Pressan - 18.03.1993, Blaðsíða 20

NJOSN I R
KOLDU STRIÐ
2Q PRESSAN
Fimmtudagurinn 18. mars 1993
Maður vikunnar
HelmutKohl
„Kohl hefur
ekki tekist að
halda rétt á
spilunum og
þýska þjóðin
er nú búin að
fá sigfull-
saddaá
óstjórrUmns/^
Kanslan 1
vondum málum
alla stjórnartíö Udniuts Kohl.
Kohl hefur verið legið á
hálsi fyrir að hafa gjörsamlega
tapað áttum í embætti og vera
hvergi vandanum vaxinn, sem
farið hefur sívaxandi í kjölfar
sameiningarinnar. Æ fleiri eru
þeirrar skoðunar að stjórnar-
flokkamir þrír séu ekki lengur
færir um að sitja við völd.
Skuldir ríkisins era hrikalegar,
atvinnuleysið það mesta eftir
stríð og húsnæðisvandinn fer
ört vaxandi. Vandamálin eru
ótalmörg og óleyst, þar sem
nægir að nefna stöðugan
straum flóttafólks til Þýska-
lands og hrun iðnaðarins í
austurhluta landsins.
Kohl hefur ekki tekist að
halda rétt á spilunum og þýska
þjóðin er nú búin að fá sig fúll-
sadda á óstjórn hans. Það
sannaðist best í skoðanakönn-
un sem fféttablaðið Der Spieg-
el gekkst fyrir á meðal þýskra
kjósenda á dögunum, þar sem
spurt var hvaða flokk menn
myndu kjósa, ef gengið yrði til
sambandsþingskosninga nú.
Aðeins tæplega 15 prósent að-
spurðra sögðust myndu velja
flokk Kohls CDU og systur-
flokkinn CSU. Heldur fleiri,
eða tæplega 16 prósent, völdu
sósíalista og aðeins rétt rúm-
lega 4 prósent frjálsa demó-
krata. Það sem þó mesta fúrðu
vakti var geysihátt hlutfall
þeirra sem ekki sögðust
myndu kjósa, eða rúmlega 18
prósent. Þeir eru ískyggilega
margir f Þýskalandi sem lýsa
ffati á þá sem halda um stjóm-
artaumana í Bonn og vinsæld-
ir núverandi rfkisstjórnar fara
greinilega stöðugt þverrandi.
Sú staðreynd hlýtur að verða
Helmut Kohl kanslara um-
hugsunarefni.
Útlitið er allt annað en gott
hjá Helmut Kohl, kanslara
Þýskalands. Ekki er nóg með
að hann sé búinn að glata
trausti kjósenda, heldur hefur
honum tekist að fá kollega
sína innan ríkisstjórnarinnar
upp á móti sér. Kohl hefur
sætt harðri gagnrýni allan sinn
feril sem kanslari. Hún hefur
orðið æ miskunnarlausari
með árunum og þó kastaði
fyrst tólfúnum við hina sögu-
frægu sameiningu vesturs og
austurs, sem átti að gjörbylta
öllu til góðs en gerði ekki.
Úrslit þingkosninganna í
Hessen komu sem reiðarslag
fyrir flokk Kohls, Kristilega
demókrata, enda galt hann af-
hroð. Sigurinn var þeim mun
sætari fyrir repúblíkana sem
stóðu uppi með pálmann í
höndunum, ásamt umhverfis-
verndarsinnum og græningj-
um. Eins og venjulega reyndi
Kohl að bera sig stórmannlega
eftir að úrslitin lágu fyrir og
gera lítið úr sigri repúblíkana.
Hann kallaði vinsældir flokks-
ins „tímabundið fyrirbæri“,
sem væri tilkomið vegna
óstöðugleika í efhahagslífi og
stjórnmáfaágreinings f kjölfar
þess að rnenn væru loks að
vakna til vitundar um samein-
ingu Þýskalands og afleiðingar
hennar.
En vantraustið í garð Kohls
nær langt út fyrir Hessen.
Stjórnarflokkarnir, Kristilegir
demókratar (CDU) og systur-
flokkur hans (CSU), snera við
honum baki einmitt þegar
hann vænti samstöðu og vís-
uðu á bug tillögu kanslarans
um að hækka margumræddan
bensínskatt. Ringulreiðin inn-
an sambandsþingsins í Bonn
er með ólíkindum og sú litla
samstaða sem ríkir á meðal
stjórnarmanna hefúr einkennt
^JÍmfrfrcuiscljc 2cttmtg
Ástœðulaust að
virða Milosevic
Enn einu sinni hefúr Slobodan Milosevic verið sýnd mikil virðing.
