Morgunblaðið - 13.09.2004, Blaðsíða 13

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 13. SEPTEMBER 2004 13
TALIÐ er að Bandaríkin og þrjú
Evrópuríki, Bretland, Frakkland og
Þýskaland, séu að ná samkomulagi
um aðgerðir til að reyna að þvinga
klerkastjórnina í Teheran til að
stöðva meintar tilraunir hennar til að
smíða kjarnorkuvopn. Mikilvægur
fundur verður haldinn í stöðvum Al-
þjóðakjarnorkumálastofnunarinnar,
IAEA, í Vín í dag og verður þar rætt
um meint brot Írana á samningi sem
bannar frekari útbreiðslu kjarna-
vopna.
Hugsanlegt er að Írönum verði
settur frestur til að leggja af tilraunir
sínar ekki síðar en í nóvember, ella
verði málinu skotið til öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna sem gæti þá
samþykkt refsiaðgerðir gegn Íran.
Bandaríkjamenn hafa viljað ganga
harðar að Írönum en Evrópumenn
hafa léð máls á. John R. Bolton, að-
stoðarutanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, sagði í Ísrael í gær að hann
væri bjartsýnn á samkomulag. „Okk-
ur hefur orðið ágengt. Við þurfum að
halda áfram og ég tel það vera afar
mikilvægt að við stöndum saman
gegn kjarnavopnaáætlun Írana,“
sagði Bolton.
Bandaríkjamenn hafa gagnrýnt að
ekki hafi verið tekið fram í fyrri yf-
irlýsingum IAEA um kjarnorkutil-
raunir Írana hvað gert yrði ef þeir
brytu reglur, að sögn AP-fréttastof-
unnar. En nú er svo komið að þol-
inmæði margra evrópskra ráða-
manna virðist vera að bresta.
Sjálfir segja Íranar að þeir ætli alls
ekki að búa til kjarnorkuvopn. Allar
tilraunir þeirra miði að því einu að
framleiða raforku í kjarnorkuveri en
þeir eru nú að reisa slíkt ver í Bush-
ehr með aðstoð Rússa. Vilja Íranar að
eigin sögn búa til auðgað úran til að
nota sem eldsneyti í verinu. Talsmað-
ur utanríkisráðuneytsins í Teheran,
Hamid Reza Asefi, sagði í gær að
sögn AFP-fréttastofunnar að Íranar
væru reiðubúnir að tryggja að tæknin
yrði eingöngu til friðsamlegra nota.
„En sé málið að við megum ekki kom-
ast yfir tækni til að nýta kjarnorku á
friðsamlegan hátt er það of seint, við
gerum það nú þegar,“ sagði Asefi.
Talið víst að Íranar
geti smíðað sprengju
Heimildarmenn segja að Íranar
reyni stöðugt að komast yfir búnað,
þ.á m. efni í sérhannaðar skilvindur
sem notaðar eru til að breyta úran-
gasi, sem unnið er úr náttúrulegu
úrani, í auðgað úran. Sérfræðingar
benda á að hægt sé að breyta auðg-
unarferlinu lítillega og verði þá nið-
urstaðan úran sem hægt sé að nota í
vopn.
Sjálfir eiga Íranar gnægð af úran-
námum en þurfa að klófesta sumt af
tæknibúnaðinum og þekkingunni er-
lendis. Er bent á að til sé alþjóðlegur
svartur markaður sem höndli með
þekkingu og búnað til að smíða kjarn-
orkuvopn. Virðast Kínverjar, Rússar
og fleiri þjóðir koma við sögu í þeim
viðskiptum ekki síður en Pakistanar
og N-Kóreumenn. En einnig freistast
mörg vestræn fyrirtæki til að taka
þátt í þeim, stundum með þöglu sam-
þykki ríkisstjórna umræddra ríkja.
Deildar meiningar hafa verið um
það hvaða aðferðum skuli beita en
mörgum stendur ógn af þeirri til-
hugsun að ofstækisöfl í stjórn Írans
komist yfir gereyðingarvopn. Jafnvel
þeir sem vilja fara vel að Írönum og
treysta þeim taka undir með þeim
sem segja að traustar vísbendingar
séu um að Íranar muni senn hafa
getu til að smíða kjarnavopn.
Íranar hófu að þreifa fyrir sér um
kjarnorkutilraunir þegar á áttunda
áratugnum í tíð keisarans og voru
þær tilraunir hafnar á ný eftir fimm
ára hlé 1984. Sérfræðingar álíta að til-
raunir Írana séu nú svo langt komnar
að þeir geti innan fárra ára smíðað
allt að fimm frumstæðar kjarnorku-
sprengjur. Hver þeirra geti haft
fimmtungsafl á við sprengjuna sem
grandaði Hiroshima 1945.
Ekki skiptir síður máli að Íranar
ráða nú yfir langdrægum eldflaugum
af gerðinni Shahab-3 sem hægt er að
skjóta á skotmörk í nær 1300 km fjar-
lægð. Íranar gætu því, ef þeim tækist
að búa til kjarnaodda á flaugarnar,
hæft skotmörk í Ísrael með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum.
Reuters
Íranskar konur láta skrá sig til að taka þátt í að verja kjarnorkuverið í Bushehr. Hafin er herferð í landinu til að fá
fólk til að gerast svonefndir „mannlegir skildir“ og fæla þannig erlend ríki frá því að gera loftárás á verið.
Úrslitastund fyrir Írana?
IAEA ræðir ólög-
legar kjarnorku-
tilraunir í dag
MINNST fjórir féllu og um 50 særð-
ust þegar efnt var til mótmæla í Her-
at í Vestur-Afganistan í gær. Tilefnið
var að Hamid Karzai, forseti lands-
ins, vék héraðsstjóranum Ismael
Khan úr embætti. Khan hvatti eftir
átökin menn sína til stillingar.
