Morgunblaðið - 15.01.2005, Qupperneq 16

16 LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
UPPGANGUR Kína og Indlands
mun valda straumhvörfum í al-
þjóðamálum á öldinni, hnattvæð-
ingin á þátt í að auka öryggisleysi
um allan heim og svo gæti farið að
róttækar aðgerðir í öryggismálum
til að sporna við hryðjuverkum
græfu undan grundvallarforsend-
um vestræns samfélags. Hins veg-
ar eru líkur á stórstyrjöld milli
öflugra ríkja „minni en nokkurn
tíma á síðastliðinni öld“, segir í ít-
arlegri, 119 síðna skýrslu, Framtíð
heimsins kortlögð, sem gerð var af
Þjóðarupplýsingaráði Bandaríkj-
anna, National Intelligence
Council (NIC), sem er eins konar
hugveita leyniþjónustunnar, CIA.
Skýrslan var kynnt í vikunni.
Gerð hennar tók eitt ár og var
leitað til um þúsund bandarískra
og annarra sérfræðinga. Yfirmað-
ur NIC, Robert L. Hutchings,
sagði að í skýrslunni væri forðast
að greina hvaða áhrif stefna
stjórnar George W. Bush forseta
hefði á þróun heimsmála í von um
að komast hjá því að dragast inn í
deilur stjórnmálaflokka. En höf-
undar segja að Írak gæti orðið
„griðastaður hryðjuverkamanna“
og uppeldisstöð fyrir einstaklinga
og hópa sem gætu síðar notfært
sér reynsluna í Írak á heimaslóð-
um eða annars staðar í heiminum.
Hnattvæðing og sýklavopn
Gera má ráð fyrir að næstu 15
árin verði mikill hagvöxtur í heim-
inum en misjafn eftir löndum og
svæðum, segir í skýrslunni. Ekk-
ert bendi til þess að helstu hvatar
alþjóðlegra hryðjuverka muni láta
undan síga fyrir 2020. „Við gerum
ráð fyrir að um 2020 muni al-
Qaeda láta í minni pokann fyrir
svipuðum ofstækishópum sem
einnig sækja sér leiðsögn í íslam
og umtalsverð hætta er á því að
breiðfylkingar íslamskra öfga-
manna í líkingu við al-Qaeda muni
renna saman við staðbundnar að-
skilnaðarhreyfingar.“
Bent er á að ný upplýsinga-
tækni geri hryðjuverkamönnum
kleift að starfa í vaxandi mæli án
miðstýringar og geti ef til vill gert
þá færa um að komast yfir sýkla-
vopn er þekking og tæknikunnátta
í þeim efnum verður aðgengileg á
Netinu. „Það sem veldur okkur
mestum áhyggjum er að hryðju-
verkamaður kæmist yfir sýkla-
vopn eða, sem er síður líklegt,
kjarnorkuvopn en hvort tveggja
gæti kostað fjölda fólks lífið,“ seg-
ir í skýrslunni.
Fjallað er um hnattvæðingu,
sagt að erfitt sé að spá fyrir um
afleiðingar hennar og lýst fjórum
hugsanlegum ferlum. Í besta falli
geti hún stuðlað að almennum
framförum um allan heim en í
versta falli ástandi sem gefið er
heitið Tímabil óttans og líkt við
martröð. Hræðslan við útbreiðslu
gereyðingarvopna „gæti aukist
svo mjög að gripið yrði til um-
fangsmikilla og uppáþrengjandi
aðgerða í öryggismálum til að
hindra hættulegar árásir, ef til vill
yrði til heimur í anda [George] Or-
wells.“ [Breskur rithöfundur sem
ritaði skáldsöguna 1984 en þar er
lýst alræðisstjórnarfari framtíðar-
innar þar sem stjórnvöld fylgjast
með öllum allan sólarhringinn].
Nýja kalífaríkið
Ein framtíðarsýnin í skýrslunni
er nefnd Nýja kalífaríkið. Er þá
orðin til hnattræn hreyfing sem
byggist á róttækum, íslömskum
trúarhugmyndum og myndi hún
ógna vestrænum gildum og hefð-
um. Loks er svo nefnt að Banda-
ríkjamenn gætu haldið velli í þeim
umskiptum sem spáð er og gætu
þeir komið á friðsamlegu heims-
kerfi, Pax Americana í anda Róm-
arfriðar. En um leið er því lýst
hve mikið slík lausn gæti kostað
Bandaríkin.