Mitterrand Frakklandsforseti tók honum fagnandi í París og báðir
sáttasemjararnir, Cyrus Vance og Owen lávarður, skutu þar upp koll-
inum til að leita eftir aðstoð hans.
Forseta Serbíu er ætlað að beita Bosníu-Serba þrýstingi og fá þá til
að samþykkja ffiðaráætlunina. Með því móti fær sá maður, sem ber
mesta ábyrgð á stríðinu í Júgóslavíu, annað tækifæri upp í hendurnar
til að verða lofsunginn sem ffiðarengill. Vitanlega er það engin smán
fyrir þá sem stjórna samningaumleitunum að leita hjálpar hjá stríðs-
manni, ef það getur orðið til að hraða endalokum styrjaldar. Slíkt
v verður þó að draga í efa.
Bosníu-Serbar halda uppteknum hætti: varnarlaust fólk er sam-
viskulaust rekið á flótta, meðferðin á þeim sem orðið hafa undir er
jafnhrottaleg og áður og kveðjurnar til þeirra sem af elju reyna að
halda uppi hjálparstarfi á ófriðarsvæðunum eru kaldranalegar.
Reynslan sýnir að ekki verður hjá því komist að líta á öll loforð Slobo-
dans Milosevic forseta sem einsíds verð.
Nýjar upplýsingar um örlög tuga bandarískra flugmanna sem
hurfu í njósnaferðum ísovéskri lofthelgi.
IVIörg þúsund
njósnaferðir
inn í Sovétríkin
inni í Japan. Vélin var þá stödd
Rannsóknir banda-
ríska tímaritsins U.5.
News & World Re-
port sýna að banda-
rískiherinn flaug
mörg þúsund njósna-
ferðir vísvitandi inn
fyrir lofthelgi Sovét-
ríkjanna á árunum
1950-1970. Herinn
hefuralltafneitað
þessu og skrökvað að
aðstandendum horf-
inna flugmanna. Nú
finnast upplýsingar í
bandarískum og rúss-
neskum skjalasöfnum
um örlög flugmann-
anna- og umfang
njósnaflugs Banda-
ríkjahers.
Fram að þessu hefúr banda-
rískur almenningur litið á það
sem tiltölulega einangrað atvik
þegar U-2-njósnaflugvél Franc-
is Gary Powers var skotin nið-
ur yfir Úralfjöllunum fyrsta maí
1960. Málið varð enda frægt og
mikill áróðurssigur fýrir Sovét-
menn, sem héldu því fram að
Bandaríkin ryfu lofthelgi þeirra
með skipulögðum njósnaferð-
um og mál Powers væri aðeins
toppurinn á ísjakanum. Banda-
ríkjaher viðurkenndi aldrei rof á
sovéskri lofthelgi og geldc svo
langt í að neita tilvist njósna-
flugsins að aðstandendur tuga
horfinna flugmanna eru nú
fýrst að fá óljósa staðfestingu á
gran sínum um það sem gerðist
í raun og veru.
Bandaríska vikuritið U.S.
News & World Report greindi
nýlega frá niðurstöðum rann-
sókna á bandarískum og sov-
éskum skjölum um njósnaflug-
ið. Niðurstöðurnar eru sláandi
og helstar þessar:
• Á árunum 1950-1970
sendu Bandaríkjaher og CIA
njósnaflugvélar meira en 10.000
sinnum og allt að 20.000 sinn-
um að sovéskum og kínversk-
um ratsjárstöðvum. Tilgangur
flugsins var að finna, mæla og
skrásetja umfang ratsjárvarna
landanna. Nákvæmari tölur era
ekki til vegna leyndarinnar sem
enn hvílir yfir ferðunum.
• Bandarískar flugvélar rafú
tólf og þriggja mílna lofthelgi
Sovétríkjanna reglulega og vís-
vitandi, þótt herinn viður-
kenndi aðeins tilvikið þegar vél
Powers var skotin niður. Ná-
kvæm tala er ekki til, en tilvikin
skipta líklega hundruðum.
• Flugferðirnar voru stór-
hættulegar. Að minnsta kosti
250 áhafnarmeðlimir á 31 flug-
vél voru skotnir niður og að lík-
indum fleiri. Níutíu lifðu af,
rúmlega tuttugu létust örugg-
lega, en um afdrif um 140 eru
engar vísbendingar í opinber-
um gögnum.
• Þrátt fyrir vísbendingar
um bandaríska hermenn í sov-
éskum fangelsum lögðust
stjórnvöld gegn því að reynt
yrði að fá þá lausa — af ótta við
að vitneskja um njósnaflugið
yrði opinber.
