Pressan - 26.08.1993, Blaðsíða 18

ERLENT
18 PRESSAN
Fimmtudagurinn 26. ágúst 1993
MAÐUR VIKUNNAR
Jacques de Larosiére
Laus við franska
embættismannahrokann
Frakkinn Jacques de La-
rosiére de Champfeu hefur
verið ráðinn bankastjóri Evr-
ópska endurreisnar- og þró-
unarbankans af landa sínum
og nafna Jacques Attali, sem
neyddist til að segja af sér í
sumar. Larosiére á fatt sameig-
inlegt með forvera sínum ann-
að en það að hafa stundað
nám í ffanska stjómsýsluskól-
anum ENA.
Jacques de Larosiére fæddist
í París fyrir 63 árum og hefur
búið þar mestan hluta ævi
sinnar. Hann stundaði nám í
einum besta menntaskóla
borgarinnar, Louis le Grand,
þar sem hann lagði stund á
ldassískar bókmenntir. Eftir
stúdentspróf las hann bók-
menntir og lög við Sorbortne
áður en hann ákvað að ganga í
þjónustu hins opinbera og
settist á skólabekk í ENA.
Samtíða honum þar var nú-
verandi leiðtogi ftanskra sósí-
alista, Michel Rocard, annar
skólabróðir hans, en örlitlu
yngri, var hægri maðurinn
Jacques Chirac Bæði Rocard
og Larosiére voru meðal þeirra
fimm hæstu við útskriftina úr
skólanum. Þessi árangur vann
þeim báðum stöður sem eftir-
litsmenn ríkisfjármála, sem er
afar eftirsótt af nýútskrifuðum
ENA nemendum. Þremur ár-
um síðar voru þeir báðir giftir.
Larosiére er ennþá í hamingju-
sömu hjónabandi með sömu
konunni og á með henni tvö
uppkomin böm. Rocard sldldi
hins vegar fyrir tveimur árum.
Larosiére hefur ferst hægt
en ömgglega upp metorðastig-
ann. Árið 1971 var hann orð-
inn meðlimur nefnda OECD
og G5 auk þess sem hann sat í
stjórn ríkisfýrirtækja eins og
Air France, SNCF, Lands-
bankanum og síðar hjá Aéro-
spatiale. Skömmu fyrir lát
Pompidou forseta árið 1974
réð þáverandi fjármálaráhena,
Valéry Giscard d’Estang hann
sem starfsmannastjóra ráðu-
neytis síns. Eftir það var leiðin
upp á við greið. Larosiére var
settur i stöðu hjá Alþjóða
gjaldeyrissjóðnum (IMF) í
Wasingthon árið 1978, þar
sem hann hafði það hlutverk
að finna leiðir fyrir þriðja
heims ríki til að losna undan
skuldum sínum. í því starfi
kynntist hann mörgum er-
lendum stjórnmálamönnum
og mönnum í utanríkisþjón-
ustunni. Þeim fannst hann
ólikur flestum frönskum emb-
ættismönnum, því hann er
laus við hroka og hefur lát-
lausa framkomu. Það síðar-
nefhda kunnu leiðtogar þriðja
heims ríkjanna sérstaklega vel
að meta, því hann kom alltaf
fram við þá sem jafhingja, þótt
íjámiálin heima fyrir væm öll í
óreiðu.
I forsætisráðherratíð Chir-
acs, árið 1987, var Larosiére
ráðinn bankastjóri Banque de
France (franski seðlabankinn).
Þegar gamli skólafélagi hans og
vinur Michel Rocard varð for-
sætisráðherra ári síðar var
samningurinn við hann end-
umýjaður. Larosiére átti eftir
að hafa mikil áhrif á fjármála-
stefhu ríkisstjómar Rocards og
síðan þeirra sem á eftir komu.
Fyrir utan augljósa kosti La-
rosiére til að gegna banka-
stjórastöðu Evrópubankans,
þá þykir nokkuð víst að hann
eigi ekki eftir að baka vand-
ræði í líkingu við þau sem
Attali varð ffægur fyrir. Hann
er La.m. talinn ólíklegur til að
fkra að ferðast með einkaþot-
um um allar jarðir, því hann
notar alltaf áætlunarflug, og
hann hefúr aldrei Éirið fiam á
að skipt væri um innréttingar í
skrifstofúnni hans í Banque de
France. Seðlabankastjórastöð-
unni fylgdí reyndar gríðarlega
stór íbúð með útsýni yfir Kon-
unglega garðinn í París, en La-
rosiére getur ekki búist við að
fá sambærileg JiíbýJi í London.
Frakkar vilja þó benda á að all-
ar áhyggjur af ffekari kaupum
á marmara séu ástæðulausar,
því Larosiére myndi þykja slík-
ar skreytingar alltof íburðar-
miklar.
