Pressan - 12.11.1992, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. NÓVEMBER 1992
9
Björn
Hermannsson
tollstjóri
SETT^^^^H
VANHÆFAN TENGDASON
í nýlegum dómi Hæstaréttar segir að fógetafulltrúinn Jón H. Snorrason
hafi verið vanhæfur til að framkvæma lögtök fyrir tengdaföður sinn,
Björn Hermannsson tollstjóra í Reykjavík. Jón hafði þetta að arðbæru
aukastarfi í mörg ár. Út frá fordæmisgildi dómsins hafa vaknað efasemdir
um öll þau lögtök sem gerð hafa verið í nafni tollstjóraembættisins síðan
Jón hóf störf árið 1985.
Jón H. Snorrason: Hafði 210.000 krónur á
mánuði í sjö ár fyrir aukastarfið.
f nýlegum dómi Hæstaréttar er
ógiltur lögtaksúrskurður fulltrúa
fógetans í Reykjavík. Ógildingin er
byggð á því að fulltrúinn Jón H.
Stiorrason, sem ffamkvæmdi lög-
takið, hafi verið mægður þeim
sem bað um lögtakið, þ.e.a.s. toll-
stjóranum í Reykjavík, Birni Her-
mannssyni. Málið dæmdu hæsta-
réttardómararnir Guðrún Er-
lendsdóttir og Pétur Kr. Hafstein
og Guðmundur Jónsson, fyrrver-
andi hæstaréttardómari.
Með bréfi dómsmálaráðuneyt-
isins 10. janúar árið 1985 var Jón
H. Snorrason löggiltur fógeti
borgarfógeta. Var það að beiðni
Jóns Skaftasonar yfirborgarfóg-
eta, en starf Jóns H. Snorrasonar
var eingöngu að gera lögtök fyrir
tollstjórann í Reykjavík, Björn
Hermannsson, sem frá árinu 1975
hefur verið tengdafaðir Jóns.
Um var að ræða hlutastarf hjá
Jóni H. Snorrasyni, sem jafnframt
gegndi og gegnir deildarstjóra-
stöðu hjá Rannsóknarlögreglu
ríkisins. Með Jóni starfaði Gylfi
Gautur Pétursson, skólafélagi
hans úr lagadeild Háskólans.
AUKASTARFIÐ VAR KALL-
AÐ „GULLNÁMAN“
Á sínum tíma voru fjórir full-
trúar löggiltir sérstaklega til þess-
ara starfa fyrir tollstjóraembættið.
Síðustu árin hafa þeir tveir ein-
göngu sinnt þessu starfí.
Eftir því sem komist verður
næst var litið á þetta aukastarf
sem gullnámu af þeim sem til
þelcktu. Á hverju ári eru gerð ríf-
lega 3.000 lögtök á vegum toll-
stjóraembættisins í Reykjavík.
Fyrir hvert lögtak fengu þeir 1.680
krónur sem þýðir að þeir tveir hafi
skipt á milli sín ríflega fimm millj-
ónum króna á ári. Hlutur hvors
um sig er því um tvær og hálf
milljón á ári eða 210.000 krónur á
mánuði fyrir starfið sem var þó
bara aukastarf. Þetta mun hafa átt
sér stað ffá ársbyrjun 1985 til miðs
árs þegar dómstólabreytingin
varð.
Þar sem þeir voru báðir í fullu
starfi annars staðar, Jón hjá RLR
og Gylfi Gautur í stjórnarráðinu,
var starfstími þeirra fyrst og
fremst um helgar og á kvöldin.
Reyndar er tímasetning lög-
taksins, sem var kveikjan að þessu
máli, umdeilanleg. Það mun hafa
átt sér stað á milli 15 og 16 á virk-
um degi þegar enginn var heima.
Sá sem varð fyrir lögtakinu og hóf
málareksturinn, Kristján S. Guð-
mundsson, dró í efa að nokkur
hefði mætt í lögtak á þessum tíma.
Lögtaksaðgerðin sem slík er
einnig einkennileg, því hún var
ekki framkvæmd fyrr en fallið
hafði verið frá kröfunni. Hún kom
til vegna mistaka við tölvufærslu
sem skattstjóraembættið leiðrétti
strax við ábendingu. Þyngra
reyndist hins vegar að fá leiðrétt-
ingu hjá tollstjóraembættinu.
