Pressan - 12.11.1992, Blaðsíða 28

28
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. NÓVEMBER 1992
Stefán Baldursson
Þjóölelkhússtjóri
Leikhússtjóri
verður að
STYRA
leikhúsinu
Á stundum er íslenskt leikhús
upphafið og tilgerðarlegt, á stund-
um engu öðru líkt. Þjóðleikhúsið
hefur í nær áratug verið í táradal,
með einstaka undantekningu,
tómir áhorfendabekkir sögðu sína
sögu og fólk var orðið fráhverft
leikhúsinu. Á síðasta leikári virtist
blaðinu snúið við og makalaus ríf-
andi gangur hefur verið nánast á
hverju verki síðan. Manni er
spurn í hverju galdurinn er fólg-
inn. Er hann í verkinu, leikurun-
um, leikstjóranum eða jafnvel
leikhússtjóranum sjálfum?
„Samvinna allra sem að verk-
inu vinna,“ segir leikhússtjóri
Þjóðleikhússins, Stefán Baldurs-
son, sem náð hafði töluverðum
árangri erlendis er hann ákvað að
setjast í skipstjórnarstól flaggskips
íslenskrar leiklistar. Velgengni er
enginn gaidur, aðeins vinna.
Þjóðleikliússtjóri stefhumót-
andi og ábyrgur
Stefndi í meiri staifsframa er-
lendis?
„Það hefði verið mjög
skemmtilegt að halda áfram er-
lendis og ég tek ekki fyrir að það
komi til seinna, en mér fannst ögr-
un að taka við þessu húsi og taídi
að ýmislegt væri hægt að gera. Ég
vildi gjarnan glíma við það.“
Þú gerir breytingar um leið og
þú tekur við.
„Mjög eðiilegt skref var að gera
breytingar á mannahaldi vegna
þess að lögum samkvæmt á þjóð-
ieikhússtjóri að vera stefnumót-
andi, ábyrgur og ráða listrænni
stefnu hússins. Það liggur því í
augum uppi að hann verður að
hafa ákveðið svigrúm til að hafa
veruleg áhrif á það með hvaða
fólki hann vinnur hverju sinni.
Það væri út í hött að setja nýjan
ieikhússtjóra ef hann væri eini
maðurinn í húsinu sem skipt væri
út. Ég kaus því að breyta samsetn-
ingu leikhópsins þar sem hún var
orðin afar sérstök og hafði ekki
breyst mjög lengi, en nauðsynlegt
er að hafa sterkan, fastan kjarna
leikara sem getur tekið að sér
hvaða verkefni sem er.“
Hvað um leikstjóra?
„Sú einkennilega staða hefur
verið í íslenskum leikhúsum að
aðeins tveir leikstjórar hafa átt
möguleika á fastráðningu, og er
það hér við Þjóðleikhúsið. Að
mínu mati, og annarra í leikhús-
heiminum, fólst engin sanngirni í
því að sömu leikstjórar væru nán-
ast á lífstíðarráðningu. Því tók ég
þá ákvörðun að ráða tímabundið
nýja leikstjóra og óskaði eftir því
að þeir sem voru hér fyrir væru
ráðnir í einstök verkefni. Mér
finnst eðlilegt að það sé undir leik-
hússtjóra komið hverjir eru í far-
arbroddi og nýtt leikhúsfólk fylgi
honum.“
Erþað leikurum og leikstjór-
um ef til vill hollt að vera ekki
fastirá einum ákveðnum stað?
„Öll þurfum við að halda okkur
ferskum og gæta okkar á því að
festast ekki í einhverju. Nauðsyn-
legt er þó fyrir leikhúslistamenn
að njóta atvinnuöryggis en ég tel
að það þurfi ekki að vera varanlegt
alla ævi. Með fyrrnefndum upp-
sögnum var ég ekki að segja:
„Verið þið sæl á meðan ég er hér
leikhússtjóri," því sannarlega var
það vilji minn að við gætum notið
starfskrafta þessa fólks ef svo bæri
undir, en aðeins á annars konar
samningum. Málin æxluðust hins
vegar þannig að margir sem urðu
fyrir þessu kusu að líta öðruvísi á
málið, þótt sumt af fólkinu hafi
starfaðhéráfram."
