Pressan - 12.12.1991, Blaðsíða 37

FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. DESEMBER 1991
37
Verð áfram
sagnaþulur í
samfélaginu
segir Stefán Jón Hafstein, sem tjáir
sig um ferðabókina „Guðirnir eru
geggjaðir“, partískarkalann eftir
útvarpsbyltinguna, Rás tvö og fleira
„Sjónvarpið hefur að vissu
leyti tekið framandleikann
frá ferðasögunum og ferða-
sagan er því orðin mun per-
sónulegri og í raun saga fólks
sem er að uppgötva sjálft sig
í heiminum," sagði Stefán Jón
Hafstein í viðtali við PRESS-
UNA, en þessi kunni útvarps-
maður sendi nýlega frá sér
bókina „Guðirnir eru geggj-
aðir". í bókinni skrifar Stefán
um reynslu sína sem sendi-
fulltrúi Rauða krossins í Afr-
íku á tímum mestu hungurs-
neyðarinnar, en hann kynnt-
ist starfi Rauða krossins fyrst
er hann vann við upplýsinga-
störf fyrir stofnunina í Genf.
PRESSAN fékk Stefán í spjall
einn morguninn þegar hann
átti stund aflögu frá störfum
og ræddi m.a. nýju bókina og
framtíð Rásar tvö.
„Það má segja að þetta séu
sögur af mannlífinu bak við
hungurmyndirnar og því ein-
hvers konar blanda af blaða-
mennsku og bókmenntum,"
sagði Stefán Jón. „Þetta er
annars konar frásagnarað-
ferð og vel þekkt form er-
lendis og það er bara að sjá
hvernig fólk bregst við því
hérna. Bókin hefur fengið
góðar viðtökur gagnrýnenda
utan eins ritdóms þar sem
bókin sætti nærri því ámæli
fyrir að vera hvorki pólitískur
leiðarvísir né handbók fyrir
túrista. Þó að maður eigi
helst ekki að svara ritdómum
vil ég samt segja að það var
nú aldrei meiningin."
OPNAR NÝJAR DYR
„Þessi bók opnar nýjar dyr
fyrir mig sem fjölmiðlamann
og formið hentar sköpunar-
þörf minni vel. Ég hóf fjöl-
miðlaferilinn á fréttastofu, en
fréttir eru það upplýsinga-
form sem einna mest er
njörvað niður í fastmótaðar
venjur. Þegar ég færði mig yf-
ir í dagskrárgerð fylgdi því
hinsvegar aukið frelsi þar
serh frásögnin fékk að njóta
sín betur. Að skrifa bók af
þessu tagi er því langt um
meira gefandi en að skrifa
fréttir.
í útvarpi eins og Rás tvö er
einnig hægt að semja pistla
frá svæðum sem eru í fréttum
án þess að ferðasögurnar
sem slíkar séu í raun frétta-
efni. Ég fór til dæmis til íraks
skömmu eftir Persaflóastríð-
ið og sendi þaðan frásögn í
þeim anda sem bókin mín er
skrifuð. Ég lít því áfram á mig
sem sagnaþul í s.amfélaginu
og mun gera það meðan frá-
sagnargleði mín fær að njóta
sín.“
ÆTLAÐI ALLT UM
KOLL AÐ KEYRA
Þú ert menntaöur í fjöl-
midlafrœðum í Bretlandi og
Bandaríkjunum og hefur áð-
ur sent frá þér bók sem nefnd-
ist ,,Sagnaþulir samtímans"
og fjallaði um fjölmiðla. Þeg-
ar þú komst heim frá námi
voru mjög krítískir tímar í
fjölmiðlun á Islandi. Hvaða
augum leit ungur fjölmiðla-
frœðingur þann tíma og
hvaða skoðanir hefuröu á
honum núna?
„Ég var ennþá erlendis
þegar einkaréttur Ríkisút-
varpsins var afnuminn og
þegar ég kom heim frá námi
voru tvær eða þrjár útvarps-
stöðvar komnar í gagnið og
Stöðvar tvö-ævintýrið í al-
gleymingi.
Það sem mér blöskraði
einna mest var þessi auglýs-
ingamennskubragur á öllu og
partískarkali. Það var allt til
sölu, hvort heldur sem það
voru stöðvarnar, einstakir
þættir eða hreinlega dag-
skrárgerðarmennirnir. Ég var
að koma frá Bandaríkjunum
en hér var mun geggjaðra
ástand og menn kunnu sér
einfaldlega ekki hóf. Það ætl-
aði allt um koll að keyra við
að auglýsa snúða ef þeir feng-
ust ókeypis í skiptum í ein-
hverju bakaríinu, það voru
jafnvel ekki tekin viðtöl
nema gegn auglýsingum.
Erlendis, þar sem fyrir-
komulagið er svipað, lýtur
fólk ákveðnu eftirliti en sið-
ferðið var allt í molum hér. Ég
held að Rás tvö hafi gegnt sið-
gæðishlutverki meðan þetta
villta geim stóð yfir og þar til
almesta víman fór að renna
af fólki. Við tókum ekki þátt í
þessu og ég hef trú á að stöð-
ugir yfirburðir Rásarinnar
núna séu vegna þess að við
misstum ekki sjónar á hlust-
endum meðan lætin gengu
yfir. Það er með góðu móti
hægt að líkja yfirburðum rás-
arinnar í útvarpshlustun við
stöðu Moggans á blaðamark-
aðinum."