AUGLJÓS VANHÆFNIFRÁ
UPPHAFI
En það er ekki kjarni málsins.
Nú, þegar dómur er fallinn í mál-
inu, segja viðmælendur blaðsins
að það hafi legið í augum uppi all-
an tímann að Jón var vanhæfur.
„Þetta er lykilatriði í réttarfari. Það
er alveg ljóst að dómari má ekki
vera tengdur málsaðila með þeim
hætti og á að vera öllum lögfræð-
ingum aðgengilegt að átta sig á
því. Þetta er svo augljóst grund-
vallaratriði að það á ekki einu
sinni að þurfa að fletta upp í lög-
unum,“ sagði virtur lögmaður um
þetta mál.
En hvernig stendur þá á því að
Jón var settur í þetta sérstaka
aukastarf? Skipaður í verk sem
hann mátti ekki vinna?
Jón Skaftason, fyrrverandi yfir-
borgarfógeti og nú sýslumaður í
Reykjavík, sagði að hann hefði
ekki vitað af þessum fjölskyldu-
tengslum fyrr en tiltölulega ný-
lega. Þar sem Jón hefði ekki verið
starfsmaður embættisins hefði
hans hlutur aðeins verið að senda
áfram beiðni Björns um löggild-
ingu hans. Önnur afskipti hefði
hann ekki haft af málinu.
í dómsmálaráðuneytinu feng-
ust þau svör að aðeins hefðu verið
skoðuð hin almennu hæfisskilyrði
Jóns þegar hann fékk löggildingu.
Hin sérstöku hæfisskilyrði, sem
Hæstiréttur hefur nú tekið afstöðu
til, hefðu hins vegar átt að vera
kunnug þeim sem báru ábyrgð á
umsókninni, þ.e.a.s. borgarfógeta
og tollstjóra.
Að sögn Björns Hermannsson-
ar hætti Jón að gegna starfmu um
leið og óvissa vaknaði um hæfni
hans. En átti Björn frumkvæði að
því að tengdasonur hans tók að
sér starfið á sínum tíma?
„Nei, en ég átti frumkvæði að
því að biðja fógeta um aukinn
liðsstyrk og hann leysir það með
því móti að fá aukaaðila. Ég átti
enga aðild að því að hann var lög-
giltur,“ sagði Bjöm.
FLEIRIMÁL í KJÖLFARIÐ?
Þá spyrja menn sig hvaða áhrif
þessi niðurstaða Hæstaréttar hafi?
Þótt aðeins sé tekið tillit til efnis-
gagna í þessu einstaka máli hlýtur
Jón Skaftason: Viss-
um ekki um skyld-
leikann.
það að hafa fordæmisgildi. Jón H.
Snorrason hefur staðið að nánast
hverjum einasta lögtaksúrskurði
tollstjóraembættisins síðustu sjö
árin. Eru þeir ógildir?
„Ég held að þetta sé ekki ein-
göngu hjá mínu embætti heldur
fjöldamörgum öðrum. Þarna er
verið að innheimta opinber gjöld
hjá mínu embætti þar sem eig-
andinn er ríkissjóður. Það er ekki
ég sem á þessar kröfur heldur rík-
issjóður,“ sagði Björn.
En þœr eru innheimtar í þínu
nafhi?
„Já, en nákvæmlega sama að-
staða er út um allt land í hverju
einasta embætti þar sem sýslu-
menn og bæjartógetar eru inn-
heimtumenn ríkissjóðs. Og þeir
voru líka tögetar og framkvæmdu
sjálfir þessar dómsaðgerðir. Ég hef
aldrei séð að fundið hafi verið að
því og þar eru það ekki tengda-
synir viðkomandi manna heldur
mennirnir sjálfir sem framkvæma
þessar athafnir. Þetta er því langt
frá því að vera nokkurt einsdæmi.
Þetta var grasserandi út um allt
land fram að breytingunni 1. júlí,“
sagði Björn. Hann taldi að aðgerð-
arréttur í flestum þessum málum
væri nú fýrndur.
SigurðurMár Jónsson