Pressan - 18.03.1993, Blaðsíða 10

FRETTIR
10 PRESSAN
Fimmtudagurinn 18.mars 1993
ÞEIR FÁ EFTIRLAUN SAMKVÆMT SÉRSTÖKUM SAMNINGI
SigurðurHelgason
fyrrum forstjóri Flugleiða.
INDRIÐIPÁLSSON
fyrrum forstjóri Skeljungs.

JÓN H.BERGS
fyrrum forstjóri
Sláturfélagsins.
VlLHJÁLMUR JÓNSSON
fyrrum forstjóri Olíufélagsins.
GuðjónB.Ólafsson
forstjóri SÍS.
Erlendur Einarsson
Fjölmargir fyrrverandi og núverandi forstjórar helstu stórfyrirtækja
hafa starfslokasamninga sem eru alvarlegur baggi á fyrirtækjunum
HUNDRIB MlllJONA FORSTJÚRASJÓBUM
Eftirlaunaskuld-
bindingarfyrir-
tækja vegna æðstu
yfirmannafelaí
sérhiminháar
greiðslurí framtíð-
inni.Ágreiningur
umskattalega
meðferð þessara
samningaertilúr-
skurðar hjá ríkis-
skattanefnd og
Toyota hefur höfð-
að mál gegn ríkinu.
Tryggingafræðileg úttekt
bendir til þess að hundraða
milljóna króna skuldbindingar
felist í sérstökum eftirlauna-
sjóðum og/eða starfslokasamn-
ingum sem fyrirtæki hafa gert
við fyrrum og núverandi for-
stjóra og aðra æðstu yfirmenn.
Samningar þessir fela gjarnan í
sér að þegar yfirmennirnir
hætta halda þeir 80 til 100 pró-
sentum af launum sínum og
ýmsum fríðindum umfram
launin. Aðeins fáein ár eru síð-
an fyrirtæki tóku að færa þessar
skuldbindingar til reiknings og
um þessar mundir er til úr-
skurðar hjá ríkisskattanefnd
hvort hinar sérstöku eftirlauna-
greiðslur séu frádráttarbærar til
skatts eða ekki.
Tveir fyrrum for-
stjórar SÍF með kröf-
ur upp á 60 milljónir
Fyrir þorra landsmanna er
málið einfalt; þú ert í ákveðnum
lífeyrissjóði og það er tekinn
skammtur af laununum og
hann lagður í sjóðinn. Hinar
sérstöku eftirlaunaskuldbind-
ingar fyrirtækja eru á hinn bóg-
inn sérstakir starfslokasamn-
ingar við æðstu yfirmenn fyrir-
tækjanna eða sérstakir samn-
ingar vegna almennra starfs-
manna sem unnið hafa lengi hjá
fyrirtækjunum og voru fyrir ut-
an núverandi lífeyriskerfi, sem
byggst hefur upp frá því um
1970.
Stór hluti eftirlaunaskuld-
bindinga fyrirtækja er sannan-
lega vegna almennra starfs-
manna. I bönkum eru sérstakir
eftirlaunasjóðir sem ná til allra
starfsmanna og það á við um
einstök fyrirtæki. En í mörgum
stórfyrirtækjum eru línurnar
skýrar hvað þetta varðar: Sér-
greindar eftirlaunaskuldbind-
ingar eiga aðeins við um æðstu
menn í samræmi við sérstaka
starfslokasamninga. Dæmi um
þetta er Sölusamband íslenskra
saltfiskframleiðenda (SÍF). Þar
voru í árslok 1990 tveir samn-
ingar í gangi vegna tveggja fýrr-
um framkvæmdastjóra og
skuldbindingin þá metin á 60
milljónir að núvirði.
Annað dæmi um háa eftir-
launaskuldbindingu vegna fýrr-
um forstjóra var samningur
Thors Ó. Thors heitins hjá
Sameinuðum verktökum.
Stóru bomburnar:
Jón H. Bergs og Thor
Á aðalfundi SV síðastliðið
haust var upplýst, að beiðni
Guðjóns B. Olafssonar, for-
stjóra SÍS og fulltrúa Regins, að
áunnin eftirlaunaréttindi Thors
næmu 60 milljónum króna og
að aðrir stjórnendur SV ættu til-
kall til 10 til 12 milljóna króna
hver, en þar er átt við stjórnend-
ur sem höfðu að lágmarki tíu ár
að baki hjá félaginu. Nú er Thor
látinn, en eftirlaunarétturinn
gengur að stórum hluta áfram
til ekkju hans.
Annað dæmi er eftirlauna-
samningur Jóns H. Bergs hjá
Sláturfélaginu. Honum var
þrýst úr forstjórastóli 1988 og í
kjölfarið fylgdi dómstólaslagur
við stjórn SS um gildi starfs-
lokasamnings Jóns. í borgar-
dómi vann Jón málið og sá úr-
skurður var staðfestur af
Hæstarétti, sem þýðir að Jón
fær hið minnsta sambærileg
laun og nýi forstjórinn til ævi-
loka, þó ekki lægri laun en sem
nemur því sem Jón hafði þegar
hann lét af störfum. Auk þess
fékk hann afsal fyrir forstjóra-
bifreiðinni R-355, Buick Electra,
sem metin var á 3 milljónir að
núvirðivorið 1990.
