Pressan - 30.07.1992, Blaðsíða 16

16
FIMMTUDAGUR PRMSSAN 30. JÚLf 1992
Þrenns konar vændi á íslandi:
Veitingahúsa-
og hótelvændi,
fylgikonur og
Að mörgu leyti hefur vændi hér á landi verið ýtt
til hliðar jafnt af því opinbera sem og almenningi.
Alþingi samþykkti nú í vetur harðari refsingu
fyrir þá sem afla sér framfærslu með vændi, eða
hámark fjögurra ára fangelsisvist, en þegar upp er
staðið er einna líklegast að viðurlög þessi sendi
vændi endanlega niður í undirheimana. Það er
frekar ólíklegt að vændiskonur komi fram í dags-
ljósið til að ræða stöðu sína eða vandamál, hvort
sem þau eru líkamleg eða andleg, þar sem þær
eiga yfir höfði sér refsingu.
f síðustu tölublaði PRESSUNN-
AR birtist viðtal við unga reyk-
víska konu sem leiddist út í vændi
aðeins 12 ára. Ekki er ætlunin að
gera hennar sögu frekari skil í
þessari grein heldur líta á vændi á
íslandi og nágrannalöndunum í
dag. Reynsla ungu konunnar er
ekki að öllu leyti dæmigerð fyrir
íslenskar vændiskonur. Óhjá-
kvæmilega vekur saga hennar
spurningar um þessa elstu at-
vinnugrein sögunnar, meðal ann-
ars í hvaða formi vændi er stund-
að hérlendis.
Engar tölulegar úttektir hafa
verið gerðar urn vændi á Islandi
og því er um algjörlega óþekkta
stærð að ræða. Hansína B. Einars-
dóttir afbrotafræðingur er ein
þeirra fáu sem hafa í gegnum árin
rannsakað vændi hér á landi og
borið saman við aðstæður erlend-
is. Hansína álítur að almenn um-
ræða um vændi hérlendis hafi
ávallt einkennst af því að hér sé
um kvennamál að ræða, að verið
er að tala um konur sem selja sig,
það eru konur sem á að skaffa og
það eru konur sem tapa og græða
á málinu. Þá hafi karlmenn mjög
lítið tengst þessari umræðu, þrátt
fyrir það að áhugi þeirra á keyptu
lcynlífi sé forsenda vændis.
LÖGLEIÐING VÆNDIS í
EVRÓPU
I Evrópu verður fólki nú tíðrætt
um lögleiðingu starfsheitis vænd-
iskvenna. Ef litið er til Norður-
landa er Danmörk eina landið þar
sem vændi er löglegt en starfsemi
milliliða, eða hórmangara, er
ólögleg og refsiverð. Danmörk
hefur sérstöðu innan Evrópu því
þar hefur verið hefð fyrir vændi í
nokkur hundruð ár og samfélagið
löngu búið að samþykkja það.
Vændið í Osló er aftur á móti það
yngsta á Norðurlöndunum og fast
á eftir fylgir fsland. f Noregi eru
samskonar siðferðisleg gildi lögð
að grunni og á íslandi og er til
dæmis mjög svipað hvernig sam-
félagið tekur á vændi.
Nú liggja fyrir frumvörp um
lögleiðingu vændis bæði í Þýska-
landi og Hollandi. Talið er að milli
6-7.000 vændiskonur starfi í Hol-
landi og er þá átt við allar tegundir
vændis, frá símavændi og „peep-
show“ starfsemi til beinnar sölu.
Með lögleiðingu vændis í Hol-
landi verður starfsemin að sjálf-
stæðu fyrirtæki og sett í viður-
kennt viðskiptalegt form. Þá verð-
ur hægt að stjórna því hvar það er
stundað og opinbert eftirlit því að
öllu leyti markvissara og auðveld-
ara.
Nýju lögin gera ráð fyrir að
vændiskonurnar reki fyrirtæki sitt
sjálfar þar sem líkaminn er þeirra
atvinnutæki. Þá er gert ráð fyrir að
melludólgar verði úr sögunni, að
minnsta kosti að þeir verði óþarf-
ir. Með lögleiðingu vændis á
þennan hátt fá vændiskonur auk-
inn rétt og geta meðal annars kall-
að til sín lögreglu þegar þær lenda
í vandræðum.
Hingað til hafa flestar hollen-
skar vændiskonur borgað skatt af
tekjum sínum en með fyrirhuguð-
um breytingum er enn frekar
hægt að fylgjast með afkomu
vændiskvenna. Ekki er mikið um
að ofbeldi og afbrot tengist vændi
í Hollandi en aftur á móti hefur
vændi tengt fíkniefnum verið í
mikilli uppsiglingu síðustu árin.
í Belgíu hefur lögverndun verið
samþykkt og þar geta konur því
starfað sem vændiskonur. Á síð-
asta ári kom upp sérkennileg
staða þegar belgísk vændiskona
hugðist stunda starf sitt í Frakk-
landi, en þar er vændi ólöglegt.
Hún fór með málið fyrir EB dóm-
stólinn og vann. Niðurstaða dóm-
stólsins var sú að þar sem Frakkar
eru aðilar að EB líkt og Belgar gátu
þeir ekki neitað konunni um
starfsleyfi og var henni heimilað
að stunda starf sitt í öðrum EB
löndum.