Múgurinn réðst á aðsetur fulltrúa
Sameinuðu þjóðanna í borginni og
lenti í átökum við afganska stjórn-
arhermenn og bandarískt herlið.
Khan nýtur mikilla vinsælda og
ræður yfir öflugu liði vopnaðra
manna en hann hefur neitað að af-
henda ríkisstjórninni í Kabúl tolla-
tekjur.
Átök í
Herat-borg
Herat. AFP, AP.
GEYSIMIKIL sprenging varð í
Norður-Kóreu á fimmtudag og stórir
reykjarbólstrar sáust í gær stíga upp
frá svæðinu sem er afskekkt og strjál-
býlt. Getgátur voru um að sprenging-
in tengdist misheppnaðri kjarnorku-
tilraun en ekki hefur mælst aukin
geislavirkni í nágrannaríkjum. Stjórn
kommúnista hafði ekki enn tjáð sig
um atburðinn síðdegis í gær.
Colin Powell, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði í gær að ekkert
benti til þess að um kjarnorkuspreng-
ingu hefði verið að ræða. „En ná-
kvæmlega hvað þetta var vitum við
ekki,“ sagði hann.
„Okkur skilst að svepplaga ský um
3,5–4 km í þvermál hafi sést eftir
sprenginguna,“ hafði fréttastofan
Yonhap í Suður-Kóreu eftir heimild-
armanni í Seoul. Á fimmtudag var af-
mælisdagur N-Kóreu en ríkið var
stofnað 1948. Sérfræðingar veltu
vöngum yfir því hvort gera hefði átt
kjarnorkutilraun í tilefni dagsins en
einn þeirra sagði að ómögulegt væri
að gera slíka tilraun ofanjarðar í jafn-
litlu landi án mannfalls. Líklegra væri
að um væri að ræða slys.
Sprenging í N-Kóreu
Getgátur
um kjarn-
orku-
tilraun
Washington, Seoul, Peking. AFP, AP.
VÍGAHÓPUR í tengslum við
hryðjuverkasamtökin al-Qaeda lýsti
sig í gær ábyrgan fyrir röð árása á
íraskar stjórnarbyggingar og bæki-
stöðvar Bandaríkjamanna sem kost-
uðu alls 44 lífið í Bagdad. Í óstað-
festri yfirlýsingu á vefnum hrósaði
hópur undir forystu Abu Musab al-
Zarqawi sér af því að hafa nú frum-
kvæðið í uppreisninni í Írak og geta
„komið óvininum í opna skjöldu og
ráðist á hernaðarlega mikilvægar
stöðvar hans“.
Bandaríkjamenn sögðu að sex
hermenn þeirra hefðu særst í átök-
unum. Vígamennirnir létu til skarar
skríða í gærmorgun á „græna svæð-
inu“ svonefnda í Bagdad, víggirtu
hverfi þar sem írösk yfirvöld hafa að-
setur, og við Abu Ghraib-fangelsið.
Er þetta einhver harðasta árás sem
uppreisnarmenn í landinu hafa gert.
Að minnsta kosti 13 manns féllu og
55 særðust, sumir þegar bandarísk
herþyrla skaut á hóp sem safnast
hafði saman við brennandi bílflak.
Meðal þeirra sem létu lífið var pal-
estínskur fréttamaður sem vann
m.a. fyrir sjónvarpsstöðina al-Arab-
iya. Fylgdust skelfingu lostnir áhorf-
endur með því er maðurinn, Mazen
al-Tomaisi, var skotinn og hrópaði:
„Ég er að deyja!“
Abu Musab al-Zarqawi er Jórdan-
íumaður sem talinn er stjórna einum
virkasta uppreisnarhópnum í Írak.
Hann hefur lýst sig ábyrgan fyrir
mörgum árásum á fjölþjóðaliðið í
landinu og írösku bráðabirgða-
stjórnina. Það var þessi hópur,
Tawhid og Jihad (Einn Guð og heil-
agt stríð), sem varð fyrstur til að af-
höfða erlenda gísla sem teknir voru í
Írak. Bandarísk stjórnvöld telja al-
Zarqawi vera bandamann Osama bin
Ladens, leiðtoga al-Qaeda, en segja
hann þó stjórna sínum eigin hryðju-
verkahópi.
Reuters
Bandarísk herþyrla flýgur yfir brunninn herbíl við Bagdad-flugvöll í gær.
Mikið mann-
fall í Bagdad
Bagdad, Kaíró. AP, AFP.
Í Túnis bíða þín ekki aðeins góðir golfvellir og þægilegt
loftslag. Saga landsins, menning og staðsetning við
Miðjarðarhafsströndina, gera Túnis ákaflega
spennandi til heimsóknar
Sími 437 2323, fax 437 2321. Netfang fv@fv.is
2005
Bókanir og nánari upplýsingar
hjá Ferðaskrifstofu
Vesturlands í síma 437 2323
eða með netpósti til fv@fv.is.
Brottför 4. febrúar: Verð kr. 142.300
á mann í tvíbýli.
Brottför 18. mars: Verð kr. 151.800
á mann í tvíbýli.
Innifalið í verði er flug, flugvallarskattar,
fararstjórn, akstur, gisting á fyrsta flokks
hótelum í 10 nætur með morgunverði og
kvöldverði, 8 vallargjöld á góðum
golfvöllum, ein skoðunarferð.
5.000 kr. afsláttur
ef bókað og staðfest er fyrir 1. október.
♦♦♦