Pressan - 12.11.1992, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. NÓVEMBER 1992
PRESSAN
Útgefandi Blað hf.
Ritstjóri Gunnar Smári Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar Egill Helgason
Sigurður Már Jónsson
Auglýsingastjóri Sigriður Sigurðardóttir
Dreifingarstjóri Haukur Magnússon
Milliliðagróði í
líknarmálum
í PRESSUNNI í dag er meðal annars fjallað um söluherferð á
ljóðabók, sem sögð er gefin út til styrktar krabbameinsveikum
bömum. Bók þessi hefur verið boðin fólki í símsölu á undanförn-
um mánuðum og selst í mjög stóru upplagi, enda eiga fáir auðvelt
með að neita að láta tiltölulega lágar fjárhæðir renna til barna
með krabbamein.
Hvort sem það er ástæðan fyrir góðri sölu á bókinni eða ekki
hafa sölumennimir ekki sést fyrir og oftsinnis láðst að geta þess
að aðeins 10 prósent af andvirði bókarinnar renna til barnanna.
Hér er því ekki um venjulega fjáröflunarstarfsemi félagasamtaka
að ræða. Þegar fólk greiðir 1.600 krónur fyrir bókina fá börnin
aðeins 160 krónur. Sölumennirnir fá líklega helmingi hærri upp-
hæð og fyrirtækið sem gefur bókina út afganginn af hagnaðinum.
Varlega áætlað á sá hagnaður að geta verið allt að fjórum sinnum
hærri en upphæðin sem krabbameinsveiku börnin hafa fengið.
í sjálfu sér er ekkert við það að athuga þegar fyrirtæki auglýsir
að það hyggist láta svo og svo stóra upphæð renna til líknar- eða
mannúðarmála. Það er til dæmis hið besta mál ef Olís vill gefa
fasta upphæð af hverjum bensínlítra sem það selur. Það er hins
vegar siðferðislega rangt af fyrirtækjum að hengja sig á líknarfé-
lög, stunda atvinnustarfsemi nánast í nafni þeirra en láta síðan
aðeins hluta af hagnaðinum renna til þeirra. Það fólk sem kaupir
bók til styrktar krabbameinsveikum börnum er að gefa fé til
þessara barna en ekki til eigenda einhverra fyrirtækja úti í bæ.
Því miður er þetta dæmi alls ekki einstakt. Til er mýgrútur af
dæmum þar sem fyrirtæki hafa fengið lánuð nöfn líknar- og
mannúðarfélaga og notað þau til að eiga greiðari aðgang að
pyngju almennings. Stundum hafa þessi fýrirtæki greitt fyrir lán-
ið á nafninu með peningum. Stundum ekki öðru en því að koma
út fréttabréfi eða afmælisriti en hirt síðan allar auglýsingatekjur af
útgáfimni. PRESSAN hefur áður greint frá dæmum þar sem fýrir-
tæki sópuðu til sín milljónum í nafni slíkra samtaka.
Og þetta er ekki einskorðað við fýrirtæki. Iþróttafélag lögreglu-
mannna hefur til dæmis stundað það að safha saman auglýsing-
um í nafni umferðaröryggis og vímuefnavanda ungmenna, safn-
að saman einhveiju ritmáli um viðkomandi efni og gefið út, en
notað hagnaðinn til að fjármagna tómstundaiðkun félagsmanna
sinna.
Þó að stundum sé um stórar upphæðir að ræða í þessum mál-
um er það sjaldnast svo að gefendurnir leggi hver um sig til stóra
fjárhæð. Það breytir hins vegar ekki því að þeim, sem safnar sam-
an fé með því að höfða til samvisku og samúðar almennings, ber
heilög skylda til að koma þessum fjármunum til skila.
Ef menn vilja stunda viðskipti er þeim það ffjálst. Þeir geta gef-
ið út bækur, rekið sólbaðstofur og hvaðeina. Við því er ekkert að
gera annað en óska þeim heilla og góðs ábata. Mönnum er einnig
frjálst að reyna að selja meðbræðrum sínum skottulækningar og
jafnvel líf eftir dauðann ef þeir geta.