RÁSIN VERÐI EKKI
LEIKSOPPUR
MARKAÐSAFLA
Nú hafa verið uppi raddir
um að selja Rás tvö og
menntamálaráðherra látið
hafa eftir sér að hann sé
hlynntur sölu rásarinnar?
„Ég er algerlega andvígur
þessum söluhugmyndum og
ég hef persónulega ekki trú á
því að nokkur alvara liggi á
bak við þær. Það er talað um
að Ríkisútvarpið gegni menn-
ingarhlutverki og Rás tvö
skipar sinn sess í dægur-
menningunni. Mér finnst því
mjög mikilvægt að rásin
verði ekki leiksoppur auglýs-
enda og markaðsafla. Við-
skiptasamkeppni hefur verið
sögð holl fyrir Ríkisútvarpið
en ég held því fram að sú
samkeppni sem við veitum sé
holl hinum stöðvunum. Þessi
kenning hefur sannað sig og
Rás tvö er orðin mikilvægur
hiuti af dægurmálaheiminum
á Islandi. Ég væri persónu-
lega ekki andsnúinn þessum
söluhugmyndum ef sýnt væri
að útvarpið mundi batna við
þær, en það hefur ekki verið
gert. Þessi söluhugmynd er
fyrst og fremst til komin til að
þjóna kreddum.
Ríkisútvarpið er byggt á
sömu lögmáium og BBC en
ekki einu sinni breska fhalds-
flokknum undir stjórn Thatc-
her datt í hug að leggja þá
stöð niður. Það má einnig
benda á Bandaríkin í þessu
sambandi, en þar eru al-
menningsstöðvarnar áber-
andi betri en þær einka-
reknu. Það má segja sem svo
að það lærdómsríkasta við að
vera fjölmiðlaneytandi í
Bandaríkjunum sé að sjá
þennan mun á auglýsinga-
stöðvunum og þeim fáu
áskriftarstöðvum sem þar
eru kristallast í útvarpi og
sjónvarpi."
Þegar ég kom til þín mœtti
mér útvarpið glymjandi í dyr-
unum. Og því langar mig að
spyrja þig: Er eitthvert einka-
líf til þegar maður er á Ijós-
vakanum allan liðlangan
daginn?
„Svona almennt talað þá
væri einkalífið ekki einkalíf
nema ég héldi því fyrir sjálfan
mig. Hjá mér hangir þetta
mikið saman, einkalíf og
vinna, af því að ég er svo lán-
samur að hafa gaman af því
sem ég geri. En ég leitast þó
við að finna jafnvægi þarna á
milli til að hafa frið í sálinni.
Það er til dæmis algerlega
brennt fyrir það hjá mér að
ég nenni að fara í þessi sí-.
felldu kokkteilboð og opin-
beru móttökur.
Ég hreinlega vorkenni fólki
sem þarf að láta sjá sig þar,
enda vill það verða þannig að
þetta er yfirleitt sama fólkið
sem sér sig knúið til að vera
viðstatt, væntanlega af ótta
við að einhver gerist svo
djarfur að halda að því hafi
ekki verið boðið. Ég fer að-
eins á brot af þeim manna-
mótum sem mér er boðið í af
þeirri einföldu ástæðu að ein-
hvers staðar verður að draga
mörkin og segja: Ég á mig
sjálfur. Ég er heimakær og
vinakær maður sem vill helst
hætta að vera opinber fígúra
klukkan sjö á kvöldin," sagði
Stefán Jón Hafstein að lok-
um.
Þóra Kristín Ásgeirsdóttir
Bergsteinn Giz-
urarson bruna-
málastjóri
sem er stúdent
frá MR eins og
Birgir Ár-
mannsson for-
maöur Heim-
dallar
en hann var in-
spector scholae
í MR eins og
Davíð Oddsson
forsætisráö-
herra
sem einu sinni
var leikhúsritari
eins og
Árni Ibsen
en hann hefur
leikið í Þjóðleik-
húsinu eins og
Árni Tryggva-
son leikari
sem gefur út
ævisögu sína
núna fyrir jólin
eins og
Jónas Jónas-
son
útvarpsmaður
sem er sonur
fyrrverandi út-
varpsstjóra eins
og
Hrólfur Jóns-
son
fyrrverandi
landsliðsþjálfari
í badminton.
tengsl
Hrólfur Jóns-
son slökkvi-
liðsstjóri
er byggingar-
taeknifraeðingur
eins og
Anton Björn
Markússon
sem leikur
knattspyrnu
með Fram eins
og
Marteinn
Geirsson
knattspyrnu-
þjálfari
gerði en hann
er gamall
landsliðsmaður
eins og
Guöni Kjart-
ansson
sem þjálfað
hefur landslið
íslendinga í
íþróttum eins
og

VAROD: £F RWóO LES»Ð ÞtSSA FWAU *AN. A» HÁ SArtRtNOt Þ'A ERUO NÉN.S