Morgunblaðið - 13.09.2004, Blaðsíða 18
18 MÁNUDAGUR 13. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
R
æða Halldórs Ásgrímssonar
utanríkisráðherra á sjávar-
útvegsráðstefnunni á Akur-
eyri í síðustu viku vakti
meiri athygli en sumir áttu
von á. Ræðan er á svipuðum nótum og
fyrri ræður hans um Evrópumál og er í
raun beint framhald af Berlínarræðunni
svokölluðu. Stefna hans gagnvart Evr-
ópusambandinu hefur alltaf verið skýr
og staðföst. Í fyrsta lagi er ekkert úti-
lokað varðandi það hvar hagsmunum Ís-
lands er best borgið í Evrópumálum.
Halda þurfi öllum möguleikum opnum.
Ísland verði að skilgreina hagsmuni sína
á hverjum tíma, og þekkja uppbyggingu
Evrópusambandsins á öllum sviðum.
Þetta hefur verið gert undir leiðsögn
Halldórs sem utanríkisráðherra.
Öfgalaus umræða um Evrópumál er
því markmið í sjálfu sér. Ef aðstæður
breytast í Evrópu þá verður Ísland að
geta tekið með skömmum fyrirvara yf-
irvegaða afstöðu um hvernig hagsmun-
um þjóðarinnar er best varið. Við getum
ekki treyst því að breytingar verði í
Evrópu sem knýja á skjóta afstöðu okk-
ar. Aldrei kemur hins vegar til greina
við slíka hagsmunavörslu að Ísland afsali
sér auðlind sinni. Í því ljósi ber einnig að
skilja orð hans um nýlendustefnu. Ísland
verður aldrei aftur nýlenda í Evrópu. Í
þessu felast vissulega skilaboð til aðila
sem sjá lítil vandkvæði á aðild Íslands
eða Noregs að Evrópusambandinu. Hins
vegar er þetta ekki áfellisdómur yfir
Evrópusambandinu sem slíku. Evrópu-
sambandið hefur stuðlað að friði og ör-
yggi í Evrópu og er sá aðili, ásamt
Bandaríkjunum, sem Ísland á mesta
samleið með.
Utanríkisráðherra hefur hins vegar
aldrei útilokað aðild Íslands að Evrópu-
sambandinu um alla framtíð ef mögulegt
fremur á h
lenskrar ú
kost að tak
því alltaf v
að eina hu
lands væri
anþága frá
slík leið er
verk ESB
einfaldlega
sé
Í þessu l
dórs Ásgr
sem trygg
að ganga g
ins á alþjó
2002, í svo
in gæti hu
væri að taka tillit til sérstakra aðstæðna
Íslands. Ísland er svipaðri stöðu og Nor-
egur, sem hefur tvisvar hafnað aðild,
Grænland, sem gekk úr Evrópusam-
bandinu, og Færeyjar, sem ekki vildu
verða þátttakandi í ESB.
Veiðimennska
eða viðskipti
Megininntak í ræðu Halldórs fékk
minni hljómgrunn, en það varðaði áhrif
kvótakerfis Íslendinga á afkomu grein-
arinnar og samanburð við stöðuna innan
ESB. Kvótakerfið hefði leitt til þess að
þrátt fyrir aflabresti ríkti nú stöðugleiki
í greininni. Ekki væri lengur gert út í
því markmiði að ná sem mestum afla,
þarfir markaðarins væru í fyrirrúmi.
Markmiðið væri arðsemi en ekki aflatöl-
ur. Íslensk útgerð lyti lögmálum við-
skiptamarkaðarins en ekki veiðimanna-
samfélagsins. Þetta væri meginmunur á
okkar fyrirkomulagi og því sem notað
væri innan ESB. Þess vegna væri af-
koma íslensku útgerðarinnar mun betri
en afkoman í ESB. Að öllu óbreyttu
þýddi aðild að ESB án sérstakrar aðlög-
unar fyrir Ísland afturhvarf til fortíðar
með öllum þeim vandkvæðum sem út-
gerðin glímdi við. Það hlýtur því að telj-
ast fremur ólíklegt að sá sem öðrum
Skýr málflutningur
Eftir Björn Inga Hrafnsson ’Afstaða ríkistjórnar-innar er skýr – umræða
um Evrópumál er á dag-
skrá en aðild að Evrópu-
sambandinu er það hins
vegar ekki. Á þessu verð-
ur engin breyting við
stólaskiptin 15. sept-
ember.‘
Halldór Ásg
undur segir
U
m 80 þúsund bifreiðar fara nú
hvern virkan dag um gatna-
mót Miklubrautar og
Kringlumýrarbrautar.
