Pressan - 12.11.1992, Blaðsíða 25

FIMMTUDAGUR PRCSSAN 12. NÓVEMBER 1992
25
STJÓRNMÁL
Gjaldþrotaleiðirnar tvœr
Forystumönnum sjávarútvegs
og nokkrum stjórnmálamönnum
hefur að undanförnu orðið tíðrætt
um nokkuð sem þeir kalla gjald-
þrotaleið. Þar er átt við þá megin-
stefnu ríkisstjórnarinnar að ekki
skuli bjarga öllum fyrirtækjum í
sjávarútvegi frá gjaldþroti. Bæði
Davíð Oddsson og Jón Baldvin
Hannibalsson hafa margítrekað
að ekki komi til greina að grípa til
sömu gömlu og þreyttu úrræð-
anna og dæla opinberu fé og
sparifé landsmanna í fyrirtæki
sem beijast í bökkum og eiga enga
framtíð fyrir sér.
Kristján Ragnarsson, formaður
Landssambands íslenskra útvegs-
manna, er líklega með snjallari
áróðursmeisturum sérhagsmuna-
samtaka hér á landi og eins og
snjöllum áróðursmeistara sæmir
kallar hann þessa stefnu ríkis-
stjórnarinnar gjaldþrotastefnu.
Stjórnarandstæðingar hafa sungið
undir og raunar ráðherra sjávar-
útvegsmála einnig. Hér verður
hvorki varið tíma né rúmi til að
amast við þessari nafngift (enda
ættu flestir að sjá í gegnum slag-
orð af þessu tagi). En hafi Kristján
Ragnarsson og samkór hans rétt
fyrir sér í nafrigiftinni er einnig
Ijóst að til er önnur gjaldþrota-
stefna — gjaldþrotastefna Krist-
jáns Ragnarssonar.
Samkvæmt stefnu LÍÚ á stjóm-
un íslenskra efnahagsmála að
miðast við meðaltalsafkomu í
sjávarútvegi. Þannig á gengi krón-
unnar að miðast við verst settu
fyrirtækin sem og þau bestu. Með
þessu vilja útgerðarmenn tryggja
rekstur útgerðarfyrirtækja, óháð
því hvernig staðið er að rekstri
þeirra eða fjármögnun eigenda.
Með öðrum orðum: Efnahags-
stefna okkar íslendinga á að mið-
ast við meðalmennskuna.
Gjaldþrotastefna Kristjáns
Ragnarssonar er allt önnur en sú
sem hann kennir við ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar. Ríkisstjórnin
ætlar sér ekki að bjarga með sér-
tækum aðgerðum vonlausum fyr-
irtækjum í sjávarútvegi, sem þýðir
að fynrtæki fara óhjákvæmilega á
hausinn. Stefna Kristjáns Ragn-
arssonar miðast hins vegar við að
lengja í hengingarólinni og gera
landið gjaldþrota innan einhverra
ára. Spurningin er hvora leiðina
kjósendur vilja fara.
Vandinn sem við blasir í ís-
lensku atvinnulífi verður ekki ein-
göngu rakinn til lélegra aflabragða
eða þess að gengi íslensku krón-
unnar er of hátt skráð. Vandinn
liggur miklu dýpra, í offjárfestingu
(einkum í sjávarútvegi), lélegri
nýtingu fjármuna, opinberum
stuðningi við fyrirtæki og síðast
en ekki síst í byggðastefnu undan-
farinna ára. Við höfum lifað um
efrii ffarn og því ekki í stakk búin
til að takast á við vandamál sem
við blasa. Hefði skynsemi ráðið í
fjárfestingum í sjávarútvegi væru
útgerðarfýrirtæki betur undir það
búin að mæta aflasamdrætti og
lægra verði á erlendum mörkuð-
um en þau eru í raun. Hefði póli-
tísk miðstýring í bankamálum
verið afnumin væru vextir hér
lægri og fyrirsjánlegt tap bank-
anna (og þar með sparifjáreig-
enda) minna vegna lánveitinga.
