Pressan - 12.12.1991, Blaðsíða 44

44
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. DESEMBER 1991
Hvernig heilsast okkur á sálinni á þessum umbrota- og krepputímum? Er þjóðin að leggjast
í ótta og örvæntingu? Og hvaðan kemur þessi kreppa? Er hún kannski afleiðing af
Áföllin dynja á þjóðinni um
þessar mundir. Samdráttur á
flestum sviðum vegna efna-
hagsörðugleika vekur ugg í
brjósti þjóðarsálarinnar. En á
sama tíma hefur fjöldi þeirra
sem bregða sér utan í versl-
unar- og skemmtiferðir aldrei
verið meiri, innflutningur
bíla stóraukist og fleira mætti
nefna sem dæmi um ytri vel-
megun. En hvernig líður
þjóðarsálinni þegar að er
gáð? Við leituðum svara við
þessari spurningu.
„Ef þú ert að tala um „Þjóð-
arsálina" eins og hún kemur
fram í útvarpsþættinum hjá
Steingrímur:
Mest sjarmerandi hvað
þjóðin lætur illa að
stjórn.
önnur vísindi á fslandi. Mað-
ur gefur nú ekki allt of mikið
fyrir þessa vísindamenn.
Stundum eru þessi vísindi
saklaus og gera engum neitt,
en í þessu tilfelli eru þau að
skammta fólki lífsviðurværið.
Ég held að Hafrannsókna-
stofnun geri sér ekki grein
fyrir því að hún er í aðstöðu
til að setja hér allt á hausinn
og er á góðri leið með það og
það segir enginn neitt við því
af því það eru vísindi. Þannig
eru íslendingar alteknir alls
konar bábiljum og segja ekki
orð þó að það sé kannski ver-
ið að höggva undan þeim fæt-
urna ef það er vísindamaður
með exina," sagði indriði G.
Þorsteinsson.
Stefáni Jóni Hafstein þá sést
bara að fólk er sífrandi og
þrasandi um alla skapaða
hluti. Þetta er orðin lenska að
finnast allt voðafega vont og
erfitt en þó virðast allir lifa
sæmilega enn sem komið er.
Hins vegar heldur fólk ekki
áfram ferðum til Newcastle
nema peningar verði prent-
aðir á himnum eða Jóhanna
verði dugleg í húsbréfamál-
inu,“ sagði Iridridi G. Þor-
steinsson ritstjóri.
ÞJÓÐIN ER KOLRUGLUÐ
„Annars líður þjóðarsálinni
aðan hlut, en trúirsvona svo-
lítið frá degi til dags, eins og
skoðanakannanir bera með
sér. Þær eru mjög lýsandi um
þetta. Einn dag eru 60—70%
með einhverjum stjórnmála-
flokki og annan dag er hann
kolfallinn. Það er varla að
Sjálfstæðisflokkurinn kæmist
inn á Alþingi núna. Ef það
hefur ekki orðið rug! ein-
hvers staðar á leiðinni þá veit
ég ekki hvað á að kalla þetta.
Svo er eitt sem ég býsnast
oft yfir, og mér finnst bæði
ríkisvald og þjóðin sjálf slegin
Helga:
Okkur skolar á land
eftir flippið.
að skilja karlana eftir með úr-
lausnir sínar í efnahags- og at-
vinnumálum. Nú verða kon-
ur að horfast í augu við þær
staðreyndir að það stendur
upp á þær að skapa sér
vinnu, fara að skipta sér af
efnahagslífinu og leggja til at-
lögu við þann geira sem þær
hafa ekki gert fyrr. í Hlað-
varpanum eru 200 konur
með varning til sölu og þar er
mikil söluaukning sem sýnir
að fólk er meira að hverfa frá
fjöldaframleiðslu og fer yfir í
persónulegri og vandaðri
hluti,“ hélt Helga áfram.
„Nei, ég er ekki hrædd um
þjóðarsálina. Eftir svona
bruðl, vitleysu og flipp sem
þjóðin er búin að vera á þá
skolar fólki að landi og vakn-
ar upp. Það er bara hollt fyrir
okkur að takast á við hlutina
og þá verða hin sönnu gæði
áþreifanlegri," sagði Helga.
