Morgunblaðið - 11.12.2004, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 11. DESEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NORÐURLANDAÞJÓÐIRNAR
fimm og Eystrasaltsríkin þrjú,
þ.e.a.s. Danmörk, Finnland, Ísland,
Noregur og Svíþjóð, ásamt Eist-
landi, Lettlandi og Litháen, eiga
margt sameiginlegt. Meðal annars
falla þau öll undir skilgreiningu
Sameinuðu þjóðanna á smærri ríkj-
um (ríki með innan við 10 milljónir
íbúa). Engu að síður leika þessar
þjóðir sumar hverjar mikilvægt hlut-
verk á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna og þær leggja mikið af mörkum
til stofnana Sameinuðu þjóðanna og
verkefna á vegum þeirra, og gildir
þá einu hvort miðað er við höfðatölu
eða ekki. Þúsundir karla og kvenna
frá þessum löndum hafa starfað að
friðargæsluverkefnum á vegum Sþ í
áranna rás og þau hafa einnig átt
mikinn þátt í fyrri tilraunum Sam-
einuðu þjóðanna til umbóta á starf-
semi sinni og uppbyggingu.
Hafa skal hugfast að á vettvangi
allsherjarþings Sameinuðu þjóð-
anna, þar sem hvert ríki hefur eitt
atkvæði, verða það ekki síst smærri
ríkin sem munu ráða úrslitum í mót-
un samtakanna á komandi árum.
Á næsta ári gefst okkur tækifæri
til þess að koma Sameinuðu þjóð-
unum, og þar með sameiginlegum
öryggismálum okkar, á rétta braut.
Leiðtogafundur Sameinuðu þjóð-
anna árið 2005, sem ber upp fimm
árum eftir samþykkt þúsaldaryf-
irlýsingarinnar, ætti að marka upp-
haf þess að ráðist verði í þær breyt-
ingar sem nauðsynlegar eru til þess
að tryggja að við verðum þess megn-
ug að takast á við gamlar og nýjar
ógnir við öryggi okkar með sam-
hentum hætti. Að öðrum kosti mun-
um við sitja uppi með veikara al-
þjóðasamfélag, meiri óvissu og
óöruggari veröld fyrir okkur öll.
Ráðgjafahópur Kofis Annans,
framkvæmdastjóra Sþ, um stöðu og
starfshætti samtakanna í breyttu ör-
yggisumhverfi, hefur nú skilað til-
lögum sínum. Með þeim fá aðild-
arríki Sameinuðu þjóðanna alhliða
grundvöll til þess að taka rökréttar
ákvarðanir um umbætur á samtök-
unum. Okkur er ljóst að það mun
taka tíma að hrinda í framkvæmd
raunverulegum breytingum. Hins
vegar er ekki bara mögulegt heldur
brýnt að taka mikilvægar ákvarð-
anir um framtíðina til þess að hleypa
ferlinu af stað.
Við stöndum frammi fyrir fjöl-
mörgum ógnum: átökum og óvild
milli ríkja; borgarastyrjöldum, hruni
þjóðríkja og þjóðarmorði; fátækt,
gróðureyðingu og öðrum umhverf-
isvanda í þróunarríkjum; sjúkdóm-
um; útbreiðslu gereyðingarvopna;
hryðjuverkum; og stórkostlegum
vanda sem stafar af alþjóðlegri
glæpastarfsemi. Hætturnar blasa
við og þær vofa yfir, þær eru vaxandi
og þær eru allt of alvarlegar og
flóknar til þess að nokkur þjóð geti
ráðið við þær ein síns liðs.
Við verðum að beina umræðum
okkar í árangursríkan farveg.
Ákvarðanir okkar verða að fela í sér
samtaka aðgerðir á sex sviðum ef vel
á að takast til:
1) Fjölga ætti sætum í öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna þannig að
það öðlist víðara umboð og aukið
lögmæti án þess að skilvirkni sé
fórnað. En við megum ekki láta
álitamál um stækkun Örygg-
isráðsins tröllríða og jafnvel setja í
uppnám þær víðtæku umbætur
sem þörf er á. Öryggisráðið öðlast
hins vegar ekki aukið lögmæti
nema smærri ríki fái þar eðlilegt
tækifæri til að koma skoðunum
sínum á framfæri.
2) Þróunarstarf verður að vera
fyrsta varnarlínan. Við verðum að
kosta því til sem þarf til þess að
bjarga þjóðum og fólki út úr fá-
tækt. Hættan sem stafar frá
hungri og fátækt, hrörnun um-
hverfisins, menntunarskorti og
skorti á aðgengi að heilbrigð-
isþjónustu er raunveruleg. Þess
vegna er óhjákvæmilegt að á leið-
togafundinum árið 2005 lítum við
yfir farinn veg og endurnýjum
staðfestu okkar og viðleitni til
þess að ná þúsaldarmarkmiðunum
varðandi þróun.
3) Okkur er brýn nauðsyn að bæta
aðstoð okkar við stríðshrjáðar
þjóðir sem eru að feta sig á braut
til friðar. Við verðum að efla sam-
eiginlega getu okkar til þess að
koma í veg fyrir átök, að gera frið-
arsamninga sem halda og veita al-
hliða aðstoð til þess að viðhalda
varanlegum friði. Ekkert er
hættulegra alþjóðlegu öryggi en
fallvölt ríki. Slík ríki eru ekki að-
eins miðstöðvar öryggisleysis og
mannlegrar þjáningar. Þær geta
líka verið gróðrarstía ofbeldis,
glæpastarfsemi og hryðjuverka
annars staðar í heiminum. Al-
þjóðasamfélagið verður að koma
sér saman um haldbærar og sam-
ræmdar aðferðir til þess að
byggja upp frið með áherslu á
uppbyggingu stofnana, starfs-
hæfni og þekkingu sem nauðsyn-
leg er til þess að ríki geti orðið
starfhæft.