IjMatö TCtíínine
ímynd Kúvcets versnar
Ríkisstjóm Kúvæt hefúr látið jxigga niður í sex mannréttindasam-
tökum sem létu of mikið til sín heyra. Emímum stendur á sama um
opinbera gagnrýni á aðgoðimar þrátt fyrir að hann samþykki stjómar-
andstöðuna í oiðL Niðurbæling jaessara lidu en mikilvægu samtaka er
slæm fyrir ímynd Kuvæts því að landið virdst vera að ferast í átt til lýð-
ræðiskgri stjómarhátta, líkt og emírinn hafði lofað á meðan landið var
hermunið í Persaflóastríðinu Fyrir þá Kúvæta sem sátu heima og
bcirðust gegn innrásarliðinu, ólíkt konungsfjölskykiunni sem dvaldi á
fimmstjömu hótelum á Vesturlöndum, hafk þessar breytingar virst
vörðun stjómarinnar að banna starfsemi samtakanna sex gæti
ýtt undir frekari efesemdir og gagnrýni, því það er merki um breytt
andrúmsloft í landinu I júní vom 16 Palestinumenn og Irakar dæmd-
ir til dauða fýrir að hafa átt samstarf við íraka meðan á hemáminu
stóð, þrátt fyrir að þeir hafi verið kúgaðir tfl þess. Meðhöndlun málsins
getur heldur d<ki talist til fyrirmyndar, því mennimir vom sambands-
lausir við umheiminn á meðan þeir vom í haldi og höíðu augljóslega
verið barðir afkúvæskum öryggjsvörðum tfl að knýja fram játningar.
Tími nasistaveið-
anna á enda?
Úrskurður hæstaréttar ísraels um að sýkna John Demjanjúk afákærum um að vera ívan grímmi
hefur valdið gyðingum sárum vonbrigðum. Niðurstaðan, sem ekki er byggð á vitnisburði sjónar-
votta, hefur gert vonir margra um að unnt verði að hafa hendur í hári stríðsglæpamanna síðari
heimsstyrjaldarinnar og draga þá fyrír dómstóia að engu.
JOHN DEMJANJÚK í FANGAKLEFA SÍNUM í JERÚSALEM. Hæstiréttur ísraels er ekki sammála sjónarvottum úrTre-
blinka fangabúðunum, sem segja Demjanjúk vera ívan grimma.
Nasistaveiðarar
Þegar John Demjanjúk var
framseldur til ísraels 1986 til
að svara til saka fyrir rétti
vegna meintra stríðsglæpa
þóttust gyðingar hafa himin
höndum tekið. Margir voru
nefnilega þeirrar skoðunar að
mál Demjanjúks væri aðeins
upphafið að frekari réttar-
höldum í máli stríðsglæpa-
manna sem háð yrðu í ísrael,
þar sem langþráður draumur
gyðinga um uppreisn æru
myndi loks rætast. En málið
fór á annan veg. I lok júlí síð-
astliðinn sýknaði hæstiréttur
Israels Demjanjúk af ákæru
um að vera Ivan grimmi, gas-
klefastjórinn illræmdi úr
fangabúðum nasista í Tre-
blinka. Hringlandahátturinn í
máli Demjanjúks hefur orðið
til þess að skaða málstað gyð-
inga og nasistaveiðara, sem
barist hafa fýrir því frá stríðs-
lokum að fá meinta stríðs-
glæpamenn dregna fyrir
dómstóla. Niðurstaða hæsta-
réttar var að þrátt fýrir vitnis-
burð sjónarvotta, er töldu sig
þekkja aftur ívan grimma,
væri ástæða til að draga það í
efa í ljósi annarra gagna.
Sömu gögn sönnuðu hins
vegar að Demjanjúk hefði
verið wachtman í ein-
angrunarbúðum í Sobibor, en
þar sem honum hefði ekki
gefist tækifæri til að verja sig
gegn þeim ásökunum væri
ekki rétt að dæma hann að
svo stöddu. Þetta hefur valdið
því að trúverðugleiki fórnar-
lamba helfararinnar, sem
reiðubúnir eru að vitna gegn
meintum stríðsglæpamönn-
um fýrir rétti, er að engu orð-
inn.