MARGIR EKKI
í JAFNVÆGI
„Ég vil nú byrja á að segja
að þjóðarsálin sé sennilega
ekki til. Að vísu hafa þjóðir
samkenni og menn finna að
andrúmsloftið breytist þegar
þeir fara yfir landamærin frá
Þýskalandi til Frakklands eða
frá íslandi til Bandaríkjanna.
En þjóðarsálin er sál 255 þús-
und Islendinga og sumum líð-
ur vel og öðrum illa,“ sagði
Hannes Hólmsteinn Gissurar-
son lektor.
„Ég held hins vegar að
mörgum líði ekkert verr en
þeim þyrfti að líða því þrátt
fyrir allt eru hér betri lífskjör
og meira öryggi en víðast
annars staðar. Jafnvel þótt
fiskaflinn dragist saman um
10% þá þarf það ekki að þýða
tekjumissi um 10% ef verðlag
á fiski hækkar. Álverið var
skrýtilega. Ég held að hún sé
dálítið rugluð og hafi verið
það nokkuð lengi. Ég held að
hún sé eiginlega kolrugluð,"
sagði Indriði ennfremur. En
af hverju er þjóðin orðin kol-
rugluð, Indriði?
„Ástæður þess eru þær að
hún hefur í raun engar leið-
beiningar og vill engar leið-
beiningar. Hún er orðin svo
vön því að það sé verið með
refskap við hana að hún er
hætt að trúa á nokkurn skap-
'undarlegri blindu yfir, og það
er Hafrannsóknastofnun. Ég
skil hvorki upp né niður í
þeirri stofnun. Hún er búin að
vera að vernda fiskinn i ára-
tugi og hann er aldrei minni
en núna og heldur áreiðan-
lega áfram að minnka og
endar í núlli. Það verður eng-
inn þorskur eftir reiknings-
lega í sjónum innan skamms
tíma ef þetta heldur svona
áfram. Menn bara taka þetta
gott og gilt og segja að þetta
séu vísindi. Ætli það sé ekki
tómt helvitis rugl eins og
GOÐUR TIMI
FYRIR KONUR
„Þaö eru vissulega þreng-
ingar en ég held að upp úr
þeim komi bara gæði. Það er
að vísu myrkt framundan í
ýmsum greinum og þá ekki
síst í atvinnu- og efnahagslífi.
En ég held að þegar fólk fer
að sortera hlutina þá séu það
frekar gæði sem standa eftir,"
sagði Helga Thorberg leik-
kona.
„Þessi tími er góður fyrir
okkur konurnar. Konur sjá
það sjálfar að það þýðir ekki
bara væntanlegur vinningur
en við erum ekki að tapa
neinu. Það getur vel verið að
lífskjörin verði þau sömu eftir
eitt eða tvö ár og þau eru
núna ef verð á fiski heldur
áfram að hækka. Því held ég
að kvíði, ótti og angist
margra íslendinga sé á mis-
skilningi byggður. En vafa-
laust er mikið kreppuhljóð í
mörgum og okkur veitir ekk-
ert af að rifa seglin. En ég
held að íslendingar tali um að
þeir séu hamingjusamir en
séu óhamingjusamir. Það er
Hannes Hólmsteinn: Kvíði,
ótti og angist margra á mis-
skilningi byggður.
ins. Ég vildi fara með vísu í
þessu sambandi:
Náttúran er
uor milda módir
sem dýrar gjafir
gaf oss.
Ríkiö er
vor stóri bróðir
sem tók þœr allar
af oss.
Þetta er eftir Piet Hein í
þýðingu Kristjáns Eldjárn og
mætti gjarnan komast inn í
þjóðarsálina," sagði Hannes
Hólmsteinn Gissurarson.
LÆTUR ILLA AÐ STJÓRN
„Ég held að þessi þjóðarsál
geti ráðið líðan sinni og dreg-
ið jákvæðar ályktanir af nei-
kvæðri reynslu. Við megum
ekki láta deigan síga og ég
hef mikla trú á ákveðnum
kjarna þessarar þjóðar," sagði
Steingrímur St.Th. Sigurds-
son listmálari.
