Heimilistíminn - 10.10.1974, Blaðsíða 15

AAerkar uppfinningar
Enginn vildi nota
rennilásinn!
leyfi á öörum uppfinningum, sem einkum
vorui sambapdi viðbila og lestir
Rennilásinn, sem hann fékk einkaleyfi á
árið 1893 var snilldarverk i allri sinni ein-
feldni. Lokunarkerfið var svipað
tannhjóli, röð af litlum tönnum sem gripu
hver i aðra og verkuðu svipað þvi sem enn
er. Samt liðu mörg ár og margar smá-
vegis breytingar voru gerðar, áður en
rennilásinn fékk hagnýtt gildi.
ENGINN hafði nokkurn tima búið til neitt
sem liktist rennilás fyrr en Bandarikja-
maðurinn Whitcomb L. Judson fékk þessa
snjöllu hugmynd sina. Þó fatnaðurinn
breyttist með timunum, voru alltaf á
honum tölur og krókar og reimar.
Einkum var það á timabili, sem bæöi
konur og karlar gengu i háum leðurstig-
velum með reimum og llfstykkjum að
auki, að mikið verk var að klæða sig úr og
i
Rennilás Judsons var alveg nýtt.
sköpunarverk og enginn veit hvaðan hann
fékk hugmyndina. Ekki er mikið vitaö um
uppfinningamanninn heldur, nema það að
hann starfaði sem vélsmiður i Chicago I
lok fyrri aldar. Hann fékk einnig einka-
Ungur, sænskur verkfræðingur, Gideon
Sundback var ráðinn hjá Judson og eftir
ótal tilraunir varð til i höndum hans
rennilás, sem hefur svo til ekkert breytzt
siðan. Það var árið 1913. Hann gerði
tennurnar eins litlar og mögulegt var, til
að lásinn gæti beygzt með tauinu og
einnig fann hann upp ódýrustu fram-
leiösluaðferðina.
En fataiðnaðarfólkið hafði enn enga trú
fengið á rennilásnum, en þegar banda-
riski herinn átti að máta nýja gerð ein-
kennisbúninga 1918, var það tilviljun, að á
þeim voru rennilásar og þá fór hjóliö að
snúast. Herinn reyndi búningana á ýmsan
hátt og eini hluti þeirra sem stóðst allar
raunirnar var rennilásinn. Arangurinn
varö sá, að litla verksmiðjan hans
Judsons fékk pöntun á 10 þúsund renni-
lásum frá hernum. Þá var farið að nota
Fólk I fataiðnaði hafði alls engan áhuga
á þessu nýnæmi, taldi það ekki annað en
dægurflugu. Eini möguleiki Judsons á að
selja rennilása sina var að ganga milli
húsa i borginni. Fólk keypti, en aöeins til
að forvitnast. Til að hægt væri að hafa þá
ódýrari, smiöaði Judsonvél og hóf fjölda-
framleiðslu. Eftir dálitil byrjunarvand-
ræði, fór framleiðslan að ganga, en
framinn og velgengin létu á sér standa.
Aðalástæðan var sú, að rennilásinn gat
ekki enn keppt við hnappa og reimar:
Þeir áttu það nefnilega til að opnast við
óheppilegustu tækifæri, þeir voru þungir
og ljótir og urðu fljótt ónýtir.
rennilása i hanska og tóbakspunga og
skóframleiðandi einn setti meira að segja
rennilás á gúmmiskóhlifar sinar!
Næst þegar þið eruð föst i svefn-
pokanum vegna þess að lásinn er bilaður,
þá reynið að hugsa um hvað þetta sé
merkileg uppfinning.
HVAÐ VEIZTU
1. Hvað heitir islenzki félagsmálaráð*
herrann?
2. 1 hvaða iandi var renilásinn fundinn
upp?
3. Hvaða stafur er aðeins einn punktur
á morsi?
4. Hvaða ár beið flotinn ósigrandi
ósigur gegn Englendingum?
5. Hvaða þurrkaðan ávöxt köllum við
sveskju?
C. Hvað hétu vitringarnir þrir frá
Austurlöndum?
7. Hvort er það spánska eða
Portúgalska, sem er opinbert mál i
Chile?
8. Er tekkviðurinn frá Afriku eða
Asiu?
9. Hvaða harmleikshetja var það sem
Ófeiia elskaði?
10. Hefur einhver fuglategund tennur?
Hugsaðu þig vandlega um — en svörin
er að finna á bls. 39.
15