Morgunblaðið - 30.09.2004, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. SEPTEMBER 2004 27
Þ
að ætti öllum að vera orðið ljóst að
John Kerry, frambjóðandi Demó-
krataflokksins í forsetakosningun-
um í Bandaríkjunum, á undir högg
að sækja í kosningabaráttunni
vestra. Allar skoðanakannanir undanfarinn mán-
uð hafa sýnt að George W. Bush Bandaríkja-
forseti og frambjóðandi Repúblikanaflokksins
nýtur meira fylgis og miðað við óbreytta stöðu
ætti honum því að takast að tryggja sér annað
kjörtímabil í kosningunum 2. nóvember nk.
Besta tækifæri Kerrys til að snúa taflinu við –
hugsanlega það eina – gefst nú í kvöld en þá mæt-
ast forsetaframbjóðendurnir tveir í Florida í
kappræðum sem sjónvarpað verður beint um öll
Bandaríkin.
Um er að ræða fyrstu kappræðurnar af þrem-
ur milli forsetaframbjóðendanna og er talið hugs-
anlegt að fimmtíu milljónir Bandaríkjamanna –
næstum helmingur líklegra kjósenda – fylgist
með í kvöld. Má telja líklegt að þeir sem enn hafa
ekki tekið afstöðu byrji nú að gera upp hug sinn
um það hvort Kerry sé treystandi fyrir forseta-
embættinu, eða hvort best sé að halda sig við
þann forseta sem fyrir er. Mikið er því í húfi fyrir
þá Bush og Kerry.
Skoðanakönnun The Washington Post og
fréttastofu ABC-sjónvarpsstöðvarinnar, sem
birt var á þriðjudag, sýndi að Bush nýtur 51%
fylgis á landsvísu en Kerry 45%. Þetta er öllu
minni munur en hefur verið að undanförnu en þó
afgerandi.
Fylgi á landsvísu segir þó ekki nema hálfa sög-
una, skoða þarf sérstaklega fylgi frambjóðend-
anna í ríkjum þar sem talið hefur verið að mjótt
yrði á mununum. Og tíðindin eru ekki góð fyrir
Kerry á þessum tímapunkti; Bush hefur sjö pró-
sentustiga forskot í Missouri, 9% í New Hamp-
shire og 11% í Arizona, svo dæmi séu tekin.
Í nýjasta hefti The Economist er hins vegar
rifjað upp að í september 1980, rúmum mánuði
fyrir kosningar, sýndu skoðanakannanir að
demókratinn Jimmy Carter, sitjandi forseti, nyti
meiri stuðnings en repúblikaninn Ronald Reag-
an. Reagan hafði skipt um kosningastjóra á þess-
um tímapunkti og síðan gjörsigrað Carter í sjón-
varpskappræðunum; niðurstaðan varð sú að
Reagan fékk um átta milljónum atkvæða meira
en Carter á kjördag.
„John Kerry er enginn Ronald Reagan,“ segir
The Economist. „En hann hefur enn tíma til að
snúa taflinu við.“
Getur sýnt hörku
Verkefnið sem blasir við John Kerry er ekki
auðleyst. Hann hefur gert breytingar á kosn-
ingabaráttu sinni, m.a. ráðið sér nýja ráðgjafa, en
kappræðurnar í kvöld gætu skipt sköpum. Allt
getur semsé ráðist á því að annar hvor frambjóð-
endanna komi með gott tilsvar eða geri afdrifarík
mistök frammi fyrir vökulu auga sjónvarps-
myndavélarinnar.
Og jafnvel minnstu mistök geta skipt máli:
mörgum er enn í fersku minni þegar George
Bush eldri sást líta á klukku sína í miðjum kapp-
ræðum við Bill Clinton og Ross Perot um efna-
hagsmál árið 1992. Þar með hafði Bush fengið yf-
ir sig áru þess sem taldi sig hafa annað þarfara að
gera en ræða landsins gagn og nauðsynjar – og
kjósendur brugðust við með því að uppfylla þá
ósk hans, þ.e. kjósa Clinton sem forseta.