Jón gat þess við þetta tæki-
færi að starfslokasamningar við
„forstöðumenn stórra fyrir-
tækja" væru mjög algengir, en
samningur hans var undirritað-
ur 1984 af Gísla Andréssyni
heitnum, þáverandi stjórnarfor-
manni SS. Miðað við meðalævi-
lengd íslenskra karlmanna felur
samningur Jóns í sér effirlauna-
skuldbindingu sem er ekki lægri
en 100 milljónir króna og að lík-
indum talsvert umfr am það.
Tilheyra sérstakir
starfsiokasamning-
ar brátt sögunni tn?
Einn viðmælandi blaðsins
sagði að tvennt hefði valdið
straumhvörfum að undanförnu
varðandi þessar skuldbinding-
ar. „Annars vegar er í ríkara
mæli farið að meta þessar
skuldbindingar og tilgreina í
ársreikningum. Ég hygg að þar
spili ekki síst inn í reynslan af
því þegar þungar en duldar
skuldbindingar af þessu tagi
komu fram vegna gamla Út-
vegsbankans. Hins vegar sýnist
mér að sérstakir starfsloka-
samningar forstjóra séu á und-
anhaldi og þá ekki síst vegna
máls Jóns H. Bergs hjá Sláturfé-
laginu.“
Magnús Gunnarsson, for-
maður VSÍ og forstjóri SÍF,
sagði reyndar í samtali við
PRESSUNA að sér virtist sem
það mundi fljótiega heyra sög-
unni til að gerðir væru sérstakir
eftirlauna- eða starfslokasamn-
ingar við æðstu yfirmenn fýrir-
tækja. „Þetta var nokkuð al-
gengt og það eru í gildi margir
samningar vegna manna sem
eru hættir, en slíkir samningar
sem gilda til æviloka eru að
leggjast af.“
Hjá SÍF eru í gildi starfsloka-
samningar vegna tveggja fyrr-
verandi framkvæmdastjóra fýr-
irtækisins, sem fela í sér hið
minnsta 60 milljóna króna eftir-
launaskuldbindingu, en Magn-
ús segist ekki hafa slíkan samn-
ing. „Ég greiði í minn lífeyris-
sjóð eins og aðrir gera.“
SÍS: 15 til 20 manns
skipta með sér 450
milljónum
Kristján Þorsteinsson hjá
Eimskipafélaginu sagði um 317
milljóna króna eftirlaunaskuld-
bindingu félagsins að þar væri
bæði um að ræða starfsloka-
samninga vegna yfirmanna og
eftirlaun vegna almennra starfs-
manna, sem rekja má til þess
tíma þegar núverandi lífeyris-
sjóðakerfi var ekki komið í
gagnið. „Stærstur hluti þessara
skuldbindinga er vegna þessa
síðartalda. En ég get ekki upp-
lýst hversu margir einstaklingar
eru þarna að baki eða hvernig
skiptingin er.“
Þessar sérstöku eftirlauna-
skuldbindingar voru fýrst tekn-
ar upp í ársskýrslu Eimskipafé-
lagsins 1983 og þá metnar á 82,4
milljónir, sem framreiknað er
nánast sama upphæð og er nú
skráð.
I árslok 1990 var sambærileg
eftirlaunaskuldbinding hjá SÍS
metin á um 450 milljónir króna
og samkvæmt heimildum
blaðsins er þar fyrst og fremst
um að ræða sérstaka samninga
við yfirmenn Sambandsins, for-
stjóra og yfirmenn einstakra
deilda. Að líkindum eru það um
eða yfir fimmtán manns sem
hafa þessa samninga og skuld-
bindingin þá að meðaltali á bil-
inu 25 til 30 milljónir á mann.
Viðmælendur blaðsins voru þó
sammála um að samningar
vegna Erlends Einarssonar og
Guðjóns B. Ólafssonar fælu í sér
mun hærri skuldbindingar en
samningar deildarstjóra.
Fiugleiðir: 250 millj-
ómr vegna fyrrum
stjórnenda.
Sigurður Markússon hjá SÍS
vildi ekki úttala sig um réttindi
einstakra manna. „Við erum að
tala um menn sem hafa gert
samninga við fyrirtækið og eins
og í möfgum fyrirtækjum eru
þetta í okkar tilfelli stjómendur.
Eftir minni teldi ég líklegt að um
tuttugu manns væri að ræða.
Það er svo með þessar skuld-
bindingar, sem voru metnar á
450 milljónir í árslok 1991, að
hin nýju fyrirtæki, sem áður
voru deildir í SÍS, yfirtóku um
tvo þriðju hluta þessara skuld-
bindinga, en afgangurinn varð
eftir hjá SÍS eða um 150 milljón-
ir,“ sagði Sigurður.