„Kalda borðið“ í stóru leikhús-
unum
Er hœtta á stöðnun í stóru leik-
húsi?
„Það er eitt verkefni leikhús-
stjóra, og annarra stjórnenda leik-
hópsins, að sjá til að svo sé ekki.
Stórt leikhús á ekki að þurfa að
bjóða upp á stöðnun ffekar en þau
minni. Það er algerlega háð því
hvernig unnið er í viðkomandi
húsi. Þvert á móti á að vera hægt,
vegna betri vinnuaðstæðna, að
veita fólki fjölbreytilegri verkefni
og meiri örvun, sem skilar sér í
ennþá frjórri og skemmtilegri
vinnu.“
Fjármagnið œtti líka að vera
til staðar.
„Það má ekki gleyma því að
Þjóðleikhúsið er eign íslensku
þjóðarinnar og það er fyrir sam-
eiginlegt fé landsmanna sem þetta
hús er rekið. Þetta er yfirlýst stefha
og því mikilvægt að allir geti sótt
leikhúsið, það sé fjölbreytt og þar
megi gera tilraunir. Stundum er
sagt að stærri leikhúsin lendi í því
að bjóða upp á „kalda borðið“, að
eitthvað sé fyrir aila gert og stefnu-
mörkun ómarkviss af þeim sök-
um. Það er alrangt, því krafa eig-
endanna hlýtur að vera að hér sé
ekki rekið einstefnuleikhús og
hægt sé að ganga að því vísu að
boðið sé upp á fýrsta flokks leik-
list. Þjóðleikhúsið á að vera flagg-
skip íslenskrar leiklistar.“
Setur það ekki hötnlur á verk-
efnavalið, að svokölluð kassa-
stykki eru sett upp til að ná inn
áhotfendum á kostnað há-
dramatiskra listaverka semfáir
ttenna að hotfa á?
„Verkefhaval er gífurlega mikil-
vægt í stefnumörkun en ekkert
kassastykki er gefið núorðið. Við-
horfin hafa breyst og smekkur al-
mennings sömuleiðis. Á síðasta
leikári voru til að mynda sterkustu
sýningarnar í aðsókn mjög dram-
a- tískar sem sýnir að það þarf alls
ekki að felast mótsögn í þessu.
Blanda á saman léttari og
strembnari verkum, ná fram fjöl-
breytni, svo ekki sé verið að sýna
tíu Shakespeare-verk á einu og
sama árinu (þótt hugmyndin sé
vissulega spennandi).“
Árangur næst með samvinnu
Þjóðleikhúsið var t mikilli lœgð
en nú er uppselt á velflestar sýn-
ingar. Hvaðgerðist?
„Það er erfitt að setja fingur á
eitthvað eitt og segja: það er þessu
að þakka. Ég tel að um marga
samverkandi þætti sé að ræða,
verkefnavalið og þá sem valist
hafa til að vinna verkefnin. Við
höfum líka lagt mikla vinnu í
markaðssetningu en gerum okkur
jafnframt grein fyrir að velgengnin
þarf ekki að vera varanleg. Von-
andi er þetta vottur um að við sé-
um á réttri leið og í góðu sam-
bandi við áhorfendur.“
Efallri hógvcerð er slepptfmnst
þér það ekki vera þú sjálfur sem
stendur að baki þessu?
„Leikhússtjóri verður auðvitað
að stýra sínu leikhúsi. Hann er
ekki einráður, hefur með sér ýmis
ráð og nefndir. En það er aðeins
einn leikhússtjóri í einu. Hins veg-
ar er leikhús vinnustaður sem
byggist á sterku og nánu samstarfi
á öllum vígstöðvum og öðruvísi
gæti það ekki virkað. Það er leik-
hússtjórans að hafa yfirsýn yfir
alla starfsemina umfram aðra, en
hann fær engu áorkað án góðra
starfsmanna. Starfskraftarnir hér
eru ótrúlega góðir."