Viðskiptum með ábata að meginmarkmiði á hins vegar aldrei
að blanda saman við líknar- og mannúðarmál. Það er siðleysi að
gera samúð fólks að féþúfu.
Ritstjóm, skrifstofur og auglýsingar:
Nýbýlavegi 14-16, sími 64 3080
Faxnúmen
Ritstjórn 64 30 89, skrifstofa 64 31 90, auglýsingar 64 30 76
Eftir lokun skiptiborðs:
Ritstjórn 64 30 85,
dreifing 64 30 86, tæknideild 64 30 87.
Áskriftargjald
700 kr. á mánuði ef greitt er með VISA/EURO/SAMKORT en 750 kr. á mánuði annars.
PRESSAN kostar 230 krónur í lausasölu
BLAÐAMENN: Andrés Magnússon, Bergljót Friðriksdóttir,
Friðrik Þór Guðmundsson, Guðrún Kristjánsdóttir,
Haraldur Jónsson, Jón Óskar Hafsteinsson útlitshönnuður, Jim Smart Ijósmyndari,
Karl Th. Birgisson, Sigríður H. Gunnarsdóttir prófarkalesari,Telma LTómasson.
PENNAR: Stjórnmál og viðskipti; Birgir Ámason, Hannes Hólmsteinn Gissurarson,
Hreinn Loftsson, Jeane Kirkpatrick, Mörður Árnason, Ólafur Hannibalsson, Óli Björn
Kárason, Ragnhildur Vigfúsdóttir, Valgerður Bjarnadóttir, össur Skarphéðinsson.
Listir; Gunnar Árnason myndlist, Gunnar Lárus Hjálmarsson popp, Kolbrún Bergþórs-
dóttir bókmenntir, Lárus Ýmir Óskarsson leiklist.
Teikningar; Andrés Magnússon, Ingólfur Margeirsson, Jón Óskar, Kristján Þór Árnason.
Setning og umbrot PRESSAN Filmuvinnsla, plötugerð og prentun: ODDI
V I K A N
MAÐUR VIKUNNAR
Er án efa nakti ræning-
inn á Sól Saloon. Fyrst lögg-
an kom upp um hann er
hinn fullkomni glæpur
óhugsandi. Svo útspekúl-
erað var ránið hjá þeim
nakta. Fyrst kom hann inn á
sólbaðstofuna eins og hvur
annar viðskiptavinur og
leigði sér bekk. En í stað
þess að leggjast undir lamp-
ana háttaði hann sig og beið
í felum þar til bjallan hringdi
til að gefa til kynna að slökkt
hefði verið á perunum. Þeg-
ar starfsstúlkan ætlaði síðan
að hreinsa bekkinn stökk
hann fram, hótaði henni með
hnífi og stal úr kassanum. Þá
klæddi hann sig aftur og faldi sig
uppi á Hótel íslandi. Það furðu-
lega var að dulargervið hélt ekki. í
stað þess að löggan færi að leita að
nöktum manni, eins og búast
hefði mátt við, fór hún með starfs-
stúlkuna niður á stöð og lét hana
benda á andlitsmynd af mannin-
um. Undir eðlilegum kringum-
stæðum hefði konan átt að horfa á
eitthvað allt annað en andlitið á
ræningjanum. En úr því hún
skoðaði hann í framan og úr því
að löggan áttaði sig á því að hann
hefði klætt sig aftur var ræninginn
gómaður á Hótel Islandi.
TIL BJARGAR KÓPAVOGI
Sjálfsagt hefur enginn áttað sig
á því fyrr en Þorsteinn Pálsson
sjávarútvegsráðherra las upp af-
tökulista sinn á LÍÚ-þinginu hvað
raunverulega er í húfi ef sjávar-
útvegsfyrirtækjunum verður ekki
bjargað og það fljótt. Meðal
þeirra staða sem eiga allt sitt
undir að Davíð og Jón Baldvin
hætti að þráast við og láti Þorstein
og Kristján Ragnarsson fá það
sem þeir biðja um eru Djúpavík
og Kópavogur. Það er nú
kannski sök sér að Djúpavík fari í
eyði í annað sinn en það er verra
ef hrun sjávarútvegsins í Kópa-
vogi verður til þess að hann legg-
ist í eyði. Hvað verður þá um
Gunnar Birgisson?