Gatnamótin eru þau fjöl-
förnustu á landinu, sem enn eru ekki orðin
mislæg, og njóta jafnframt þess vafasama
heiðurs að vera hin slysamestu. Árlega
slasast tugir manna í umferðarslysum á
þessum gatnamótum. Þótt erfitt sé að
meta mannslíf og líkamstjón til fjár er talið
að samanlagður kostnaður einstaklinga,
tryggingarfélaga og þjóðfélagsins vegna
þessara gatnamóta nemi allt að 250 millj-
ónum króna árlega.
Síðustu daga hefur undirritaður fengið
fjölmargar fyrirspurnir um málið frá borg-
arbúum og verður hér leitast við að svara
nokkrum þeirra.
Af hverju svo mörg slys
og miklar skemmdir?
Skýringin er einföld. Gatnamótin eru
„sprungin“. Þau anna engan veginn um-
ferðinni, enda mætast þarna helstu um-
ferðaræðar landsins, Miklabraut og
Kringlumýrarbraut. Þegar slík gatnamót
hætta að anna umferð, verða þau ekki ein-
ungis ógreið; þau verða einnig hættuleg
þar sem slysatíðnin rýkur upp.
Af hverju fækkar slysum
við mislæg gatnamót?
Með slíkum gatnamótum er tiltölulega
hröð umferð aðskilin þannig að umferð-
aröryggi eykst til muna. Reynslan kennir
okkur að með réttri hönnun fækkar slysum
á fjölförnum gatnamótum yfirleitt um 50%
eða meira við það eitt að þau eru gerð mis-
læg. Eftir að gatnamót Miklubrautar og
Skeiðarvogs voru gerð mislæg, fækkaði
tjónum þar um meira en 92% og fleiri slík
dæmi er hægt að nefna. Samkvæmt spá
tryggingafélaganna munu vel hönnuð mis-
læg gatnamót fækka tjónum á gatnamót-
um Miklubrautar-Kringlumýrarbrautar
um meira en 90%. Vinningslíkurnar gerast
ekki betri.
Var þá ekki hægt að
gera ráðstafanir í tíma?
Jú. Fyrstu hugmyndir um mislæg gatna-
mót á þessum stað, birtust í aðalskipulagi
Reykjavíkur 1964 og eru því orðnar 40 ára
borgarfulltr
fellt tillögur
verði handa
Loks, við en
2001, féllust
taka það til
gatnamót g
stað en felld
að slík fram
Þrátt fyri
arlausar úrb
brautar og K
verið unnið
gamlar. Í aðalskipulagi Reykjavíkur 1990,
sem gert var undir stjórn sjálfstæð-
ismanna, var gert ráð fyrir mislægum
gatnamótum á þessum stað. Árið 1993 var
hönnunarvinna vel á veg komin og borg-
arfulltrúar Sjálfstæðisflokksins lýstu yfir
því að þessi gatnamót væru næsta stór-
verkefni í umferðarmálum í Reykjavík.
Af hverju eru þá ekki
komin mislæg gatnamót?