Kerry þykir öflugur í kappræðum, hann býr
yfir mikilli þekkingu en það sem er meira um
vert; honum hefur reynst tiltölulega auðvelt að
nýta hana í kappræðum. Hann þykir jafnframt
hafa sýnt að hann geti verið harður í horn að taka
þegar svo ber undir, barátta hans fyrir endur-
kjöri í kosningum til öldungadeildarinnar 1996 er
nefnd til sögunnar í því sambandi en þá átti
Kerry í höggi við William F. Weld, ríkisstjóra í
Massachusetts. Kerry hafði þar betur eftir að
hafa verið undir lengi vel.
Það þykir raunar hafa einkennt stjórnmálafer-
il Kerrys að hann sé aldrei öflugri heldur en ein-
mitt á endasprettinum, að fyrst þá fari hann
sjálfur að einbeita sér með þeim hætti sem þarf
til að geta unnið. Og þegar hann sé farinn að ein-
útnefningu flokksins, þótti hann eiga í vök að
verjast gegn John McCain öldungadeildarþing-
manni, sem einnig sóttist eftir útnefningunni.
Írak í brennidepli í kvöld
Kappræðurnar í kvöld snúast um utanríkismál
sem ólíkt fyrri kosningum eru ofarlega á baugi í
bandarískum stjórnmálum nú um stundir. Nýir
ráðgjafar Kerrys hafa þrýst á hann að gera
Íraksmálin að aðalefni kosningabaráttu sinnar
og hyggist demókratinn koma höggum á forset-
ann vegna þeirra ákvarðana sem hann hefur tek-
ið í stríðinu gegn hryðjuverkum, og í tengslum
við innrásina í Írak, er ljóst að hann fær ekki
betra tækifæri til þess en einmitt í kvöld.
Sé litið yfir pólitískan feril Bush forseta kemur
í ljós að hann skiptir ekki skyndilega um kúrs í
sjónvarpskappræðum og líklegt er að hann muni
halda sig við þann boðskap sem hann hefur reynt
að koma á framfæri. Bush mun því verja innrás-
ina í Írak: „Átti ég að treysta því sem Saddam
Hussein sagði? Átti ég að gleyma þeirri lexíu sem
árásirnar 11. september 2001 kenndu okkur eða
átti ég að grípa til aðgerða til að verja Bandarík-
in?“ hefur Bush spurt á ferð um Bandaríkin und-
anfarnar vikur. „Þegar ég stend frammi fyrir
slíku vali þá mun ég í hvert skipti taka þann kost
að verja Bandaríkin,“ hefur verið svar hans og
líklegt að þessi orð heyrist einnig í kvöld.
Kerry er líklegur til að sækja hart að forset-
anum á grundvelli sömu mála. „Innrásin í Írak
spillti möguleikum okkar til að ráðast gegn okkar
helsta óvini: al-Qaeda,“ sagði Kerry í síðustu
viku. „George Bush gerði Saddam Hussein að
forgangsverkefni. Ég hefði gert Osama bin Lad-
en að forgangsverkefni.“
Reyna að draga úr væntingum
Eftir því hefur verið tekið hversu samkomulag
repúblikana og demókrata um fyrirkomulag
kappræðnanna er ítarlegt. En samkomulagið
segir ekkert til um það hvað gerist eftir að kapp-
ræðunum í kvöld er lokið. Og kosningarnar gætu
unnist eða tapast á því hvað gerist eftir að búið er
að slökkva á sjónvarpsmyndavélunum í Coral
Gables í Florida. Miklu getur skipt að talsmenn
flokkanna komi þeim skilaboðum skýrt á fram-
færi í fréttatengdum umræðuþáttum að kapp-
ræðunum loknum hver hafi í raun haft betur
(þetta kalla menn á ensku postgame spin). Og þá
getur skipt máli hvaða væntingar menn höfðu
fyrir kappræðurnar.
