Pressan - 18.03.1993, Blaðsíða 24

G A G N R Y N I
24 PBESSAN
Fimmtudagurinn 18.mars 1993
Fl MMTUDAGUR I
Klassíkin
• Sinfóníuhljómsveit ís-
lands flytur Sinfóníu nr. 4 eft-
ir Josef Haydn, Sellókonsert
eftir Witold Lutoslavskíj og
Sinfóníu nr. 3
eftir Johann-
es Brahms.
Hljómsveit-
arstjóri er
Wojciech
Michniewski.
Einleikari er sellóleikarinn
Wendy Warner. Háskólabíó kl.
20.
9 Ásdís Valdimarsdóttir og
Steinunn Birna Ragnarsdóttir
leika saman á víólu og píanó.
Akureyrarkirkja kl. 20.30.
Leikhúsin
• Stund gaupunnar. ©
Ágætir leikhæfileikar Ingvars,
Lilju og Guðrúnar fara til
spillis í þessu fáránlega leik-
riti. Svona getur árangurinn
orðið þegar ritstjórinn er
rauður köttur sem vill upp-
hefja sig í guðatölu. Þjóðleik-
húsið, litla svið, kl. 20.30
9 My fair lady. Stefán Bald-
ursson leikstjóri hefurskilið
nauðsyn góðrar útfærslu vel
og kostar miklu til. Úrvalsfólk
er á hverjum pósti undir
styrkri stjórn Stefáns. Þjóð-
leikhúsið kl. 20.
9 Tartuffe. ★★★ Hvíllkt de-
bút á stóra sviðinu fyrir Þór
Tulinius leikstjóra! Verkið er
keyrt á ótrúlegum hraða frá
byrjun til enda, troðið af
bröndurum, hlátri og upp-
hrópunu. Borgarleikhúsið kl.
20.
9 Húsvörðurinn. ★★ Það er
margt gott í þessari sýningu,
en hún er of löng og vantar
hraða. Það mætti skera tutt-
ugu til þrjátíu mínútur af
henni (með ýmsum aðgerð-
um), en fyrst og fremst ætti
að kippa tempóinu í lag. Síð-
asta sýning. fslenska óperan
kl. 20.
FOSTUDAGUR
1 2. MARS
Leikhúsin
• Stræti. Þessi sýning er gott
dæmi um það hve stílfærður
og stór leikur fer vel á sviði.
Þjóðleikhúsið, Smíðaverkstœði,
kl. 20.
leikrit. Þjóðleikhúsið kl. 20.
9 Stund gaupunnar. ©í’jo'ð-
leikhúsið, litla svið, kl. 20.
9 Ronja ræningjadóttir.
Það er mikill styrkur fyrir sýn-
inguna að svo snjöll leikkona
sem Sigrún Edda Björnsdóttir
skuli geta leikið hina tólf ára
gömlu Ronju án þess að
maður hugsi mikið út í ald-
ursmuninn. Borgarleikhúsið
kl 14.
• Tartuffe. ★★★ Borgarleik-
húsið kl. 20.
9 Dauðinn og stúlkan.
'k'k-k'kBorgarleikhúsið, litla
svið, kl. 20.
9 Sardasfurstynjan.***
fslenska óperan kl. 20.
• Þrusk. Góð
auglýsing fyrir
aðstandendur.
Café Sólon fs-
landus kl. 17 og
20.30.
SUNNUDAGUR
14. MARS
Klassíkin
• Maria Cederborg & Mi-
chael Hillenstedt leika sam-
an á flautu og gítar. Norræna
húsiðkl. 17.
9 Kammersveit Hafnar-
fjarðar heldurfyrstu tónleika
sína. Á efnisskrá eru fjögur
verk eftir Stravinsky, W. Lut-
ofslafsky, O. Respighi og Sa-
int-Saéns. Hljómsveitarstjóri
er Örn Óskarsson. Hafnarborg
kl. 20.30.
9 Minningartónleikar um
dr. Pál ísólfsson á 100. ártíð
hans. Flytjendur eru Ingi-
björg Marteinsdóttirsópran,
Þorgeir J. Andrésson tenór
og Lára S. Rafnsdóttir píanó-
leikari. Á efnisskrá verða 22
sönglög og þrjú píanóverk
eftir dr. Pál. Tónlistarskólinn
Sauðdrkróki kl. 16.
Leikhúsin
• Dýrin í Hálsaskógi. Þjóð-
leikhúsið kl. 14.
9 Stræti. Þjóðleikhúsið,
Smíðaverkstœði, kl. 20.