Síðasti stríðsglæpa-
maðurinn
Fyrstu vísbendingar um að
John Demjanjúk, eini meinti
stríðsglæpamaðurinn sem
réttað hefur verið gegn í ísrael
frá því að Adolf Eichmann
var fundinn sekur og hengdur
1962, væri hugsanlega ekki
rétti maðurinn, vakti strax
mikla tortryggni hvarvetna í
heiminum þar sem nasista-
veiðarar eru að störfum og
meintir stríðsglæpamenn eru
undir smásjá. Niðurstaðan í
máli Demjanjúks var sú að
ekki væri hægt að byggja á
vitnisburði sjónarvotta, enda
þótt þeir væru á einu máli um
að Demjanjúk væri Ivan
grimmi. Þetta hefur orðið til
þess að rýra nasistaveiðara
trausti og veikja málstað gyð-
inga svo mjög, að margir ótt-
ast að með réttarhöldunum í
máli Demjanjúks hafi verið
bundinn endi á nasistaveiðar í
heiminum.
Efraim Zuroff, forstjóri
Wiesenthal-stofnunarinnar í
ísrael, óttast að verjendur
meintra stríðsglæpamanna
muni notfæra sér mál Demj-
anjúks, til að sýna ffarn á sak-
leysi sinna manna. Lögmenn
séu allt eins líklegir til að
halda því ffam að skjólstæð-
ingar þeirra séu ekki réttu
mennirnir og ekki sé lengur
hægt að treysta á minni elli-
hrumra fórnarlamba. Stjórn-
málamenn sem andvígir eru
eltingaleiknum við drauga
fortíðarinnar, svo sem Ted
Heath fyrrum forsætisráð-
herra Bretlands, hafa lengi
verið þeirra skoðunar að tími
hefnda sé liðinn. Fyrir and-
stæðinga nasistaveiða er John
Demjanjúk því eins og send-
ing af himnum ofan. I máli
hans var vitnisburður þeirra
sem lifðu helförina af og töldu
sig þekkja Ivan grimma aftur
að engu hafður og í ljósi þess
er nú almennt litið á vitnis-
burð sjónarvotta sem óáreið-
anlegan og ófúllnægjandi.
Grafið undan nasista-
veiöurum
Opinberir embættismenn
og aðrir þeir sem unnið hafa
að málshöfðunum á hendur
meintum stríðsglæpamönn-
um í heimalöndum sínum,
eru þeirrar skoðunar að hinar
miklu efasemdir varðandi mál
Demjanjúks hafi náð að grafa
undan þeim. Nasistaveiðarar
hafi verið rúnfr öllu trausti og
mæti nú hvarvetna tortryggni
með þeim afleiðingum að
stórlega hafi dregið úr öllum
málarekstri varðandi meinta
stríðsglæpi. Ýmsir eru þeirrar
skoðunar að „varkárni“ ís-
lenskra stjórnvalda varðandi
mál Evalds Mikson sé besta
dæmið um það hvernig
hringlandahátturinn með
Demjanjúk hefúr skaðað mál-
stað nasistaveiðara. Þannig
heldur Zuroff því til dæmis
fram, að íslensk stjórnvöld
hafi málaferli Demjanjúks sér
til hliðsjónar við að vega og
meta mál Miksons.
Þótt klúðrinu á máli Demj-
anjúks sé tæpast einu um að
kenna er það staðreynd að
síðustu misseri hafa rann-
sóknir á meintum stríðs-
glæpamönnum víða runnið
ut í sandinn og ekkert verið
aðhafst, enda þótt ekki skorti
vitni í málunum. Áþreifanleg-
ustu dæmin er að finna í Ástr-
alíu, Kanada, Nýja Sjálandi,
Svíþjóð, Bredandi, Frakklandi
og Bandaríkjunum, þar sem
málum hefúr bókstaflega ver-
ið sópað undir teppi. En þótt
á móti blási eru nasistaveiðar-
ar ekki á því að gefast upp.
Þannig eru skilaboð Simons
Wiesenthal til stríðsglæpa-
manna þau sömu og áður:
„Það er engin leið fýrir morð-
ingjana að fara huldu höfði og
fýrr eða síðar verða þeir látnir
gjalda fýrir misgjörðir sínar.“
Zuroff er heldur ekki á því að
leggja árar í bát. Hann bindur
miklar vonir við að meintir
stríðsglæpamenn á borð við
Mikson, Touvier og Papon
verði um síðir dregnir fyrir
dómstóla. Eða eins og hann
segir sjálfur: „Þar með yrði
ekki aðeins náð fram réttlæti,
heldur jafnframt færðar sönn-
ur fýrir fýrir því að við höfum
ekki snúið baki við fórnar-
lömbunum.“
Byggt á Jerusalem Report.
Nasistaveiðarar víða um
heim hafa unnið ötullega að
því að ljóstra upp um meinta
stríðsglæpamenn og þrýst á
um að réttað verði í máli
þeirra. Þeirra á meðal eru:
SIMON WIESENTHAL,
84 ára,
fæddur í
Póllandi.
Lifði af
fimm úl-
rýming-
arbúðir
nasista.
