Pressan - 03.09.1992, Blaðsíða 20

20
FIMMTUDAGUR PRESSAN 3. SEPTEMBER 1992
PRESSAN
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Gunnar Smári Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar Egill Helgason
Sigurður Már Jónsson
Auglýsingastjóri Sigríður Sigurðardóttir
Dreifingarstjóri Haukur Magnússon
Sorgleg umræða
um vímuefni
Það var orðið tímabært að alþingismenn hæfu umræður
um vímuefnamál á Islandi. Það er grátlegt að stórslys á lög-
reglumanni skuli hafa þurft til, en líka sorglegt að heíjandi
umræðunnar í fyrradag skuli ekki hafa haft gæfulegra inn-
legg í málið en raun bar vitni.
Guðni Ágústsson, þingmaður Framsóknarflokksins á
Suðurlandi, leggur til að lögreglan fái meiri peninga, refs-
ingar verði þyngdar og innflytjendur ólöglegra vímuefna
settir í farbann og birt nöfn þeirra og mynd í fjölmiðlum.
Þessar hugmyndir lýsa vitanlega einkum stjórnlyndistil-
hneigingum þingmannsins, en um leið skilningsleysi hans
á viðfangsefninu.
Leið Guðna Ágústssonar hefur verið reynd annars staðar,
til dæmis í Bandaríkjunum. Fyrir þremur árum lýsti George
Bush yfir stríði á hendur ólöglegum vímuefhum. Árangur-
inn er sá að þar hefur aldrei jafnstór hluti þjóðarinnar verið
á bak við lás og slá, grafið er undan lýðréttindum og dóm-
stólar kikna undan málafjöldanum. Samt minnka viðskipt-
in ekki, en ofbeldi færist í aukana af því að sífellt meira er í
húfi fyrir glæpamennina sem stjórna markaðnum.
Vímuefnaviðskipti verða ekki stöðvuð með lögregluað-
gerðum. Á meðan til eru kaupendur og seljendur munu
þessi viðskipti eiga sér stað. Það átti við um áfengið á bann-
árunum og það á við um þessi vímuefhi. Þeir íslendingar
skipta þúsundum sem vilja nota hass til að koma sér í vímu,
eins og tugþúsundir nota áfengi til þess sama og einhver
hundruð nota læknadóp. Þeir neytendur eru um allt þjóð-
félagið — ekki krúnurakaðir leðurjakkatöffarar sem berja
vegfarendur í miðbænum um helgar, eins og ætla mætti af
umræðunni.
Víða erlendis hafa marktækir menn viðurkennt þessar
staðreyndir og lagt til að farið verði með þessi vímuefni eins
og önnur — litið sé á þau sem heilbrigðisvandamál en ekki
löggæslumál. Rökrétt niðurstaða er að neysla þeirra sé leyfð
að einhverju marki, en viðskiptin látin lúta sömu lögmál-
um og gilda um önnur lyf. Lengst er þessi umræða komin í
Bandaríkjunum, en einnig má benda á nýlega umfjöllun í
þýska tímaritinu Der Spiegel.
Flérlendis hefur enginn stjórnmálamaður þorað að tala á
þessum nótum. Það vantaði eina slíka rödd á Alþingi í
fýrradag, þó ekki væri nema til að vega upp á móti mönn-
um á borð við Guðna Ágústsson sem komast upp með að
slá sig til riddara með málflutningi sem þrífst á óhollri nær-
ingu: móðursýki almennings og skoðanaleysi stjórnmála-
manna.
Ritstjóm, skrifstofur og auglýsingan
Nýbýlavegi 14-16, sfmi 643080
Faxnúmer
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90,auglýsingar643076
Eftir lokun skiptiborös:
Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur f lausasolu
BLAÐAMENN: Andrés Magnússon, Anna H. Hamar, Bergljót Friðriksdóttir, Dóra
Einarsdóttir.Egill Helgason, Friðrik ÞórGuðmundsson, Guðrún Kristjánsdóttir,
Haraldur Jónsson, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður, Jim Smart Ijósmyndari,
Jónmundur Guðmarsson, Karl Th. Birgisson, Sigurður Már Jónsson, Sigríður H.
Gunnarsdóttir prófarkalesari, Telma LTómasson.
PENNAR: Stjórnmál og viðskipti; Birgir Árnason, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick, Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn
Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Valgerður Bjarnadóttir, Össur Skarphéðinsson.
Kynlíf; Jóna Ingibjörg Jónsdóttir. Listir; Gunnar Árnason myndlist, Gunnar Lárus
Hjálmarsson popp, Kolbrún Bergþórsdóttir bókmenntir, Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Andrés Magnússon, Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar.