• Sovétríkin neituðu alltaf að
láta í té upplýsingar um örlög
horfinna flugmanna og banda-
rísk stjórnvöld lugu — og ljúga
enn — að aðstandendum
þeirra um það sem gerðist. Með
þrjósku og þumbarahætti tókst
lögffæðingi í bandaríska utan-
ríkisráðuneytinu, Sam Klaus, á
sínum tíma að safna saman
gögnum um málin — yfir
hundrað kössum af skjölum —
sem nýlega fundust fyrir tilvilj-
un.
Við lestur þeirra og viðtöl við
eftirlifendur kemur í ljós býsna
heildstæð mynd af áður
óþekktri njósnasögu. Hér eru
stuttar lýsingar á nokkrum til-
vikum.
Herinn segir satt fyr-
ir misskilning
Um hálftvöleytið þann 13.
júní 1953 hvarf bandarísk RB-
29-njósnavél af ratsjám Banda-
ríkjamanna á Yokota-herstöð-
fyrir utan strendur Sovétríkj-
anna einhvers staðar á Japans-
hafi, ekki langt frá Vladivostok.
Til hennar spurðist aldrei aftur.
Tólf dögum síðar kemur
fram í sovéskum skjölum að
fúndist hafi flak vélar sem sov-
ésk MiG-orrustuþota hafði
skotið niður. Bandarísk stjórn-
völd spurðust aldrei fyrir um
örlög tólf manna áhafnar henn-
ar og sögðu aðstandendum her-
mannanna að vélin hefði ein-
faldlega horfið, þótt flakið væri
þá löngu fundið.
Þó bárust ítrekað fregnir af
því að einhverjir hefðu lifað af.
Japanskur fangi í vinnubúðum í
Khabarovsk sagði vorið 1953 að
þar hefðu verið tólf eða þrettán
bandarískir flugmenn og
skömmu síðar fféttist af einum
flugmanni vélarinnar á sovésku
sjúkrahúsi norðan við Magad-
an.
Samt hélt flugherinn sig við
sína upprunalegu skýringu:
flugvélin bara hvarf. Svo einfalt
var það. Það var ekki fyrr en í
apríi 1973 að flugherinn gaf loks
annað í skyn í svarbréfi til að-
standanda eins hermannanna:
flugvélin var „skotin niður“,
sagði þar. Grace Service, ekkja
eins flugmannanna, varð að
vonum undrandi og spurðist
frekar fyrir, en fékk þá umsvifa-
laust annað svar og kunnug-
legra: fyrra svarbréfið var byggt
á misskilningi og ekkert er vitað
um afdrif vélarinnar. Þetta er
enn opinber afstaða bandaríska
flughersins til málsins, fjörutíu
áram eftir að brakið fannst.
„Skotmarkið er að
hrapa..."
Tyrkneskum bónda svelgdist
á hádegismatnum sínum 2.
september 1958, þegar við gall
skothríð í háloftunum fyrir ofan
Svartahafið og hann heyrði
stóra flugvél fara þrjá hringi áð-
ur en hún hvarf bak við fjöllin í
Árásin á U-2-njósnavélina 1960
Powers ekki lengur einn í
heiminum
Bandaríkjamönnum tókst
að neita því í tíu ár að þeir
flygju njósnaflug yfir Sovétrík-
in. En þegar U-2-njósnavél
Francis Gary Powers var
skotin niður yfir Úralfjöllum
langt inni í landi þýddi ekki að
þræta lengur. Þó hafa banda-
rísk stjórnvöld reynt að halda
því fram að mál Powers hafi
verið einstakt og einangrað og
ekki hluti umsvifameira
njósnastarfs. Nýjar upplýsingar
hrekja þá staðhæfingu.
Flugvélar af gerðinni U-2
höfðu reyndar verið á ferðinni í
fjögur ár yflr Sovétríkjunum.
Vélarnar flugu hægt og mun
hærra en áður þekktist, en fyrir
klaufaskap Rauða hersins tókst
ekki að skjóta þær niður fyrr en
á frídegi verkalýðsins árið
1960.
Sovétríkin notfærðu sér það
til hins ýtrasta. Framundan var
leiðtogafundur fjögurra ríkja í
París, en Khrústsjoff neitaði
að taka þátt í honum nema
Dwight Eisenhower forseti
bæðist afsökunar á njósnaflug-
inu. Það gerði Eisenhower vit-
anlega ekki og ekkert varð af
fundinum, þótt leiðtogarnir
mættu allir á staðinn.
Réttarhöldin yfir Powers
voru mikil áróðurssýning, en
hann hlaut loks tíu ára fangels-
isdóm fyrir njósnir. Powers sat
Francis Gary Powers
við réttarhöldin í Moskvu
þó ekki inni nema í um tuttugu
mánuði, því honum var sleppt í
febrúar 1962 í skiptum fyrir
sovéskan njósnara.