9 Hafið. Það er skemmst frá
því að segja að áhorfandans
bfða mikil átök og líka húm-
or. Þjóðleikhúsið kl. 20.
9 Ronja ræningjadóttir.
Borgarleikhúsið kl. 14.
• Blóðbræður. Borgarleihús-
ið kl. 20.
9 Þrusk. Café Sólon íslandus
kl. 20.30.
það er klunnalega meðhöndlað
af Dorfman. Lokatriðin voru
einnig skrítin. Það er kannski
nauðsynlegt að skilja Pálínu eft-
ir eina með Miranda, en ótrú-
verðugt að eiginmaður hennar
skuli labba áhyggjulaus í burtu
eftir allt sem á undan er gengið.
Þetta sýnir að þrátt fyrir allt hef-
ur hann aldrei talið Miranda
sekan.
Lokasenan olli spennufalli,
bæði vegna þess að fyrirferðar-
mikil leikmyndaskiptingin virt-
ist aðeins þjóna þeim tilgangi að
gefa leikurunum tíma til að
skipta um föt og vegna þess að
Dorfman er að reyna að vera
sniðugur. Er Pálína búin að
sætta sig við það sem gerðist
fyrir fimmtán árum eða ekki? Ef
hún er búin að því, þá sýnist
DAUÐINN OG STÚLKAN
EFTIR ARIEL DORFMAN
LEIKSTJÓRI PÁLL BALDVIN BALD-
VINSSON
BORGARLEIKHÚSINU
★★★★
Dauðinn og stúlkan eftir Ari-
el Dorfman er, þrátt fyrir
nokkra galla, óvenjuspennandi
verk sem tekst að koma saman
mörgum ólíkum málum, svo
sem pólitík, kvenréttindum og
pyntingum, en líkist þó mest
„þriller“ eins og Sleuth eða
Dauðagildrunni. Aðalpersónan
í þessu þriggja manna verki er
þó Pálína Salas og sagan snýst
um hvernig eða hvort hún ætti
að hefna sín fyrir hræðilega
nauðgun sem hún varð fyrir
fimmtán árum fyrr.
Guðrún Gísladóttir leikur
Pálínu af svo miklum krafti og
tilfinninganæmi að ég táraðist
næstum, og það hef ég ekki gert
síðan ég sá Rómeó og Júlíu þeg-
ar ég var sextán ára. Hin tvö
hlutverkin, Gerardo Escobar
MARTIN
REGAL
(eiginmaður Pálínu), leikinn af
Valdimari Erni Flygenring, og
Roberto Miranda læknir, leik-
inn af Þorsteini Gunnarssyni,
eru minni en ekki síður mikil-
væg. Roberto Miranda táknar
þá martröð sem Pálína og þjóð-
in öll eru að reyna að losa sig við
og eiginmaðurinn stendur fyrir
drauminn sem á eftir að rætast.
Bæði Gunnar og Valdimar léku
mjög vel, Valdimar var þó dálít-
ið heftur í hlutverki sínu vegna
smágalla í leikritinu, en ekki síst
vegna frábærs leiks Guðrúnar;
karlarnir tveir féllu nær algjör-
lega í skuggann af henni.
Einn af aðalkostum leikrits-
ins má einnig teljast stærsti
ókostur þess. Dorfman reynir
að sýna ótal hliðar á málunum
sem hann tekur fyrir. Stundum
tekst það, — stundum alls ekki.
Til dæmis er Pálína of tauga-
veikluð í byrjun leiksins. Hún
tekur upp byssu þegar hún
heyrir ókunnugan bíl nálgast,
sem fyrir tilviljun er bíll manns
sem hún segir að hafi nauðgað
sér. Þetta er sennilega gert til að
vekja efasemdir um þá sannfær-
ingu hennar að Miranda sé einn
af þeim sem lögðu líf hennar í
rúst fimmtán árum áður, en
BÓKMENNTIR
Dörfog athyglisverð, en köflótt
VIGDIS HJORT
FRANSKUR LEIKUR
ALMENNA BÓKAFÉLAGIÐ 1993
★ ★
Vigdis Hjort er þrjátíu og
fjögurra ára norsk skáldkona
sem þykir einn fremsti rithöf-
undur Norðmanna af yngri
kynslóð. Hún býr yfir greinileg-
um hæfileikum en ég gæti trúað
að hún ætti enn eftir að taka út
mikinn þroska á rithöfundar-
brautinni. Hún á ákaflega góða
spretti í skáldsögu sinni Frönsk-
um leik en í heild er bókin
nokkuð köflótt.