GETUR FRIKKIEKKI
BAÐAÐ SIG HEIMA HJÁ
SÉR?
Við sögðum frá baðhúsi
fjármálaráðuneytisins í
PRESSUNNI fyrir viku en í
kjallara Arnarhváls er verið
að smíða sturtuklefa, sauna
og afslöppunarherbergi fyrir
starfsmenn ráðuneytisins.
Þótt ráðuneytismenn hafi
ekki verið margorðir um
þessar framkvæmdir á nið-
urskurðartímum hafa þeir
þó látið í veðri vaka að
nauðsynlegt sé að starfs-
mennirnir hafi aðstöðu til að
baða sig í vinnunni. Þetta
hljómar einkennilega — að
minnsta kosti fyrir þá sem ekki
hafa komið niður í ráðuneyti. Það
hljómar eins og starfsmennirnir
hafi unnið vinnu sína skítugir og
illa lyktandi undanfama áratugi.
Ef satt er þá er sjálfsagt að styðja
þessar framkvæmdir. Samt er
eðlilegt að spyrja: Geta starfs-
mennirnir ekki baðað sig heima
hjá sér eða bara farið í sund? í
það minnsta fram að þeim tíma
að baðhúsið kemst í notkun?
HVERS VEGNA
Mega útlendingar ekki
kaupajarðir á íslandi?
SIGURGEIR ÞORGEIRSSON, AÐSTOÐARMAÐUR LANDBÚNAÐARRÁÐHERRA
Um það eru í fyrsta lagi skiptar
skoðanir, hvort eða hversu sterkt
beri að standa gegn því, að útlend-
ingar geti keypt hér lönd og jarðir.
Ég hygg, að það sé rík tilfmning
fyrir því meðal fslendinga, að
eignarhald á landinu sé ein for-
senda þess að þjóðin geti talist
sjálfstæð. Þetta finnst mér hafa
komið rækilega fram í umræðum
nú í sumar.
Þá leggjum við mikið upp úr
því að haía sem frjálsastan um-
gengnisrétt um landið og viljum
ógjarnan koma að girðingum eða
hliðum með skiltinu „No tres-
passing" eða „Umferð bönnuð".
Að sjálfsögðu gildir það, hvort
sem eignarhaldið er íslenskt eða
erlent, en ríkari hefð er fyrir því
víða erlendis að loka lendum fyrir
óviðkomandi umferð en hér á
landi.
Loks má ekki gleyma því að
landið er auðlind og eignarhald
þess varðar því blátt áfram þjóð-
arhagsmuni.
Umræður um eignarhald á
landi eru nú tilkomnar vegna
samningsins um evrópska efna-
hagssvæðið, en þar er almennt
gengið út frá því, að ekki megi
mismuna borgurum eftir þjóð-
erni. Rétt er að vekja athygli á því,
að réttur útlendinga til að eignast
hér jarðir samkvæmt EES-samn-
ingnum er bundinn því, að þeir
hafi þar fasta búsetu eða reki at-
vinnustarfsemi á jörðinni. Ekki er
um það að ræða, að Evrópubúar
geti fjárfest í landi hér, fjárfesting-
arinnar vegna eða til að reisa sér
sumarhús til einkanota.
Ég hygg, að menn hafi almennt
ekki áhyggjur af því, að útlending-
ar muni kaupa hér upp bújarðir til
að stunda búskap, og þó svo að
einhverjir geri það er það í mínum
Það sem menn bera
fyrir brjósti, með
réttu eða röngu, er
held égfyrst og
fremst sá mögu-
leiki, að dýrmœtar
hlunnindajarðir
eða hvers konar
náttúruperlur lendi
í útlendri eign.
huga ekkert áhyggjumál. Það sem
menn bera fyrir brjósti, með réttu
eða röngu, er held ég fyrst og
ffemst sá möguleiki, að dýrmætar
hlunnindajarðir eða hvers konar
náttúruperlur lendi í útlendri
eign. Það verður svo hver og einn
að gera upp við sig, hvort honum
stendur á sama.