Þegar vinstri menn náðu völdum í borg-
arstjórn árið 1994 kom fljótlega í ljós að
þeir voru á móti mislægum gatnamótum á
þessum hættulega stað. Andstaða borg-
aryfirvalda var staðfest árið 1997 þegar
borgarfulltrúar R-listans samþykktu nýtt
aðalskipulag þar sem mislæg gatnamót á
þessum stað voru felld út. Borgarfulltrúar
sjálfstæðismanna mótmæltu harðlega og
bentu á að þessi gjörð R-listans væri ávís-
un á stórfjölgun slysa og tjóna á gatnamót-
unum auk þess sem hún myndi leiða til
aukinna tafa í gatnakerfinu og meiri gegn-
umaksturs um íbúahverfi í nágrenninu. Því
miður hafa þessar hrakspár allar ræst.
Hvað hefur gerst síðan?
Þrátt fyrir stórvaxandi slysatíðni og
eignatjón á umræddum gatnamótum hafa
Ætlar R-listinn að te
Eftir Kjartan Magnússon
’Borgabera nú
á því að
gatnam
braut-K
hefur ve
Skyldi þ
seinka
framkvæ
viðbóta
Mót Miklubrautar og Kringlumýrarbrautar eru fjölförnu
SKÝR SVÖR
Davíð Oddsson, forsætisráð-herra og formaður Sjálf-stæðisflokksins, tók af skarið
um pólitíska framtíð sína í samtali
hér í blaðinu í gær. Í samtali við Egil
Ólafsson, blaðamann Morgunblaðs-
ins, var forsætisráðherra spurður,
hvort hann hefði hugleitt að hætta
afskiptum af stjórnmálum. Davíð
Oddsson svaraði m.a. á þennan veg:
„Síðan komu veikindin og þá hugs-
aði ég með mér að það er bezt að
halda bara sínu striki, sjá hverju
fram vindur og taka til starfa. Ég
vildi ekki láta atburði sem tengdust
fjölmiðlafrumvarpinu né veikindin
rugla mig í ríminu. En ef ég fæ ekki
nægilega mikla krafta til að standa í
mínu starfi þá er viðbúið að hætta
því vegna þess, að maður hefur ekk-
ert leyfi til að vera í starfi, sem mað-
ur getur ekki sinnt vegna líkamlegra
burða. Þá getur maður yfirvegað
tekið ákvarðanir um framhald-
ið … Ég er ekki alveg tilbúinn til að
setjast í helgan stein.“
Í lok samtalsins spurði Egill
Ólafsson, hvort Davíð hygðist leita
eftir endurkjöri sem formaður Sjálf-
stæðisflokksins á næsta landsfundi.
Svarið var:
„Landsfundur verður væntanlega
haldinn í nóvember á næsta ári. Á
þessari stundu geri ég ekki ráð fyrir
öðru en að svo verði.“
Þetta eru skýr svör. Davíð Odds-
son hefur gefið afdráttarlaust til
kynna að nái hann fullri heilsu og
starfsþreki eftir alvarleg veikindi frá
því á miðju sumri muni hann halda
sínu striki á vettvangi stjórnmál-
anna.
Þar með vita samstarfsmenn hans
í Sjálfstæðisflokknum að hverju þeir
ganga og pólitískir andstæðingar
hans og flokks hans ekki síður.
Þau stóru mál, sem krefjast úr-
lausnar á næstu mánuðum, misser-
um og árum, þ.á m. ný fjölmiðlalög-
gjöf, löggjöf gegn hringamyndun og
endurnýjun stjórnarskrár kalla á
öfluga forystu. Þess vegna munu
margir verða til þess að fagna þess-
ari ákvörðun Davíðs Oddssonar.
VELJUM FRÍVERZLUN
Nú stendur yfir átakið „Veljum ís-lenzkt“ á vegum Samtaka iðn-
aðarins, Bændasamtakanna og Al-
þýðusambands Íslands. Átakið felst í
hvatningu til neytenda um að velja
íslenzka vöru fremur en erlenda.
Kynningarherferðin hefur orðið
tilefni nokkurra umræðna og m.a.
verið gagnrýnt að þeir, sem að henni
standa, horfi framhjá mikilvægi inn-
flutnings og frjálsra viðskipta.