Hefðu tekjur verið látnar ráða út-
gjöldum ríkisins væru fyrirsjáan-
legar skattahækkanir á launafólk
líklega óþarfar. Og svo mætti lengi
telja.
Þótt deila megi um árangur rík-
isstjórnar Davíðs Oddssonar má
öllum vera ljóst að hún er á réttri
leið. Framundan eru átök um
Gjaldþrotastefna
Kristjáns Ragnars-
sonar er allt önnur
en sú sem hann
kennir við ríkis-
stjórn Davíðs
Oddssonar.
meginstefnu næstu ára og áratuga
í efnahagsmálum. Hvort „gjald-
þrotastefna" ríkisstjórnarinnar
eða gjaldþrotastefna Kristjáns
Ragnarssonar verður ofan á ræð-
ur því hvort hér verður áffarn líf-
vænlegt.
Hötundur er tramkvæmdastjóri
Almenna bókafélagsins.
STJÓRNMÁL
Brennivínsmálin
spurning um trúnað
MÖRÐUR ÁRNASON
„Þetta er sumsé allt ein-
hverjum öðrum að
kenna. Og vegna þess að
hann skilur ekki um hvað
þau snúast hefur Davíð
bœttgráu oná svart í
brennivínsmálunum.
Semjjalla um traust og
trúnað, en ekki um
brennivín. “
Það er einsog það séu örlög sér-
hverrar ríkisstjórnar í síðari tíð að
burðast hver með sinn kross, sem
ekki vill af herðunum hvað sem
rnenn reyna. í síðustu ríkisstjórn
má kalla að stirðleg þátttaka Sam-
taka um jafnrétti og félagshyggju,
og síðar aðild fylgis- og lánlauss
Borgaraflokks, hafi verið slíkur
fylgifiskur, og í stjórninni þar áður
sundrung helstu leiðtoganna. f
þessari stjórn eru það hinsvegar
brennivínsmálin sem stjórnar-
herrunum tekst ekki að losna
undan. Og þykir Bakkusi karlin-
um sennilega nokkuð vænn sinn
hagur að sitja nú í sæti Stefáns
Valgeirssonar við stjórnvölinn á
þjóðarskútunni. Og kveður við
raust.
Það er rétt að vekja athygli á því
strax í þessu skrifi að brennivíns-
mál ríkisstjómarinnar snúast ekki
um það hvort ríkisstjómin drekk-
ur brennivín. Það er sem betur fer
einkamál hvers og eins hvort
hann drekkur og hvað hann
drekkur mikið, alveg þangaðtil
brennivínsdrykkja fer að trufla
hann í að sinna þeim skyldum
sem hann hefur tekist á herðar við
umbjóðendur sína, — fjölskyldu,
viðskiptamenn, vinnufélaga, kjós-
endur.
Og ég held að Jón Baldvin
Hannibalsson hafi haft fullan
stuðning almennings þegar hann
bar af sér ruddalegar brennivíns-
sakir Ólafs Þ. Þórðarsonar um
daginn. Ólafur fór mjög rækilega
yfir strikið með almennu skítkasti
sem ekki verður séð að styðjist við
nein rök. Jón hafði fulla ástæðu til
að krefjast afskipta forseta alþing-
is og afsökunarbeiðni af hálfu
þingmannsins. Og skiptir þá ekki
máli að í sporum Jóns Baldvins
Hannibalssonar, ráðherra yfir sí-
felldum niðurskurði í velferðar-
og menningarmálum, hefði ég
sjálfur ekki talið það tiltakanlega
velheppnað péerr að standa í þétt-
setinni drykkjukrá og veifa glasi
fyrir framan blaðaljósmyndara á
þýskíslenskri bjórhátíð.
Davíð Oddsson hefur líka reynt
að bera af sér sakir, sem hann tel-
ur einberan rógburð pólitískra
andstæðinga. En Davíð hefur far-
ist verkið einkar brösulega úr
hendi, kannski einmitt vegna þess
að hann skilur ekki kjarna máls-
ins, að brennivínsmálin snúast
ekki um brennivín.