ÞRÍR FLOKKAR VÆNDIS Á
ÍSLANDI
En hvernig er vændið á Islandi?
Það er ljóst að hópur kvenna
stundar þessa iðju og hefúr Han-
sína skipt þeim í þrjá flokka. I
fyrsta lagi er um fíkniefnavændi
að ræða en það er ódýrasta teg-
undin og er best lýst sem vöru-
skiptum því oft er greitt fyrir
þjónustuna með eiturlyfjum. f
öðru lagi er svokallað þjónustu-,
veitingahúsa- og hótelvændi.
Hópur þeirra kvenna sem þetta
vændi stunda hefur stækkað á síð-
astliðnum árum og er vafalaust
stærri en margir álíta. „Ég tel að
hótel- og veitingahúsavændi hafi
aukist verulega á síðustu árum, en
það byggi ég á þeim upplýsingum
sem ég fæ í gegnum mína kon-
takta sem ég aflaði mér á sínum
tíma og í gegnum aðrar upplýs-
ingar sem ég hef náð á síðustu
þremur árum,“ segir Hansína.
„Vændi er vissulega fyrir hendi
hér á landi en hefur aldrei verið
Anna Ólafsdóttir Björnsson, þingkona Kvennalistans
Ofbeldi brífst í skjúli ólög
legs vændis
„Nokkur umræða var á Al-
þingi síðastliðinn vetur um hvort
ástæða væri til að refsa fyrir
vændi. Niðurstaða þeirrar um-
ræðu var sú að ákveðið var að
það yrði áfram refsivert að fram-
fleyta sér á vændi. Þessu get ég
ekki verið sammála. Flestir þeir
sem leiðast út í vændi eru jafn-
framt fórnarlömb fíkniefna
og/eða kynferðisbrota í æsku.
Þeir sem kaupa vændi eru því að
notfæra sér neyð þeirra. Vilji
menn endilega refsa fýrir vændi
er tvískinnungur að refsa þeim
sem selur þessa „þjónustu“ en
ekki þeim sem kaupir hana.
Það er líka spurning hvort
ástæða sé til að skipta sér af kyn-
lífi fullorðins fólk á meðan það er
stundað með vilja og fullu sam-
þykki beggja.
Taka verður hart á öiium brot-
um gegn börnum og unglingum,
einnig þeim er tengjast vændi. f
þeim tilvikum eru börnin og
unglingarnir tvímælalaust fórn-
arlömb.
Ég er sammála gildandi lögum
í því að refsa eigi milligöngu-
mönnum, melludólgunum. Þeir
eru að misnota freldega þá sem
þeir „gera út“.
Hætt er við að á meðan vænd-
iskonum og -körlum er refsað
verði rannsókn afbrota í tengsl-
um við vændi erfið. Ofbeldi getur
þrifist í skjóli ólöglegt vændis.
Taka verður hart á öllum brot-
um gegn börnum og ungling-
um, einnig þeim er tengjast
vændi.
Rannsóknir á smitleiðum al-
næmis eru ekki gerðar auðveldar
með því að hafa vændi refsivert.“
Þorbjörn Hlynur Árnason, biskupsritari
Vændi er tákn um
sjúkt samfélag
I sjálfú sér hefur aldrei verið
nein sérstök og aðgreind stúdía
innan siðfræði kirkjunnar sem
lítur að vændi heldur er þetta
tekið almennt með siðfræði
kynlífs og hjónabandsins. Það er
einfalt mál að sjá grundvallar-
viðhorf til þessa fyrirbæris út frá
sjónarhóli kristinnar siðfræði
því vændi er vitaskuld fyrst og
fremst tákn um sjúkt samfélag
þar sem einstaklingar, þá yfir-
leitt konur, selja blíðu sína.
Þetta er miklu frekar sjúkdómur
samfélagsins heldur en sekt eða
sök einstaklingsins. Þetta er tákn
um vegvilitar tilfinningar í upp-
lausn og tengist vitaskuld líka
þeirri gömlu hugmynd að kynlíf
sé eitthvað sem karlar geti haft
fyrir sig og sótt fýrir sig eins og
þeim hentar, eins og hvem ann-
an varning.
Ég held að það hafi aldrei ver-
ið „tabú“ að ræða þetta innan
kirkjunnar. Og þvert á móti í
þeim löndum þar sem vændi er
áberandi. Hér á landi er erfitt að
festa hönd á vandanum og þess
vegna hefúr þetta ekki verið rætt
innan kirkjunnar sérstaklega.
Víða erlendis hefúr kirkjan um-
fangsmikla aðstoð og aðhlynn-
„Þetta er tákn um vegvilltar
tilfinningar i upplausn."
ingu fýrir fólk í þessari stöðu. Ég
held því að þetta sé hvergi
feimnismál.
Að einhverju leyti er þetta
tengt fíkniefnaneyslu og óreglu
en margir sem svo er ástatt fyrir
hafa leitað til presta eftir aðstoð
og aðhlynningu.
Ef litið er á nýju lögin þar sem
kveðið er á um fjögurra ára há-
marks refsingu fýrir stundun
vændis þá þykir mér, persónu-
lega, þetta vera sérkennilegt
ákýæði og sé ekki hvaða jákvæða
tilgangi þetta þjónar.“