Hvfld fyrir s tressaðan nútíma-
mann
Erspenna á tnilli stóru leikhús-
ana, Borgarleikhússins og Þjóð-
leikhússins?
„Því er ekki að neita að þarna er
samkeppni á milli; um verkefni,
leikara og áhorfendur. En um leið
er þarna góð samvinna, og sam-
starf með ágætum milli mín og
leikhússtjóra Borgarleikhússins. A
hinn bóginn er auðvitað ákveðinn
þröskuldur sem ekki er hægt að
komast yfir þegar kemur að hlut-
um eins og verkefnavali og öðru.
Þá hefst kapphlaup um hver nær
hveiju.“
En þetta erfyrst ogfremst bar-
átta um áhotfendur?
„Það væri mjög æskilegt að
bæði þessi leikhús væru alltaf full
af fólki. Ég trúi á það lögmál að ef
fólk fer í leikhús og sér góða sýn-
ingu þá langi það aftur í leikhús.
Góð leiksýning í Borgarleikhúsinu
er ávinningur fyrir Þjóðleikhúsið
ogöfugt."
Við lifum í margbrotnu jjöl-
miðlaumhverfi þar sem nánast
allt hefur hraða, þróun og
spentiu. Leiðist fólki nokkuð í
leikhúsi?
„Við verðum fyrir mjög miklu
og ágengu áreiti í þjóðfélaginu og í
stað þess að ganga inn í þetta
verður leikhúsið að nota sér sér-
stöðu sína, sem er þessi lifandi ná-
lægð. Það á að vera hvíld fyrir
stressaðan nútímamanninn að
setjast niður í leikhúsi með sjálf-
urn sér og öðrum í ákveðnu
næði.“
Engar by 1 tingarkenndar breyt-
ingaríbráð
Hvernig sérðu Þjóðleikhúsið í
framtíðinni?
„Ekki er nauðsynlegt að gera
byltingarkenndar breytingar að
sinni, en mikilvægt að vera í sí-
felldri endurskoðun, því leikhús
þarf alltaf að vera að breytast á
einhvem hátt og má ekki staðna.
Ákjósanlegast væri að Þjóðleik-
húsið skapaði sterkari tengsl við
landsbyggðina en það er dýrt og
spurning hvað við ráðum við. Ég
vil að Þjóðleikhúsið sé almenn-
ingseign í reynd, ekki bara í lög-
um, og eðlilegur þáttur í lífs-
mynstri hins almenna borgara.
Þess vegna hlýtur það að vera
krafa áhorfenda til okkar hér í
leikhúsinu að skila það góðum
sýningum að áhorfendur vilji
koma aftur og aftur, að þeim finn-
ist þeir eiga hingað raunverulegt
erindi.“
Nú berast menn misjafnlega
mikið á. Það fer ekki mikiðfyrir
þér út á við. Er þetta vinnuaðferð
þín?
„Mér hefur fundist skipta
mestu máli í starfi mínu að nýta
það sem maður á, kann og getur.
Starf leikstjórans á að koma fram í
sýningunum ffemur en hann sé að
berast á eða úttala sig um hluti sí
og æ. Á sama hátt vil ég einbeita
mér að því að gera vel í leikhús-
stjórninni. Vinnunni er allt gefið
og hvernig það speglast út á við
skilar sér vonandi í þeim árangri
sem nú hefur náðst.“____________
Telma L. Tómassort
PRESSAN/JIM SMART
„Mér hefurfund-
ist skipta mestu
máli í starfi
mínu að nýta
það sem maður
á, kann oggetur.
Starfleikstjórans
á að komafram í
sýningunum
fremur en hann
sé að berast á
eða úttala sig um
hluti sí og œ. “