Einn viðmælandi blaðsins
taldi að SÍS hefði haldið eftir út-
gjaldaþyngstu samningunum
og þá samningum Erlends og
Guðjóns. „Og miðað við stöðu
SÍS í dag mega viðkomandi ein-
staklingar hafa nokkrar áhyggj-
ur af þessum rétti sínum.“
Hjá Flugleiðum var sambæri-
leg tala 252 milljónir króna um
síðustu áramót. „Ég get eldd til-
greint hverjir það eru sem eiga
þennan rétt, en get staðfest að
þetta á ekki við um almenna
starfsmenn. Ég á von á því að
þarna liggi að baki sérstakir
starfslokasamningar við stjórn-
endur,“ sagði Einar Sigurðsson,
upplýsingafulltrúi Flugleiða.
Viðmælendur blaðsins drógu
ekki í efa að hlutur Sigurðar
Helgasonar, fyrrum forstjóra,
væri þarna stór.
Olíufélögin: Gömlu
forstjórarnir með
sérsamninga
Hjá Skeljungi hljóða eftir-
launaskuldbindingar vegna
æðstu stjórnenda og einstakra
annarra aðila sem unnið hafa
mjög lengi hjá fyrirtækinu upp
á 116 mifijónir króna. Þar fyrir
utan er skuldbinding vegna Eft-
irlaunasjóðs Skeljungs, sem al-
mennir starfsmenn tilheyrðu,
en skuldbindingar þess sjóðs
hafa nú verið yfirteknar af Líf-
eyrissjóði verslunarmanna. Hjá
Skeljungi tókst ekki, frekar en
hjá öðrum, að fá upplýsingar
um þann fjölda sem ætti tilkall
til milljónanna 116, en talið er
að aðeins sé um nokkra aðila að
ræða. I því sambandi eru meðal
annarra nefnd til skjalanna
Indriði Pálsson, fyrrum for-
stjóri, og ekkja Hallgríms Fr.
Hallgrimssonar, forvera Indr-
iða.
Hjá Olíufélaginu (Esso) var
samsvarandi tala mun hærri
eða um 350 milljónir um síð-
ustu áramót, en um leið virðist
um talsvert breiðari hóp að
ræða. Þar er bæði um að ræða
samninga við æðstu yfirmenn
og svo sérstök eftirlaun sem al-
mennir starfsmenn fá til viðbót-
ar öðrum lífeyri hafi þeir starfað
hjá fyrirtækinu í tuttugu ár hið
minnsta. Aðeins einn sérstakur
starfslokasamningur er í gildi
hjá Esso, vegna Vilhjálms Jóns-
sonar, fyrrum forstjóra, sem ný-
verið lét af störfum.
Deilt um frádráttar-
bærni eftirlauna-
skuldbindinga
Nokkur fyrirtæki hafa við
samningu skattframtala sinna
talið skuldbindingarnar fram
sem frádráttarbær útgjöld, en
um þetta er ágreiningur; skatt-
yfirvöld viðurkenna ekki þessa
aðferð. Nokkrir úrskurðir í slík-
um málum hafa fallið hjá ríkis-
skattstjóra og er þar í gangi
vinna við viðbótarskattlagningu
vegna þessa, en kærur fyrir-
tækja hafa leitt málið til yfir-
skattanefhdar, þar sem málið er
nú til umfjöllunar.
Þá má geta þess að á næst-
unni hefst fyrir alvöru meðferð
málshöfðunar P. Samúelssonar
hf., Toyota-umboðsins, gegn
ríkissjóði vegna skattalegrar
meðferðar á þessum skuldbind-
ingum. Fyrirtækið færði til ffá-
dráttar skuldbindingu vegna
sérstakra starfslokasamninga
við fyrrum stjórnendur, en
skattyfirvöld höfnuðu þessu og
við það hækkuðu skattgreiðslur
fyrirtækisins, sem á móti höfð-
aði mál. Simon Gunnarsson,
fjármálastjóri fyrirtækisins, vildi
ekki upplýsa um fjárhæð sér-
staks eftirlaunasjóðs þess eða
hversu margir ættu þar rétt. Eft-
ir því sem næst verður komist
er um nokkra tugi milljóna
króna að ræða og fyrst og
fremst Páll Samúebson stjórn-
arformaður sem þar kemur við
sögu._____________________
Friðrik Þór Guðmundsson
Eimskipafélagið (1992) 317,4 m.kr.
Flugleiðir (1992) 251,9 m.kr.
Skeljungur (1992) 116,3 m.kr.
Esso (1992) 350,0 m.kr.
SÍS (1991) 450,0 m.kr.
SH (1989) 124,7 m.kr.
VÍS (1990) 38,8 m.kr.
SÍF (1990) 54,6 m.kr.
... 06 BIIIA Landsbanki (1991) 2.538,0 m.kr.
Búnaðarbanki (1991) 1.175,8 m.kr.
íslandsbanki (1991) 890,3 m.kr.
Seðlabanki (1990) 748,5 m.kr.