Athygli hefur vakið að Joe Lockhart, talsmað-
ur Kerrys, lét nýverið hafa eftir sér að hann vissi
ekki til þess að Bush hefði nokkurn tímann tapað
í kappræðum. Sömuleiðis vöktu athygli nýleg
ummæli Matthews Dowds, ráðgjafa Bush, þess
efnis að Kerry væri „besti kappræðumaðurinn
síðan Cicero“.
Í báðum tilvikum er án efa um að ræða tilraun
til þess að draga úr væntingum til þeirra Bush og
Kerrys fyrir kappræðurnar; takist það verður
auðveldara að túlka niðurstöðuna eftir á sem frá-
bæra frammistöðu þess sem fyrirfram hefði átt
að teljast eiga minni möguleika.
Scott Reed, ráðgjafi repúblikanans Bobs Doles
í forsetakosningunum 1996, segir miklu máli
skipta að frambjóðendur séu með á nótunum
næstu dagana eftir kappræðurnar; m.a. til að
hreinsa upp öll vafaatriði sem upp kunna að hafa
komið og koma því inn hjá fólki að þeirra fram-
bjóðandi hafi í reynd unnið kappræðurnar.
„Mestu skiptir að hafa eitthvað að segja daginn
eftirkappræðurnar,“ segir Reed í samtali við The
Baltimore Sun, „því að það skiptir svo miklu máli
í stjórnmálum að geta blásið vindi í seglin.“
beita sér þá geti allt gerst, Kerry kunni því nefni-
lega afar illa að tapa (hann hefur aðeins tapað í
einum kosningum á ferli sínum, þeim fyrstu sem
hann háði fyrir 32 árum).
Hefur afar skýra sýn
En Bush þykir öflugur ræðumaður einnig. Það
er að vísu staðreynd að mörgum (ekki síst í Evr-
ópu) þykir forsetinn klaufalegur í tilsvörum.
Bush gefur hins vegar af sér ímynd þess sem
skýra sýn hefur á hlutina og lætur ekki málin
vefjast fyrir sér. Slíkt virkar sterkt á kjósendur
og ekki aðeins í Bandaríkjunum.
Benda menn á í þessu sambandi að Bush hafði
betur gegn Ann Richards, sitjandi ríkisstjóra, í
ríkisstjórakosningum í Texas árið 1994 og Al
Gore, varaforseta Bandaríkjanna, í forsetakosn-
ingunum 2000. Bæði Richards og Gore hafi
gjarnan þekkt minnstu smáatriði í þeim málum
sem til umræðu voru í hvert sinn – rétt eins og
Kerry er sagður gera núna – en Bush hafi engu
að síður haft sigur. Þegar hann mæti andstæð-
ingum sem rætt geti vel og lengi um hvert álita-
efni, þar sem allir áhrifaþættir séu vegnir og
metnir, virki skýr og einföld sýn hans á hlutina
sem styrkur, ekki sem veikleiki.
Bush þykir aukinheldur viðkunnanlegur og
hann þekkir mikilvægi þess að virka ekki stífur í
sjónvarpi, nokkuð sem hugsanlega kom Al Gore í
koll fyrir fjórum árum og kann að reynast drag-
bítur á framboð Kerrys nú.
Það er ekki nóg að virka fróður og vel að sér,
kjósendur sem horfa á kappræður í sjónvarpi
þurfa líka að ná einhverjum tilfinningalegum
tengslum við frambjóðendurna. Þar virðist
styrkleiki Bush liggja gagnvart Kerry, að
minnsta kosti þar til annað kemur í ljós.