Eigi að dæma eftir þessari
einu bók og líkja Hjort við ís-
lenskan rithöfund þá kæmi
nafh Vigdísar Grímsdóttur fyrst
upp í hugann. Vigdís Gríms-
dóttir er ekki eini rithöfundur
okkar sem hefði getað fengið
hugmynd að efni eins og þessu,
en hún er ein af fáum sem
mundu koma hugmyndinni í
framkvæmd (eða svo ímynda
ég mér).
Franskur leikur fjallar um
Láru Buvik sem er karríerkona
og vinnur við fjölmiðla eins og
þær allar þrá. Hún sér um út-
varpsþátt þar sem fólk tjáir sig
um eitt og annað, oft leyndustu
hugsanir. I einkalífi sínu á Lára í
afar sérkennilegu kynferðislegu
sambandi við
Henning, sem er
verkfræðingur,
og saman stunda
þau helst til
óhefðbundna
ástaleiki, sem
Hjort lýsir af mik-
illi djörfung. Lýs-
ingarnar á ásta-
leikjunum eru
það sem best er
gert í þessari bók.
Þær eru tepru-
lausar og það er
veraldarvanur
• My fair lady. Þjóðleikhúsið
kl. 20.
9 Blóðbræður. Væri maður
tilneyddur að segja eitthvað
yrði það Ifklega að fáum
þeirra sem stóðu að þessari
sýningu virðist hafa þótttil-
takanlega vænt um verkefni
sitt. Það var eins og sýningin
væri gerð meira með höfðinu
en hjartanu. Borgarleikhúsið
kl. 20.
9 Dauðinn og stúlkan.
★★★★Tvímælalaust besta
sýningin á þessu leikári,
þrátt fyrir ýmsa galla Borgar-
leikhúsið, litla svið, kl. 20.
9 Sardasfurstynjan. ★★★
Góð skemmtun á meðan á
henni stendur og ágæt til-
raun til að skemmta fleirum
en þeim sem þegar eru fasta-
gestir (slensku óperunnar. fs-
lenska óperan kl. 20.
LAUGARDAGUR
Leikhúsin
9 Dýrin í Hálsaskógi. Hlut-
verkaskipan er að því leyti
sérkennileg að Mikki refur
hefði komist tvöfaldur fyrir
inni í Lilla klifurmús. Þjóðleik-
húsiðkl. 14.
9 Dansað á haustvöku ★
Það er spaugilegt að stórt
Marconi-útvarpstæki (sem er
eitt aðaltákn verksins) skuli
vera á miðju sviðinu allan
tímann vegna þess að Dans-
að á haustvöku gæti verið
skemmtilegra sem útvarps-
MYNDLIST
Upprifjun á landslagi
(SLENSKT LANÐSLAG 1900-1945
KJARVALSSTÖÐUM
Það er óhætt að segja að það
séu allnokkrar fallegar myndir
á sýningunni Islenskt landslag
á Kjarvalsstöðum. Hvernig
væri annað hægt þegar þunga-
vigtarmenn eins og Ásgrímur,
Kjarval og Jón Stefánsson eru
innanborðs? Sýningin byrjar
með kyrrlátum stefjum Þórar-
ins B. Þorlákssonar. Því næst
blasir við víðfeðm Heklumynd
Ásgríms Jónssonar ffá 1909. Af
framhaldinu má sjá hvílíkur
andlegur leiðtogi Ásgrímur
hefur verið í byrjun aldarinnar.
En það eru ekki ný sannindi.
Nokkrir minni spámenn eiga
þokkalegar innkomur. Sjálfsagt
muna fáir eftir Brynjólfi Þórð-
arsyni ffá Bakkakoti á Seltjarn-
arnesi, en eftir hann eru þrjár
haganlega samansettar myndir,
þar á meðal Múlakot frá 1923,
þar sem horft er yfir bæina í átt
að björtum Eyjafjallajökli. Hún
er í mjög svipuðum anda og
Múlakotsmynd Ásgríms frá
1920-22.
Að öðrum ólöstuðum er það
meistari Jón Stefánsson sem
nær virkilega að taka áhorfand-
ann með áhlaupi. Eiríksjökull,
Hraunteigur við Heklu og
Landslag, tróna yfir austursaln-
um á sama hátt og Heklumynd
Ásgríms trónir yfir vestursaln-
um. Jón Stefánsson er ekki á
valdi landslagsins, heldur sá
sem hefur vald yfir landslaginu
og mótar úr því meitluð mál-
verk. Af þeim sjö myndum að
dæma, sem eru til sýnis, er erf-
itt að ímynda sér að honum
hafi getað verið mislagðar
hendur. í samanburði virðist
jafnvel Kjarval frekar óöruggur.
