
smits hátt hjá vændiskon-
um og viðskiptavinum
þeirra. Þannig mætti lengi
telja um á hvern hátt al-
næmissmit birtist í heimin-
um. Hins vegar er varhuga-
vert að hamra mikið á mis-
munandi tíðni og út-
breiðslu því það er hætta á
að fólk noti slíkar upplýs-
ingar til að búa sér til falskt
öryggi. Það gæti til dæmis
farið að telja sér trú um að
ef það bara sleppir því að
sofa hjá einstaklingum sem
stunda vændi eða stendur
einungis í skyndikynnum í
íslenskum sjávarplássum
en ekki í höfuðborginni þá
sé það óhult gagnvart al-
næmissmiti!
Alnæmissmit getur bor-
ist á milli einstaklinga við
samfarir hvort sem um er
að ræða samfarir í munn,
leggöng eða endaþarm.
Áverki á slímhúð í leggöng-
um eða endaþarmi getur
aukið líkur á smiti en rofin
slímhúð er samt ekki for-
senda þess að smit geti átt
sér stað. Flestir eru sam-
mála um að mesta hættan
sé fólgin í að vera móttak-
andi aðilinn í endaþarms-
kynmökum þar sem bólfé-
laginn er smitaður. Hættan
á smiti er líklega meiri við
leggangasamfarir en sam-
farir í munn. Þegar um kyn-
sjúkdóminn lekanda er að
ræða eru meiri líkur á að
smitaður karl smiti konu en
öfugt. Það hefur ekki verið
staðfest á vísindalegan hátt
en sumir telja að um svipað
geti verið að ræða hvað
varðar alnæmi. Það er
hægt að smitast við munn-
mök en það eru ekki til
neinar upplýsingar um
hvað áhættan er mikil. Það
er fræðilegur möguleiki á
að blautir kossar og gagn-
kvæm fróun séu smitleiðir
en áhættan er óveruleg
miðað við samfarir án
smokks.
Talið er að einstaklingar
sem bera alnæmisveiruna í
sér séu meira smitandi eftir
því sem fleiri sjúkdómsein-
kenni koma fram eða þegar
komið er á lokastig sjúk-
dómsins — alnæmi. Sé við-
komandi sýktur af ein-
hverjum öðrum kynsjúk-
dómi en alnæmi eru meiri
líkur á að smitast af alnæm-
isveirunni. Sár á kynfær-
um, til dæmis af völdum
herpessýkingar (frunsu)
eða sýfilis, virðast auka
smitnæmi.
Hvað svo? Hvernig getur
fólk nýtt sér þessar upplýs-
ingar? Kemur þessi tugga
um líkur á alnæmissmiti að
nokkru gagni? Gerir það
bara ekki fólk hrætt og frá-
.. hættan á
smiti er líklega
meiri vid ieg-
gangasamfarir en
samfarir í munn.“
hverft kynlífi eða stuðlar að
því að fólk hugsi að eins
gott sé að loka bara augun-
um og njóta sín — lifa bara
fyrir líðandi stund? Þessu
má svara í einni setningu:
Það fer allt eftir því hvaða
umbúðir fræðslan er sett í
eftir að búið er að varpa
fram ísköldum staðreynd-
um um smitlíkur. Til að
þekking sem þessi nýtist
verður fólk í fyrsta lagi að
telja sig hafa einhvern
ávinning af henni. Þegar
okkur verður það Ijóst
hvað við græðum á að vita
um smitleiðir alnæmis er-
um við fyrst reiðubúin að
skoða málið. Við verðum
líka að telja að alnæmi
komi okkur við. í því sam-
bandi hefur það verulega
mikið að segja að sjúk-
dómsumræðan fciri ekki í
felur. I öðru lagi má ekki
heimta það mikla aðgát í
kynlífi að fáum detti í hug
að hann eða hún geti til-
einkað sér þá hegðun. í
þriðja lagi verður umhverf-
ið — samfélagið eins og það
leggur sig — að styðja þá
hegðun sem endurspeglar
raunverulega eða hugsan-
leg aðgát í kynferðismál-
um. Þetta vil ég spá í með
ykkur í næstu viku: Hver
gæti verið ávinningur af al-
næmi í sambandi við kyn-
lífsuppeldi þjóðarinnar?
Spyrjiö Jónu um kyniífiö. Utanáskrift: Kynlíf c/o PRESSAN, Hverfisgötu 8-10, 101 Reykjavík