En Bush hefur hins vegar tekist best upp þeg-
ar hann hefur verið í hlutverki áskorandans; sbr.
kosningarnar í Texas 1994 og forsetakosningarn-
ar 2000. Hann er í annarri stöðu núna, hann er
æðsti kjörni fulltrúi Bandaríkjanna, gegnir emb-
ætti forsetans sjálfs. Í ríkisstjórakosningunum í
Texas 1998, þegar Bush sóttist þar eftir endur-
kjöri eftir að hafa sigrað Richards fjórum árum
fyrr, þótti honum ekki takast vel upp (en hafði þó
sigur yfir andstæðingnum, demókratanum
Garry Mauro). Og í einni af kappræðunum í for-
kosningum repúblikana fyrir fjórum árum, þegar
ljóst var orðið að Bush var líklegastur til að hljóta
Tekst Kerry að
snúa taflinu við?
Fréttaskýring | Fyrstu sjón-
varpskappræður forsetakosn-
inganna í Bandaríkjunum fara
fram í Flórída í kvöld. Davíð
Logi Sigurðsson gerir hér grein
fyrir því hvers vegna kappræð-
urnar gætu skipt sköpum í
kosningabaráttunni.
Reuters
George W. Bush hefur talsvert forskot á keppi-
naut sinn skv. síðustu skoðanakönnunum.
Reuters
John Kerry þarf að halda vel á málum eigi hon-
um að takast að bera sigur úr býtum.

Fyrstu sjónvarpskappræður George W. Bush
og Johns Kerry fara fram í húsakynnum
Miami-háskóla í Coral Gables í Flórída í kvöld
(kl. 1 eftir miðnætti að ísl. tíma). Utanríkismál
og heimavarnir eru umræðuefni kvöldsins.
Kappræðurnar munu standa í níutíu mínútur
og stjórnandi þeirra verður Jim Lehrer, frétta-
þulur í bandaríska almenningssjónvarpinu
(PBS).

Varaforsetaefni repúblikana og demókrata,
Dick Cheney og John Edwards, mætast í sjón-
varpskappræðum 5. október í Cleveland, Ohio.

Kerry og Bush mætast aftur 8. október í St.
Louis í Missouri. Ekkert eitt umræðuefni verð-
ur á dagskrá umfram önnur, fyrirkomulag
verður frjálslegra og verða teknar spurningar
úr salnum.

Þriðju og síðustu sjónvarpskappræður for-
setaframbjóðendanna fara fram í Tempe í Ariz-
ona miðvikudaginn 13. október. Þá verða inn-
anríkis- og efnahagsmál til umræðu.
Kerry og Bush mæt-
ast þrisvar sinnum
david@mbl.is
l störf
era á Ís-
ð störf
jöl-
eru fjöl-
verkefni
kisins er
eytni í
þannig að
ka á að
lversins.
og
yrir til-
fnir því
r verði
Tómas
r
lar
fið út það
ngur
ði konur.
kið verð-
jákvæð
einfald-
ð sökum
menn.
ð setja
markmið.
t á fyrsta
m líða
thygli á
bæði
ktakerfið
verði fjöl-
ag eru
ega erf-
tækni-
og tólum.
ga vel í
síður en
vitnar
a að kon-
únað en
ækið ekki
ajafnrétti
aldri
áða fólk
ákveðið.
tarfs-
rilegum
ægt að ná
al starfs-
omi sér
.
álft ál-
verið hefur verið búist við 300–400
öðrum störfum á svæðinu vegna
margs konar þjónustu. Tómas Már
segir fyrirtækið vinna að því að
sem flest atvinnutækifæri skapist í
tengslum við verksmiðjuna og utan
kjarnastarfsemi álversins. Í
Fjarðabyggð séu fyrir öflug fyr-
irtæki, eins og Eskja og Síld-
arvinnslan, flutningafyrirtækin og
svo hafi ný fyrirtæki verið að hasla
sér völl á svæðinu eins og Byko,
BM Vallá og Íslandsbanki.