„Það sem bagar þessa þjóð
er uppeldisleysi. Ef þjóðin
hefði prinsipp, ég tala nú ekki
um stjórnmálamennina sem
gefa vissan tón, væri ástandið
betra. Davíð stóð sig sig frá-
bærlega í viðtali á Bylgjunni
um daginn. Hann hélt sig við
staðreyndir og varðveitti
sjálfsvirðinguna og kímni-
kenndina. Eftir því sem
fréttamaðurinn spurði hann
ógeðslegar þeim mun þokka-
fyllri urðu svörin. Ég bind
vonir við ákveðna leiðtoga
okkar og vona og bið til Guðs
að þetta fari allt á betri veg.
íslendingar þurfa að fá vitið
aftur og það er ekki hægt
nema þjóðin fari að lifa öðru-
ríkt í íslendingum að bera sig
vel en það eru mjög margir
hér sem ekki eru í jafnvægi
og ósáttir við persónuleika
sinn,“ sagði Hannes Hóm-
steinn.
„Ef stjórnvöld fara nú ekki
út í það að bjarga bágstödd-
um fyrirtækjum, heldur leyfa
fólki sem nýtir fjármagn sitt
illa að hætta starfsemi í friði,
þá knýr þetta atvinnulífið til
hæfilegrar endurskipulagn-
ingar og hagræðingar. Ég
vara við því að hrófla við
sjálfsleiðréttingu markaðar-
Indriði: Tómt helvítis rugl
eins og önnur vísindi á ís-
landi.
vísi. Hún gleymir þvi að
mestu verðmætin í lífinu eru
ókeypis. Við eigum besta
land í heimi, besta loftslagið,
fallegustu tunguna og bestu
fornbókmenntirnar. En það
er kannski mesti sjarminn við
þjóðina hvað hún lætur illa
að stjórn," sagði Steingrímur.
DELLUKENNT
ÞUNGLYNDI
„Þjóðarsálin hefur verið
sjúkdómsgreind og ég held
að sú greining komi frá Sig-
urði Pálssyni skáldi. Hann
segir að þjóðin sé unglingur
sem haldinn er dellukenndu
þunglyndi. Enda erum við
heltekin tækjadellu á mörg-
um sviðum og eigum víst met
í fjölda myndbandstækja og
farsíma á íbúa. Svo ekki sé
minnst á bílaeignina. Fólk
með venjuleg laun ekur hér
um á dollaragrínum meðan
íbúar nágrannalandanna aka
á venjulegum bílum og leggja
fyrir peninga til sumarleyfis-
ferða,“ sagði Steinunn Sigurð-
ardóttir rithöfundur.
„Ég hef hins vegar mestar
áhyggjur af því hvernig börn-
unum líður. Þau er vanrækt í
þjóðfélagi þar sem skóladag-
ur er stuttur en báðir foreldr-
ar vinna úti. Það eru líka hóp-
ar sem maður veit lítið um,
eins og margt venjulegt fólk
sem berst í bökkum án þess
að nokkuð sérstakt ami að
annað en það að það neyðist
til að lifa eymdarlífi vegna
lágra launa. Líf barna úr
svona fátækum fjölskyldum
hlýtur að vera erfitt og ég er
mjög hrædd um að það sé lit-
ið á þau, eða þau líti á sig,
sem annars flokks. Hér geng-
ur nefnilega allt út á peninga.
En ég held að lífið víða úti á
landi sé heilbrigðara og meiri
andleg vellíðan þar en hér í
Reykjavík þar sem er sífelld-
ur hasar og læti kringum ekki
neitt. Að mörgu leyti er
Reykjavík orðin ieiðinleg
borg. Vinir hittast ekki, fólk
talar ekki saman og allir eru
alltaf að flýta sér. Það er eins
og lífið hér sé svo flókið og
stressandi. Við íslendingar
gerum allt of lítið af því að
reyna að skilgreina okkur og
athuga hver við erum og þar
með hvernig þjóðarsálinni
líður,“ sagði Steinunn Sigurð-
ardóttir.
Sæmundur Gudvinsson
Steinunn: Hef mestar áhyggj-
ur af liðan barnanna.