Morgunblaðið - 23.04.2004, Blaðsíða 26

UMRÆÐAN
26 FÖSTUDAGUR 23. APRÍL 2004 MORGUNBLAÐIÐ
NÚ eru þeir dagar liðnir á Íslandi
er allir vopnfærir menn gripu tól sín,
kvöddu konur og börn og skunduðu til
fjalla að drepa hænur.
Fóru þá garpar um héruð með
tækjaskaki, jeppadrunum og skot-
hvellum stórum, um allar koppa-
grundir, svo undir tók í fjöllunum. Það
fór líka svo að leikurinn
var að lokum skakkaður
og rjúpan friðuð. Það
var mikill skaði.
Líða síðan margir fyr-
ir skammsýni fárra. Þeir
sem aðhyllast þá menn-
ingu að lifa landið voru
sviptir sambandi sem
þeir hafa haft við það
nær óslitið frá land-
námstíð. Og ekki aðeins
misstu tugþúsundir
manna af þeirri lífsfyll-
ingu að fara á fjöll til
veiða, heldur misstu
margir ferðaþjónustubændur spón úr
aski sínum og afskekkt héruð tekjur.
Ég hef lengi verið friðarsinni og
sótt margan friðarfund í gegnum tíð-
ina. En síðasta haust upplifði ég það
að sækja ófriðarfund. Þá mótmæltu á
Austurvelli nokkrir tugir manna
rjúpnaveiðibanninu. Ég mætti gal-
vaskur til að standa þar gegn því ger-
ræðislega óréttlæti sem umhverf-
isráðherra hafði beitt okkur
veiðimenn. Eftir smá stund á vellinum
fóru að renna á mig tvær grímur.
Vopnabræður mínir voru margir all-
svakalega vígalegir. Klæddir felulita-
búningum að hermannasið, sumir með
rauðar alpahúfur og í jökkum skreytt-
um litríkum hernaðarmerkjum.
Minnti holning sumra á fundinum
meira á erlenda landgönguliða en inn-
lenda náttúrunytjamenn. Það var ekk-
ert í þessari millitarísku byssudýrkun
sem þarna birtist sem tengist minni
upplifun og áhuga sem veiðimaður.
Fannst mér þá sem ég væri lentur í
röngum félagsskap, með réttan mál-
stað.
En þó einstaka veiðimenn fari offari
í stælum og græðgi fara langflestir
fram af hófstillingu, ganga vel um
landið og bera virðingu fyrir bráðinni.
Þeir taka ekki meira en
þeim nægir, fyrir sig og
sína. Þeir njóta þess að
lifa land í leit að bráð og
gera sér grein fyrir að
það eru forréttindi að fá
dagstund að taka þátt í
lífsbaráttu refs, fálka og
rjúpu.
Hryðjuverkamað-
urinn í íslenskri náttúru
sem verður að stöðva er
minkurinn. Allt frá því
að litlu skinnin sluppu úr
minkabúum, út í náttúr-
una, hafa þau unnið mik-
il illvirki. Afkastamiklir mófugladráp-
arar, eggjaþjófar og fiskbítar.
Og rjúpnaréttir eru iðulega á mat-
seðli þeirra. Tjónið sem minkurinn
veldur er ómælt, en áætlað mikið.
Ástandið er ekki gott. Rjúpna-
veiðimenn sitja heima með skeifu og
horfa á vopn sín ryðga. Greiðsla fyrir
minkaskott er svo lítil að það tekur því
varla fyrir veiðimenn að eltast við það.
Á meðan fjölgar minkurinn sér eins
og honum sé borgað fyrir það.
Það eru upp ýmsar hugmyndir um
hvernig ráðist skuli gegn minknum.
Allt frá því að ríkisvæða veiðarnar að
nýju í að frjálsir flokkar hugsjóna-
manna gangi í málið.
Þetta er vissulega rétti tíminn fyrir
nýja hugsun, nýjar hugmyndir í bar-
áttunni.
Mig langar að stinga upp á einni
sem er í anda samtímans um að leysa
vandamál með sjálfbærum aðferðum.
Látum rjúpuna útrýma minknum!
Þetta hljómar, eins og margar nýj-
ar hugmyndir gera í fyrstu – fárán-
lega.
En hvernig má þetta verða?
Stjórnvöld setja nýja reglu sem
tvinnar saman örlög minks og rjúpu.
Veiðileyfi á rjúpu yrði úthlutað til
þeirra sem leggja inn skott af villtum
mink. Fyrir hvern mink sem hver
veiðimaður skilar inn fær hann leyfi til
að veiða nokkrar rjúpur.