Setning og umbrot: PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
V I K A N
ÓNAUÐSYNLEG GEÐSHRÆRING
Yfir fáu hefur þjóðin svitnað
meira en meintum niðurskurði
Sighvats Björgvinssonar á heil-
brigðiskerfmu. í fyrra var hann
útmálaður sem eitthvert versta
fúlmenni íslandssögunnar, geðs-
hræringunni verður vart lýst með
orðum. Því er ekki nema von að
það komi flatt upp á þjóðina þeg-
ar kemur í ljós að niðurskurður-
inn var alls enginn niðurskurður,
heldur þandist heilbrigðiskerfið út
sem fyrr. Þjóðin og Sighvatur
hefðu getað sparað kraftana.
HINN RAUNVERULEGI
SIGURVEGARI
íslandsvinurinn Bobby Fisch-
er fer hamförum suður í Svart-
fjallalandi og heimsbyggðinni er
skemmt yfir því hvað maðurinn
er dásamlega bilaður. En í
skugganum er hinn raunverulegi
sigurvegari einvígisins og lætur
lítið fyrir sér fara; annar fslands-
vinur, heimsborgarinn Boris
Spasskí. Allar götur ffá því í ein-
víginu í Reykjavík 1972 hefur
Spasskí verið letiblóð sem finnst
þægilegast að gera mörg jafiitefli.
Þess vegna er hann ekki lengur
vinsæll á skákmótum og farin að
léttast. Nú þarf hann ekki annað
en að sýna sig í Sveti Stefan, hreyfa
taflmennina og láta lítið á sér bera.
Hann er eins og partur af leik-
tjöldunum. Öllum er sama þótt
hann brjóti samskiptabann
Sameinuðu þjóðanna. Það hefur
nefhilega enginn áhuga á honum,
þótt í orði kveðnu sé hann annar
af aðalleikurunum. Spasskí getur
tekið því rólega og hirt hundrað
milljónimar sínar í kyrrþey.
HVERS VEGNA
Má ekki reka
forstjóra ríkisstofnana,
semfarafram úrfjárlögum?
STEINGRÍMUR ARI ARASON, AÐSTOÐARMAÐUR FJÁRMÁLARÁÐHERRA
Það hefur komið til álita og ekki
ólíklegt að á það reyni á næstu
misserum. Eðlilegra væri þó að
segja sem svo að mikil áhersla
stjórnvalda á að ríkisstofnanir
spari og hagræði í rekstri sínum
reynir óhjákvæmilega mjög mikið
á samstarfs- og stjórnunarhæfni
forstöðumanna ýmissa stofnana
ríkisins. Þar með er líklegt að í ljós
komi að einstaka forstöðumenn
séu í raun ekki starfi sínu vaxnir
og eigi þar með að víkja.
Auðvitað hefur það komið fyrir
á liðnum árum að einstaka for-
stöðumenn ríkisstofnana hafa
ekki risið undir ábyrgðinni sem
starfi þeirra fylgir. Þeir hafa þá
ýmist sjálfir vikið úr starfi eða ver-
ið látnir víkja. Þetta hefur sjaldn-
ast farið hátt og oft hafa ráðuneyt-
in tekið þátt í að tryggja hlutaðeig-
andi forstöðumanni viðráðanlegri
störf.
Vert er að undirstrika að hér er
verið að tala um viðbrögð við því
að forstöðumaður standi sig ekki í
starfi fremur en vegna þess að
hann hafi farið ffam úr fjárlögum.
Ástæðan er sú að enn eru fjárveit-
ingar samkvæmt fjárlögum í
mörgum tilvikum spurning um
áætlun fremur en ófrávíkjanleg
staðreynd sem forstöðumenn eiga
að standa og falla með. Mergur
málsins er sá að flestum forstöðu-
mönnum er samtímis ætlað að
halda uppi tiltekinni þjónustu og
að ná því takmarki að vera innan
ramma fjárlaga.
Útgjöíd stofnana í samanburði
við útgjöld samkvæmt fjárlögum
eru því ekki einhlítur mælikvarði
og í raun aðeins eðlilegur að því
marki sem forsendur hafa ekki
breyst af óviðráðanlegum ástæð-
um. Til að fá eðlilegan mæli-
kvarða í þeim tilvikum þarf að
liggja fyrir hvernig þeir hafa
brugðist við breyttum forsendum.
í því sambandi má nefha nokkur
lykilatriði.
Góður forstöðumaður þarf að
halda vel utan um fjármálin og
bera reglulega saman áætlun og
raunveruleg útgjöld. Hann þarf að
fylgjast með þeim forsendum sem
áætlunin hvílir á og endurskoða
hana ef nauðsyn krefur. Til þess er
ætlast að hann tilkynni hlutaðeig-
andi ráðuneyti tafarlaust frávik frá
gildandi áædun, ef það er ekki á
hans valdi að grípa til viðeigandi
ráðstafana. Þannig mætti lengi
telja.