En Kjarval sýnir á sér nýja híið í
sjávarmyndinni Tröllakirkja á
Snæfellsnesi frá 1945, því þar
ber þrjú herskip við sjóndeild-
arhring.
Undir lok sýningarinnar er
óvenjuleg en mögnuð mynd
eftir Finn Jónsson, Beinin
hennar Stjörnu, ffá 1934. Myrk
mynd, með skinin bein í for-
grunni, sem sýnir náttúruna
sem kaldranalega og skeyting-
arlausa. Einmitt vegna þess að
hún sker sig úr dregur hún at-
hyglina að því hversu einhæf ís-
lensk landslagshefð í rauninni
er og hversu einróma jákvæðar
allar myndirnar eru. Þetta er
eina myndin þar sem örlar fyrir
þeirri ógn sem hefur ávallt staf-
að af nábýli við íslenska nátt-
úru. Á hinum enda skalans er í
dal eftir Snorra Arinbjarnar,
þar sem landið er eins og flos-
mjúk og hlý værðarvoð og kof-
inn í dalnum eins og þægilegur
sófi inni í stofu.
Nú þegar búið er að minnast
á nokkrar fallegar myndir er
eðlilegt að spyrja: hvað er þess-
ari sýningu ætlað að sýna okk-
ur, sem við vissum ekki fyrir?
Innan um eru málarar sem
sjást kannski ekki oft, en það er
spurning hversu miklu þeir
bæta við eða breyta um heild-
arútkomuna. I inngangi sínum
að sýningarskránni túlkar
Kristín G. Guðnadóttir mynd-
listina í ljósi ljóðlistar. Ekki er
fjarri lagi að fegurðarskyn
myndlistarmanna hafi átt sér
„Að öðrum ólöstuðum erþað meistari
Jón Stefánsson sem nær virkilega að
taka áhorfandann með áhlaupi. fsam-
anburði virðist jafnvel Kjarvalfrekar
óöruggur. “
fyrirmynd í ljóðlist, en hvaðan
voru myndrænar fyrirmyndir
þeirra fengnar og hvers vegna
lenti hefðin í svo föstu fari?
Gallinn við sýninguna er að
hún er bæði of víð og of þröng.
Hún er of víð til að bæta
nokkru við. Úrvalið miðar ekki
að því að draga einhver sérstök
einkenni fram. Almenningur er
nægilega kunnugur hefðinni til
að óhætt sé að reyna að skerpa
tilfinningu fyrir sérhæfðum at-
riðum með því að setja ffam af-
markaðar tilgátur og láta á þær
reyna í sýningunni með hnit-
miðuðu myndavali. Sýningin
er líka of þröng til að geta gegnt
því hlutverki að vera almennt
yfirlit, því ekki staðnæmdist ís-
lenskt landslag við 1945, þótt
abstraktlistamenn hafi látið á
sér kræla um þær mundir.
Hugmyndaauðgin að baki sýn-
ingunni er ekki meiri en svo að
hún staðnæmist við tímabil og
persónur. Hér hefði átt að nota
tækifærið til að fara betur í
saumana á íslenskri landslags-
hefð.
hörkutónn í þeim sem slær
mann dálítið út af laginu.
Þetta er sálfræðidrama sem
kemst mjög nálægt því að verða
sannfærandi en nær því þó ekki
fullkomlega. Lára verður aldrei
annað en hver önnur kona úti í
bæ sem maður fær fréttir af en
kemst ekki í nálægð við. Henn-
ing er lesandanum eins og full-
komlega ókunnugur maður en
þar sem hann virðist einnig vera
það í huga Láru þá gerir það
minna til. Það er ekki nægilega
markviss stígandi í þeirri til-
fmningalegu breytingu sem
verður á viðhorfum Láru í sam-
bandinu. Þetta kann að stafa af
því að Hjort ætlar sér of margt,
er að segja fleiri sögur en þessa
einu. Ég efast ekki um að hún
hafi ætlað sér að láta hina
mörgu þræði verksins tengjast í
lokin í glæsilegri fléttu, en það
tekst henni ekki.
Þetta verk er samkrull af
ákaflega vel gerðum hlutum og
öðrum sem takast síður. Tal
fólksins í útvarpsþáttunum er
dæmi um þetta. Þar eru firna-
góð eintöl og svo önnur sem
helst virðast eiga það erindi að
ræna mann áhuga á verkinu.
Hönnu, málugu vinkonunni
sem sífellt bankar upp á, er fúll-
komlega ofaukið í sögunni og
textinn sem henni er lagður í
munn er heldur vesæll, byggir
mikið á klifunum: „... þessu
hlýja og hlýlega myrkri... í slíku