4) Sameinuðu þjóðirnar mega aldrei
framar víkja sér undan því að
vernda saklausa borgara. Þegar
við blasir að ríki vanrækir skyldur
sínar gagnvart þegnunum getur
alþjóðasamfélagið ekki setið hjá.
Hins vegar þurfum við að ná fram
betri samstöðu um hverjar séu
forsendur til slíkra sameiginlegra
aðgerða. Við verðum að tryggja
skjót diplómatísk viðbrögð til þess
að koma í veg fyrir þörf á hern-
aðaríhlutun.
5) Í stofnskrá Sameinuðu þjóðanna
er öryggisráðinu veitt full heimild
til þess að takast á við þær fjöl-
breyttu ógnir við öryggi sem ríki
standa frammi fyrir. Hins vegar
verðum við að sjá til þess að ör-
yggisráðið vinni betur og af meiri
festu og grípi til aðgerða áður en í
óefni er komið.
6) Við þurfum að styrkja alþjóðlega
samvinnu sem felst í að virða laga-
legar skuldbindingar til þess að
koma í veg fyrir útbreiðslu og
notkun gereyðingarvopna og berj-
ast gegn skipulegri glæpastarf-
semi, og ef þörf krefur verðum við
að koma okkur saman um nýjar
slíkar skuldbindingar.
Sameinuðu þjóðirnar voru stofn-
aðar árið 1945 á rústum heims-
skipulags sem hafði brugðist ger-
samlega með skelfilegum
afleiðingum. Þá, eins og nú, var ör-
yggi efst á forgangslistanum. Þá,
eins og nú, fólst lausnin í að finna
sameiginlega nálgun að sameig-
inlegum vanda. Enginn annar kostur
blasir við sem tekur fram betur
skipulögðum og sterkari Sameinuðu
þjóðum á öllum framangreindum
sviðum ef við ætlum að takast á við
þau viðfangsefni sem við stöndum
frammi fyrir.
Leiðtogafundur Sameinuðu þjóð-
anna árið 2005 og skýrsla ráð-
gjafahópsins gefa okkur bæði tæki
og tækifæri til þess að grípa til af-
gerandi aðgerða. Sem ráðherrar ut-
anríkismála erum við staðráðin í að
láta til okkar taka með virkum og af-
gerandi hætti til þess að þetta tæki-
færi verði nýtt til góðs. Við hvetjum
starfsbræður okkar og -systur í öðr-
um aðildarríkjum til þess að gera
slíkt hið sama. Það er sameiginleg
skylda okkar.
Þegar Kofi Annan tilkynnti stofn-
un ráðgjafahóps til að gera tillögur
um skilvirkara starf samtakanna
sagði hann, sem frægt er orðið, að
við værum komin að vegamótum.
Líkingin minnir svolítið á leikritið
„Beðið eftir Godot“ eftir írska leik-
skáldið Samuel Beckett. Í leikritinu
sitja tveir menn undir tré við veginn
og tala endalaust um hvað þeir ættu
að gera. Leikritinu lýkur með því að
þeir segja, fullir áræðis: „Förum!“ Í
leikleiðbeiningum stendur hins veg-
ar einfaldlega „þeir hreyfa sig ekki“.
Sjáum til þess að allsherjarþinginu á
næsta ári verði ekki, að því er varðar
umbætur á Sameinuðu þjóðunum,
líkt við þetta listaverk absúrdismans
um aðgerðarleysi.
Kristiina Ojuland,
utanríkisráðherra Eistlands
Per Stig Møller,
utanríkisráðherra Danmerkur
Erkki Tuomioja,
utanríkisráðherra Finnlands
Davíð Oddsson,
utanríkisráðherra Íslands
Artis Pabriks,
utanríkisráðherra Lettlands
Antanas Valionis,
utanríkisráðherra Litháens
Jan Petersen,
utanríkisráðherra Noregs
Laila Freivalds,
utanríkisráðherra Svíþjóðar
Umbætur á Sameinuðu
þjóðunum og sameiginlegt
öryggi þjóða heims
’Leiðtogafundur Sameinuðu þjóðanna árið 2005 ogskýrsla ráðgjafahópsins gefa okkur bæði tæki og
tækifæri til þess að grípa til afgerandi aðgerða.
Sem ráðherrar utanríkismála erum við staðráðin í
að láta til okkar taka með virkum og afgerandi
hætti til þess að þetta tækifæri verði nýtt til góðs.‘
Per Stig Møller
Artis Pabriks Laila Freivalds
Davíð OddssonErkki Tuomioja
Jan PetersenAntanas Valionis
Kristiina Ojuland
Munið
að slökkva
á kertunum
❄
❄❄
❄
❄
❄
❄
❄
❄
❄
❄
Gætið þess að kerti
séu vel stöðug og
föst í kertastjakanum.
Slökkvilið
Höfuðborgarsvæðisins
❄
❄
❄
❄❄
❄