FJÖLMIÐLAR
Dónaskapur í krafti meirihlutaskoðunar
Ég er einn af þessum leiðin-
legu mönnum sem verða sjálf-
krafa ósammála ef of margir eru
orðnir sammála einhverri tiltek-
inni skoðun. Ég ræð ekki við
þetta. í hvert sinn sem myndast
víðtæk samstaða um eitthvert
málefni, hvort sem það er á ferm-
ingarveisluplani eða þjóðfélags-
legu, fer ég að hugsa: „Nja, þetta
getur ekki verið svona einfalt."
Fyrr á árum hugsaði ég þetta
upphátt en mér hefur lærst að
hugsa svonalagað í hljóði. Nema
fáeinum sinnum að ég get ekki
setið á mér, því mér finnst gaman
að vera á öndverðum meiði. Ég
er þó ekki eins langt leiddur og
Bjarni Harðarson, kollega minn á
Bændablaðinu, sem sagði eitt
sinn: „Ég hef bara eina skoðun.
Ég er á móti.“
Sökum þess hversu erfitt ég á
með að vera sammála stórum
hópi (mér er til dæmis lífsins
ómögulegt að skilja það fólk sem
gengur í stjórnmálaflokka eða
önnur félög um skoðanir) fannst
mér Gísii á Uppsölum ekki
merkilegur. Mig minnir að hann
hafi farið í fylu við bræður sína á
þriðja áratugnum því þeir vildu
ekki hleypa honum á ball og setið
í þessari fylu sinni í hálfa öld. Ég
hélt meira að segja með Kortsnoj
þegar Jóhann vann hann í Kan-
ada. Mér fannst Kortsnoj flottari
skákmaður; gamall refur innan
um þá ungu og áköfu. Þeir sögðu
að hann væri orðinn of gamall til
að láta sér detta nýir leikir í hug
en samt tefldi hann í áratug eftir
það. Auk þess styð ég alltaf menn
sem verða fýrir aðkasti vegna
reykinga.
En ég set þessar hugleiðingar á
blað vegna fréttar í DV í gær. Þar
er viðtal við Halim Al, fyrrver-
andi eiginmann Sophíu Hansen.
Halim þessi bjó hér á landi í
nokkur ár og kann örlítið fyrir sér
í íslensku en alls ekki mikið. Þar
sem Halim er vondi maðurinn í
huga þjóðarinnar þykir DV við
hæfi að birta orðrétt eftir honum
það sem hann reynir að tjá sig
um á íslensku. Engin tilraun er
gerð til að draga saman það sem
maðurinn er að reyna að segja.
Þess í stað er hann gerður barna-
legur, kjánalegur og skrítinn í
huga lesenda.
1 Ameríku nkir sú hefð að það
sem haft er eftir fólki innan gæsa-
lappa er akkúrat það sem fólkið
sagði. Ef það fer með einhverjar
ambögur eru þær látnar standa.
Hér er hefðin akkúrat öfug. Mál-
far er lagfært og óþarfa orðum
sem oft setja svip sinn á talmál er
sleppt. Stundum gengur þessi
þvottur á talmálinu út í öfgar og
ritmálið verður teprulegt.
En hvað um það. Þegar menn
fá svipaða meðferð og Halim hjá
DV, þegar þeir eru komnir svo
langt út úr húsi hjá þjóðinni að
blaðamenn eru hættir að gæta
sjálfsagðrar kurteisi og farnir að
leika sér að þeim og draga upp af
þeim dekkri mynd en ástæða er
til, þá er kominn tími til að velta
því fyrir sér hvort það geti verið
að þeir hafi eitthvað til síns máls.
Gunnar Smárí Egilsson