Hver yrðu áhrif svona reglu? Veiði-
menn um allt land mundu halda til
minkaveiða. Það yrði til markaður
með minkaskott og rjúpnaleyfi sem
gæfi atvinnuveiðimönnum færi á að
hafa tekjur af minkaveiði án þess að
stjórnvöld þurfi að borga krónu. Með
aukinni sókn fækkar mink og fleiri
rjúpnaungar komast á legg. Það
myndi gera meira en að vega upp veiði
rjúpnaveiðimanna og rjúpnastofninn
stæði sterkari eftir. Jákvæð áhrif á
annað fuglalíf yrðu einnig mikil.
Fyrir okkur frístundaveiðimenn
þýðir þetta ekki aðeins að við eigum
aftur erindi á fjöll til rjúpnaveiða held-
ur bætist við nýr veiðitúr á hverju ári
– minkaveiðitúrinn!
Kannski kæmi þessi hugmynd
meira segja á friði milli stjórnvalda,
náttúruverndarfólks og veiðimanna.
Pæliði í því!
Rjúpan útrýmir minknum
Sverrir Björnsson skrifar um
veiðar á mink og rjúpu ’Fyrir hvern mink semhver veiðimaður skilar
inn fær hann leyfi til að
veiða nokkrar rjúpur.‘
Sverrir Björnsson
Höfundur er hönnuður.
ÍSLAND er líklega umhverfis-
vænsta iðnaðarland í heimi. Megin-
skýringin á því er, að mikill og sívax-
andi hluti orku-
notkunar landsmanna
er vistvænn, þ.e.a.s.
orkan kemur úr end-
urnýjanlegum orku-
lindum. Þetta hlutfall
vatnsfalla og jarð-
varma nemur nú rúm-
um 70%. Það sem út af
stendur, 30%, kemur
nánast allt frá elds-
neytisbrennslu far-
artækja á láði, legi og í
lofti. Með vaxandi ál-
iðnaði í landinu vex
hlutur vistvænnar
orkunotkunar, en einnig er verðugt
markmið að draga úr eldsneyt-
isnotkun bílaflotans, skipanna og
loftfaranna með því að létta farkost-
ina, t.d. með áli, og vetnisvæða þá.
Þáttur álsins
Bílaframleiðendur auka nú hlutdeild
áls í nýjum bílum með hverju árinu.
Nemur álmassi nú að jafnaði næstum
90 kg á bíl og gæti vel tvöfaldazt á
næstu 20 árum og náð jafnvel 200 kg.
Þá mundi meðalbíllinn léttast um 100
kg, sem þá mun leiða til mikils elds-
neytissparnaðar, er fram líða stund-
ir, því að árlega koma tæplega 40
milljónir nýrra bifreiða út á vegina á
heimsvísu.
Lauslega áætlað mun þessi hlut-
deild álsins í bílaflota heimsins, 200
kg/bíl, draga úr losun gróðurhúsa-
lofttegunda frá umferðinni um a.m.k.
300 milljónir tonna á ári. Til sam-
anburðar mun áliðnaðurinn líklega
losa um 60 millj. t/a af jafngildi kol-
efnistvíildis, CO2, út í andrúmsloftið,
þegar þessu marki verður náð eða
20% af ávinningnum. Sé
losun viðkomandi orku-
vera, sem sjá álverunum
fyrir raforku, tekin með í
reikninginn, hækkar
þetta hlutfall í 70%.
Margir telja hlýnun
lofthjúps jarðar vera
mestu umhverfisvá á okk-
ar tímum og tengja hana
mengun frá mannkyni. Af
þessum ástæðum er eng-
in goðgá að kalla álið um-
hverfisvænan málm.
Nýr orkumiðill
Þekktar og sannreyndar olíulindir
heimsins munu duga í 35 ár eða til
2040 miðað við núverandi olíunotkun.
Öruggt er þó, að meira mun finnast
og nýtingin batna. Hins vegar fjölgar
mannkyni enn, og orkunotkun á
mann fer vaxandi með aukinni hag-
sæld af völdum hnattvæðingar við-
skiptanna. Samkvæmt lögmáli fram-
boðs og eftirspurnar mun olíuverð
hækka, þó að það muni vafalaust
sveiflast hér eftir sem hingað til.
Af þessum sökum ber nauðsyn til
að finna orkumiðil í stað olíu og bens-
íns. Ýmsir fræðimenn hafa fyrir löngu
bent á, að vetni eða vetnisafurðir
gætu orðið orkumiðill framtíðarinnar
og knúið öll samgöngutæki. Auðvelt
er að framleiða vetni úr jarðefnaelds-
neyti, t.d. gasi, en slík vinnsla er
ósjálfbær til frambúðar, þar sem hún
Léttlest – umferð
og umhverfisvernd
Bjarni Jónsson skrifar
um umferðarmál
Bjarni Jónsson