Að lokum er rétt að geta þess
FJÖLMIÐLAR
EKKIÞJÓÐARÍÞRÓTT
Um tíma héldu briddsmenn að
íþróttin þeirra væri orðin þjóðar-
íþrótt. Olíklegustu menn urðu
þjóðhetjur vegna þess hversu vel
þeir höfðu spilað bridds austur í
Japan. Þessi sæla entist skammt,
eldd nema tæpt ár. Briddslands-
liðið galt afhroðá ólympíubridds-
mótinu á Ítalíu. Fjölmiðlarnir
passa sig á að minnast helst ekki á
bridds. Það gætí vakið upp óþægi-
legar minningar.
KREPPAIGOSINU
Hvers eiga þeir að gjalda sem
þykir RC-kóla betra en kók og
pepsi? Sanitas-appelsín og
- malt betra en Egils-appelsín og
-malt? Sanitas-greip betra en Eg-
ils-greip? Já, hvers á gosþjóðin
að gjalda? Hún þarf að fara að
hamstra alla góðu gosdrykkina
sem nú hverfa snögglega af mark-
aði!
Oft hafa ráðuneyt-
in tekiðþátt í að
tryggja hlutaðeig-
andi forstöðu-
manni viðráðan-
legri störf
að samkvæmt gildandi lögum um
réttindi og skyldur opinberra
starfsmanna eiga forstöðumenn
rétt á því að fá frá yfirboðurum
sínum formlega aðvörun áður en
kemur til þess að víkja þeim úr
starfi. Þannig er Ijóst að einnig eru
gerðar miklar kröfur til ráðuneyt-
anna hvað varðar samskipti og
eftirlit með einstökum stofnunum
og forstöðumönnum þeirra. Öll
þessi atriði þarf að hafa í huga
þegar dómur er lagður á frammi-
stöðu forstöðumanna ríkisstofn-
ana.
Auglýsingarfíkniefnalögreglunnar
Nokkrir ríkisstarfsmenn kom-
ast upp með að segja einhliða
fféttir af störfum sínum, af því að
hinn aðilinn í málinu ýmist vill
ekki eða getur ekki komið sínu
sjónarmiði á framfæri. Þetta er
fíkniefnadeild lögreglunnar.
Dæmi er ffétt í DV um miðjan
ágúst undir fyrirsögninni „Hass
og kókaín í fíkniefnarassíu". Þeir
sem lesa lengra sjá að lögreglan
gerði húsleit, handtók fimm
manns og fann um gramm af
hassi og þriðjung úr grammi af
kókaíni. Sagan búin. Eldd er að sjá
í þessu máli eða öðrum að blaða-
maðurinn reyni að komast að því
hvað gerðist nákvæmlega. Og
fíknó fær fjöður í hattinn.
f þessu tilviki réðst lögreglan án
húsleitarheimildar inn á einka-
heimili, handtók fimm manns og
færði þá úr öllum fötum til að
reyna að finna meira en þetta
rúma gramm. Það tókst ekki. Hátt
í tugur manna tók að sögn þátt í
þessari „rassíu", væntanlega á
dýrmætu næturvinnukaupi.
Það eru-tvær leiðir til að þessi
útgáfa af sögunni komist til al-
mennings. Blaðamaður getur
spurt og húsráðandi getur borið
hönd fyrir höfuð sér. Hvorugt ger-
ist og ástæðan er sú sama í báðum
tilvikum.
Blaðamaður veit að það er eng-
in samúð með málstað þess, sem
neytir ólöglegra vímuefna, og hef-
ur hana að líkindum ekki sjálfur.
Dópneytendur eru holdsveikir
nútímans; það snertir þá enginn.
Þolandi innrásarinnar, neytand-
inn, er ólíklegur til að tjá sig opin-
berlega af nákvæmlega sömu
ástæðu. Enginn spyr. Og blöðin
birta athugasemdalaust fréttatil-
kynningu ffá fiknó.
Þó er full ástæða til að spyrja.
Til dæmis hvernig eru tryggð rétt-
indi þeirra sem fíkniefnadeildin
ákveður að ráðast til inngöngu
hjá, kannski á grundvelli nafn-
lausrar ábendingar á símsvara?
Meira að segja dópistar eiga að
njóta verndar stjórnarskrárinnar.
Eða hversu skynsamlegt er það,
að eyða orku og takmörkuðum
fjármunum í að elta venjulega
hassneytendur sem reykja sína
pípu heima í stofu, engum til
skaða nema sjálfum sér? Hækkar
það verð á hassinu og stýrir þann-
ig neyslu í hörð og samfélags-
hættuleg efni á borð við spítt og
kókafn?
Við vitum ekki svörin, af því að
það er ekki spurt. PRESSAN
reyndi að spyrja um húsleitar-
heimiidina í ofangreindu máli;
héraðsdómur neitaði, yfirmenn
lögreglu vísuðu á fíknó, sem vísaði
á Björn Halldórsson. Björn neitar
að ræða við blaðið, af því honum
líkar ekki fréttaflutningur þess af
fíkniefnamálum og honum per-
sónulega. Enda birtum við ekki
fféttatilkynningar. ________________
Karl Th. Birgisson