H e f u r
helgað líf
sitt leitinni að stríðsglæpa-
mönnum; starfaði fýrst með
bandarískum yfirvöldum en
kom síðar á fót Wiesenthal-
stofnuninni með aðalbæki-
stöðvar í Vínarborg. Hafði
uppi á Franz Stangl, yfir-
manni í Treblinka útrýming-
arbúðunum, í Brasilíu og
fékk hann framseldan til
Þýskalands, þar sem hann var
Samkvæmt upplýsingum
Simons Wiesenthal eru nær
allir sem gegndu æðstu stöð-
um í stigveldi nasista í heims-
styrjöldinni síðari nú látnir. Á
meðal þeirra fáu sem enn eru
taldir á lífi, og samstarfs-
manna þeirra eru:
MAURICE PAPON, lög-
r e g 1 u -
stjóri í
B o r -
d e a u x .
Talinn
h a f a
g e g n t
lykilhlut-
verki við
b r o 11 -
flutning stríðsfanga. Frönsk
yfirvöld hafa enn ekki tekið
ákvörðun um málshöfðun.
HEINRICH MOLLER,
yfirmaður Gestapo leynilög-
reglunnar. I felum ffá stríðs-
dæmdur í lífstíðarfangelsi
1970.
TUVIA FRIEDMAN, 71
árs, fæddur í Póllandi, nú bú-
settur i Haifa. Lifði af útrým-
ingarbúðir nasista. Átti mjög
árangursríkt samstarf við
bandarísk yfirvöld á árunum
eftir síðari heimsstyrjöld. Átti
þátt í að um tvö þúsund nas-
istar voru ferðir fyrir dóm-
stóla fýrfr stríðsglæpi. Kom á
fót í New York borg stofnun
sem annast söfnun og varð-
veislu heimilda um heíförina.
SERGE KLARSFELD,
fæddur í Frakklandi, búsett-
ur í París. Lifði af útrýming-
arbúðir nasista. Hefúr í sam-
vinnu við eiginkonu sína BE-
ATE ljóstrað upp um fjölda
þýskra embættismanna svo
og nána samstarfsmenn
þeirra í Frakklandi. Klarsfeld
hjónin gegndu lykilhlutverki
við sakfellingu strfðsglæpa-
mannsins Klaus Barbie 1987,
svo og við uppljóstrun á nán-
lokum, en orðrómur hefur
verið uppi um að hann hafi í
gegnum árin haldið til í Sov-
étríkjunum, Albaníu, Austur-
Þýskalandi og Paragvæ.
ALOIS BRUNNER, nán-
asti samstarfsmaður Adolfs
Eiclimann, sem hengdur var
fyrir glæpi gegn mannkyn-
inu, í ísrael 1962. Hafði um-
sjón með brottflutningum
gyðinga frá Frakklandi, Sló-
vakíu, Grikklandi og Austur-
ríki. Haldið hefúr verið fram
að að Brunner sé látinn, en
samkvæmt nýlegum upplýs-
ingum lögreglu er taíið að
hann haldi til í Egyptalandi
undir nýju nafríi.
EVALD MIKSON, talinn
hafa átt þátt í morðum á gyð-
ingum, sem yfirmaður í eist-
nesku öryggislögreglunni.
Hefúr verið búsettur á íslandi
frá 1946 undir íslensku nafni.
asta samstarfsmanni hans,
Paul Touvier og yfirmanni
hinnar illræmdu Vichy lög-
reglu, Rene Bousquet, sem
var skotinn til bana á heimili
sínu í París í júní sl. Réttar-
höld yfir Bousquet áttu að
hefjast í september.
EFRAIM ZUROFF, for-
s t j ó r i
Wiescn-
t h a 1 -
stofnun-
arinnar í
Jerúsal-
em og
stjórn-
andi um-
fangs-
mikilla rannsókna stofnunar-
innar á nasistum um allan
heim. Hefúr stuðst við skrár
alþjóða Rauða krossins yfir
flóttamenn til að hafa uppi á
hundruðum meintra stríðs-
glæpamanna, sem dvalið hafa
undir verndarvæng Vestur-
landaþjóða.
Ljóstrað var upp um hann
fyrir tveimur árum, eftir að
birst hafði við hann viðtal í
eistnesku dagblaði.
LEONAS PAZUSIS, starf-
aði með sérsveitunum í
Vilnius, sem myrtu um 70
þúsund manns. Búsettur í
Ástralíu.
PAUL TOUVIER, áður
aðstoð-
armaður
K 1 a u s
Barbie,
nú yfir-
maður
varaliðs
L y o n .
Talinn
b e r a
ábyrgð á morðum á sjö gyð-
ingabörnum. Reiknað er með
að réttarhöld í máli hans hefj-
ist í Frakklandi innan sex
mánaða.
Meintir stríðsglæpamenn