Sveinn Hannesson, framkvæmda-
stjóri Samtaka iðnaðarins, svaraði
þessari gagnrýni hér í blaðinu sl.
föstudag og sagði þar m.a.: „Við biðj-
um almenning, fyrirtæki og stofnanir
einfaldlega að hafa í huga að það
skiptir máli hvort við veljum inn-
lenda framleiðslu fram yfir innflutta,
bæði fyrir atvinnustig í landinu og
tekjur þjóðarbúsins. Sé varan eða
þjónustan jafngóð og á samkeppn-
ishæfu verði biðjum við fólk um að
velja íslenskt fremur en innflutt.
Verðmætasköpun í landinu er for-
senda fyrir því að við getum haft
tekjur.“
Í ljósi þess sem Sveinn segir um
samkeppnishæft verð íslenzkrar
vöru vekur það nokkra furðu að Sam-
tök iðnaðarins sjái ástæðu til að
hampa því í auglýsingum og greinum
að tiltekin „innkaupakarfa“ með ís-
lenzkum vörum sé ódýrari en karfa
með sambærilegum erlendum
vörum. Eins og fram kom í Morg-
unblaðinu í gær njóta margar vör-
urnar í íslenzku innkaupakörfunni
tollverndar. Með öðrum orðum eru
þær ekki samkeppnishæfar við er-
lendu vörurnar nema af því að tollur
er lagður á þær síðarnefndu. Þetta á
sérstaklega við um vörur sem inni-
halda landbúnaðarafurðir, t.d. kart-
öflusnakk og franskar kartöflur, en
þar ber innflutta varan 59–76% toll.
Út af fyrir sig er ekki hægt að
segja neitt við því að hagsmunasam-
tök berjist fyrir sérhagsmunum sín-
um og félagsmanna sinna. En það
ber ekki að rugla þeim saman við
þjóðarhag. Það er ekkert endilega
gott fyrir hag Íslendinga að sem
allra mest af neyzluvöru sé framleitt
á Íslandi. Það er gott að hér verði til
sem mest af vörum sem eru fram-
leiddar með nægilega hagkvæmum
hætti til að standast öðrum vörum
snúning án tollverndar eða hafta,
bæði hér á landi og sem útflutnings-
vara á erlendum markaði. Ef það
liggur í augum uppi að hagkvæmara
er að framleiða vöruna í öðru landi er
líka hagstæðara fyrir neytendur að
hún sé keypt þaðan.
Það er sömuleiðis misskilningur að
það eigi með öllum ráðum að verja
störf við einhverja tiltekna innlenda
framleiðslu til að efla atvinnustig í
landinu. Ef það er hagkvæmara fyrir
íslenzk fyrirtæki að láta t.d. sauma
föt eða saga timbur í Austur-Evrópu
eða Asíu en hér á Íslandi er ósköp
eðlilegt að fyrirtækin flytji viðkom-
andi störf þangað. Þau verðmæti sem
þannig sparast geta fyrirtækin notað
til að nýta ný viðskiptatækifæri og
skapa önnur og arðbærari störf hér
innanlands. Það er ekki hagur ís-
lenzkra launþega þegar til lengri
tíma er litið að reynt sé að vernda
óarðbær störf í t.d. framleiðsluiðnaði
eða landbúnaði með tollum og höft-
um, heldur að fjárfest sé í arðbærum
störfum í greinum, sem standa sig í
alþjóðlegri samkeppni.
Alberto Alesina, forseti hagfræði-
deildar Harvard-háskóla, bendir
réttilega á það í viðtali á viðskipta-
síðu Morgunblaðsins í dag að fyrir
lítil ríki eins og Ísland skipti frjáls
viðskipti sérstaklega miklu máli. Að
búa við lokaðan markað sé hins vegar
afskaplega kostnaðarsamt og aðeins
á færi stærstu ríkja.
Ef samtökunum sem standa að
átakinu Veljum íslenzkt er alvara
með að vilja efla þjóðarhag hljóta
þau að berjast fyrir sem frjálsustum
viðskiptum milli landa og að Íslend-
ingar einbeiti sér að því að framleiða
vörur sem standast alþjóðlega sam-
keppni án ríkisstyrkja, tollverndar
eða annarra hafta.