Með því að fara með ýmis verk-
efni út fyrir veggi álversins takist
vonandi að skapa mjög sterkt at-
vinnusvæði. Þetta muni gera Alcoa-
Fjarðaál samkeppnishæfara, sem
og svæðið í heild sinni, ekki síst
vegna meiri nálægðar við markaði í
Evrópu en önnur svæði hér á landi.
Erlend þjónustufyrirtæki
vilja koma til Íslands
Tómas Már talar um að „útvista“
sem flest þjónustu- og viðhalds-
verkefni fyrir álverið, sem á frum-
málinu nefnist „outsourcing“. Hann
segir mörg erlend fyrirtæki, sem
hafa langa reynslu af þjónustu við
álver, sýna áhuga á að starfa á
Austurlandi. Margar fyrirspurnir
hafi borist frá Noregi og einnig allt
frá S-Afríku. Um er að ræða fyr-
irtæki eins og verkfræðistofur,
vélaverkstæði og rafmagnsverk-
stæði.
Tómas segir þessi fyrirtæki vera
að leita sér að lóðum og samstarfs-
aðilum hér á landi. Þau ætli sér um
leið að þjónusta önnur fyrirtæki,
m.a. í sjávarútvegi og flutningum –
og ekki eingöngu fyrir álverið. Von-
ar forstjóri Alcoa-Fjarðaáls að
fleiri en eitt fyrirtæki á hverju sviði
verði til staðar þannig að sam-
keppni ríki.
Hann segir íslensk þjónustufyr-
irtæki, sem m.a. starfi fyrir Alcan
og Norðurál, einnig hafa sýnt
áhuga á starfsemi á Austurlandi.
Engu að síður virðist sem íslensk
fyrirtæki hafi ekki enn áttað sig á
þeim fjölmörgu tækifærum sem ál-
verið skapi í framtíðinni. Fleiri fyr-
irspurnir berist frá útlöndum en Ís-
landi. Úr þessu ætli Alcoa-Fjarðaál
að bæta, m.a. með kynningum á
þjónustutækifærum sem fari af
stað í byrjun næsta árs.
„Fólk verður að átta sig á að
þessar framkvæmdir eru að bresta
á. Á Austurlandi er verið að fjár-
festa fyrir á annað hundrað millj-
ónir króna á dag í uppbyggingu á
svæðinu, bæði hjá Alcoa-Fjarðaáli
og Landsvirkjun. Tækifærin í þjón-
ustu fyrir þessa aðila eru gífurleg,“
segir Tómas Már og minnir um leið
á þau miklu efnahagslegu áhrif sem
álverið mun hafa á þjóðarbúið.
Tugir milljarða á ári muni bætast
við útflutningstekjur þjóðarinnar.
Stefna í fremstu röð
Að endingu er hann spurður
hvernig fyrirtæki Alcoa-Fjarðaál
vilji verða og án nokkurs hiks svar-
ar Tómas Már:
„Við viljum verða fjölskylduvænt
fyrirtæki, arðsamt, umhverfisvænt
og í fremstu röð meðal álvera.
Þetta eru kannski stór orð en við
viljum setja okkur háleit markmið,
það gefur meðal annars skilaboð
um hvernig starfsfólk við viljum fá.
Við viljum fá fólk sem hefur áhuga
á að ná þessum markmiðum með
okkur. Við erum í alþjóðlegri sam-
keppni og ætlum að starfa til langs
tíma. Það er spennandi að byrja
með hreint borð og skipuleggja fyr-
irtækið frá grunni. Um verkefnið
hefur staðið mikill styrr en við vilj-
um leysa það af hendi í samráði við
heimamenn og aðra sem hafa bæði
gagnrýnt okkur og stutt.“
störfum í álverinu
stýra
u
coa-
jór-
og
a-
.
ð/Kristinn
á,“ segir
u.
bjb@mbl.is