Dæmi frá Bandaríkjunum, af
því við erum rétt nýbúin að glápa
úr okkur augun á pólitíska stór-
viðburði vestra:
í rauninni var Gary Hart eins-
konar formáli að Bill Clinton,
demókrati sem reif sig lausan frá
hefðunnum flokksgildum og
reyndi að móta nýja línu gegn re-
aganismanum og skapa sér
kjamafylgi hjá ffjálslyndum milli-
stéttum. Alveg einsog Clinton
þótti Hart þessi búa yfir kenn-
edískum persónutöfrum, og það
vissi enginn hvar það mundi enda
þegar hann fór í forsetaffamboð
fyrir kosningamar 1988. En núna
vita allir um þá sjóferð.
Clinton lenti líka í því í miðjum
kosningaslag að það komst upp
að hann hafði haldið ffamhjá kon-
unni sinni í einhvetjum heimsku-
legum gráum fiðringi. En hjá hon-
um var skandallinn hjaðnaður eft-
ir þijár vikur, og jafnvel þótt Bush
og félagar reyndu og reyndu á
lokaspretti kosninganna kom fyrir
ekki að nudda honum uppúr
þessari ffamhjáhaldsaffem. Clin-
ton vissi sem var að ffamhjáhalds-
málin voru ekki spurning um
framhjáhaldið sjálft. Hann viður-
kenndi strax á sig glæpinn, lýsti
því yfir að um væri að ræða mis-
tök af sinni hálfu, ekki sæmandi
forsetaefni, bað konuna sína af-
sökunar, og fór síðan fram á að
málefnaafstaða og frammistaða í
pólitík fengi að vera með í dómi
kjósenda um persónu sína. Clin-
ton verður forseti Bandaríkjanna
núna eftir áramótin. Gary Hart er
hinsvegar liðin tíð. Hann þrætti
fyrir, festist í sínum eigin sagnavef
og var að lokum tekinn með bux-
urnar á hælunum í beinni útsend-
ingu.
Brennivínsmálin á fslandi em
líka spurning um traust. Davíð
Oddsson hefur í sjónvarpi gert að
sérstöku umræðuefni ölvun sína á
Keflavíkurflugvelli við heimkomu
briddsliðsins góða. Davíð þrætti
reyndar fyrir það upphaflega að
hafa yfirhöfuð verið undir áhrif-
um áfengis. f viðtali sem enn er til
við rás tvö segist hann þvert á
móti hafa verið þreyttur og undir
áhrifum lyfja. Nú á Stöðinni um
daginn er hann búinn að breyta
sögunni, og segist hafa verið fullur
í kokteilboðinu, en ekki þegar
hann flutti ræðuna, hversu trúlegt
sem það kann að hljóma. Hann
hefur enn ekki skýrt út þetta mis-
ræmi í eigin frásögum um þetta
kvöld.
Og það er athyglisvert að hann
hefur ekki beðist afsökunar á því
að hafa verið ölvaður opinberlega
í starfserindum forsætisráðherra.
Heldur hefur hann endurtekið
ásakanir sínar á hendur hinum
ágæta útvarpsmanni og KR-ingi
Bjarna Felixsyni, sem á að hafa
komið honum að óvörum með
hljóðnema í höndunum og út-
varpssendistöð uppúr vélapoka á
bakinu, og hefur sjálfsagt farið
framhjá forsætisráðherranum
hver Bjami var og í hvaða erinda-
gjörðum hann er yfirleitt við slík
tækifæri. Síðan var Davíð búinn
að bæta við þann lista af fólki sem
á að skammast sín og biðjast af-
sökunar á framferði Davíðs í
Leifsstöð: Steingrímur Her-
mannsson og Jónas Kristjánsson,
þótt þjóðina reki enganveginn
minni til þess að þeir hafi líka ver-
ið fullir að drekka bermúdaskálir
með briddslandsliðinu. Og kallað-
ir til ábyrgðar eru eiginlega líka
þeir Ólafur Thors og Hannes Haf-
stein sem sjálfsagt hafa verið enn
fyllri með briddslandsliðum síns
tíma.
Þetta er sumsé allt einhverjum
öðrum að kenna. Og vegna þess
að hann skilur ekki um hvað þau
snúast hefur Davíð Oddsson bætt
gráu oná svart í brennivínsmálun-
um. Sem fjalla um traust og trún-
að, en ekki um brennivín.
Kjósendur hafa fyrr og síðar
fyrirgefið stjórnmálamönnum
sem viðurkenna mistök sín. Okk-
ur er hinsvegar bölvanlega við ná-
unga sem forðast að horfast í augu
við sjálfa sig en reyna í staðinn að
koma sínum stykkjum yfir á al-
saklaust fólk.
Hölundurer islenskutræáingur
U N D I R
Ö X I N N I
Finnst ykkur
ekki óeðlilegt
að hækka
gjöldin nú á
hessum tím-
um, Úlafur?
„Það er ekki spuming um hvað
okkurfinnst. Okkurberaðskila
þessu til ríkissjóðs og við tökum
ekki það sem ekki er tiL"
Þið hafið ekki séð ykkur fært að
hægræða til að ná þessari upp-
hæð?
„Á dætlun hjd okkur er hagrœðing
upp d 175 milljónir, sem við erum
ekki búnir að sjd hvemig við œtl-
um að ndfram. Það er inni ípakk-
anum líka."
En getið þið ekki selt eignir til
að ná þessu framlagi til ríkis-
sjóðs?
„Að sjdlfsögðu vœriþað hœgt. En
það tnundi enginn hafa tekið eftir
þessu ef við hefðum hœkkað þetta
um tvöprósentyfir alla línuna. Þd
hefði enginn sagt neitt."
Af hvetju gerðuð þið það þá
ekki?
„ Vegna þess að við teljum þetta
eðlilegra. Það er verið að hœkka
þau gjöld sem voru ofldg ípóstin-
um. Við teljum ekki rétt að jafna
síntagjöldin, það snertir allan al-
menning mun meira. En það sem
flestir taka kannski eftir er að við
erum hœttað vera með ofldgpóst-
gjöld til Norðurlandanna. Við er-
unt að taka upp sama póstburðar-
gjald til Evrópu almennten ekki
hafa gjaldið lœgra til Norðurland-
anna."
Eruð þið með þessu að reyna að
afla framlaga til ríkissjóðs?
„Jd, dsamtþvísamtímis að reyna
að vera með eðlileggjöld þannig
að það endurspegli eitthvað kostn-
að. Annars mdttu ekkigleyma því
að viðflytjum til dœmis PRESS-
UNA útum sveitirfyrir að því er
mig minnirfimm krónur."
Er það ekki það verð sem kostar
að flytja hana?
„Þú getur rétt ímyndað þér."
Nú, af hveiju látið þið okkur
ekki borga rétt verð?
„ Vegna þess að það er pólitisk
dkvörðun. Það kostarþrjdtíu
krónurað senda venjulegt bréf um
allt land en það kostar í kringum
fimm krónur að senda blöðin."
Þú segir að þetta sé pólitísk
ákvörðun, er þetta þá fast í lög-
um?
„Nei, þetta er hluti afgjald-
skrdnni."
En þið voruð að hækka gjald-
skrána, getið þið ekki hækkað
þessa liði eins og aðra?
„Jú.jú, en hvað munduð þið þd
segja?“
Við! Yrðum við ekki að taka þvi
eins og aðrir?
„Við vildum þaðgjarnan, en það
mundi mœlast rnjög illa fyrir ef við
hœkkuðum þennan þdtt.
Olatur Tómasson póst- og simamdla-
stjóri hefurdkveðið að hækka póst-
burðargjöld um sjö prósent.