NIC segir jafnframt að völd og
áhrif Bandaríkjanna muni verða
hlutfallslega minni þegar Kína og
Indland eflast og verða mikil efna-
hagsveldi. Verði samskiptin við
þessi tvö ríki mikilvægasta og
flóknasta verkefnið sem Banda-
ríkjamenn muni þurfa að fást við.
Búast megi auk þess við því að í
samkeppni við Asíuríkin muni
Bandaríkin glata tæknilegum yf-
irburðum sínum á sumum sviðum.
Hnattvæðing eykur hryðjuverkavá
Í nýrri CIA-skýrslu er sagt að hægt verði að nálgast þekkingu á sýklavopnum á Netinu
Washington. AFP, The Washington Post.
DAGBLÖÐ í Bretlandi
sýndu Harry Breta-
prins, yngri syni Karls
Bretaprins og Díönu
heitinnar prinsessu,
enga miskunn í gær er
þau fjölluðu um þá
ákvörðun hans að
klæðast nasistabún-
ingi í afmælisveislu
vinar síns. Sarah
Ferguson, sem forðum
var gift föðurbróður
prinsins, hvatti hins
vegar til þess að hann
yrði nú „látinn í friði“.
Dagblaðið The Sun
birti á fimmtudag
mynd af Harry prins
þar sem hann er í bún-
ingi þýskra Afríkuher-
manna með hakakross
um handlegginn.
Prinsinn hefur beðist
afsökunar á þessu til-
tæki og harmað dóm-
greindarbrest sinn.
Hermt er að faðir hans
sé honum öskureiður og hann hafi
ákveðið að Harry og Vilhjálmur,
eldri bróðir hans, sæki heim útrým-
ingarbúðir nasista í Auschwitz í
Póllandi.
Þetta tiltæki prinsins hefur vakið
mikla athygli á Bretlandi og raunar
víðar. Hópar gyðinga hafa fordæmt
smekk- og dómgreindarleysi
Harrys sem er tvítugur að aldri.
Dagblöð á Bretlandi tóku í sama
streng í gær. The Independent
sagði þetta „hroðalega ósmekklegt
grín“. Rithöfundurinn Nick Hornby
sagði í grein í blaðinu að mál þetta
sýndi að prinsinn væri „heimskingi“
og „ættarskömm“. The Times sýndi
prinsinum unga litla virðingu. Í leið-
ara blaðsins sagði að prinsinn væri
„smekklausasta fífl landsins“.
Hvatti blaðið til þess að Harry sýndi
iðrun sína með því að styðja hjálp-
arsamtök gyðinga. Dagblaðið The
Guardian bar mál hans saman við
mál Sir Mark Thatcher, sonar
Margaret Thatcher, fyrrum for-
sætisráðherra, sem á dögunum ját-
aði að hafa „óvart“ tekið þátt í
valdaránstilraun í Miðbaugs-Gíneu.
Taldi blaðið ástæðu til að fagna því
að engar líkur væru á því að Mark
Thatcher ætti eftir að verða kon-
ungur Breta en hið sama yrði vit-
anlega ekki sagt um Harry prins.
The Daily Telegraph taldi það
fagnaðarefni að Harry prins myndi
brátt hefja nám við Sandhurst-
herskólann. Hann yrði ekki fyrsti
„afvegaleiddi ungi maðurinn“ sem
sú stofnun kæmi aftur á veg dyggð-
arinnar.
„Öðlingur sem lætur
margt gott af sér leiða“
Sarah Ferguson, fyrrum eiginkona
Andrésar Bretaprins, föðurbróður
Harrys, hélt í gær uppi vörnum fyr-
ir prinsinn unga. Í viðtali við breska
ríkisútvarpið sagði hún að prinsinn
væri öðlingur og hún væri stolt af
því að koma honum til varnar. „Ég
veit hvernig það er að vera tekin af
lífi í fjölmiðlunum og sæta stöðugri
gagnrýni. Það er afar þreytandi og
ekki sérlega upplífgandi,“ sagði
Sarah Ferguson. Hún minnti á að
prinsinn hefði beðist afsökunar og
þá beiðni hans ætti þjóðin að taka til
greina. Tímabært væri að fjölmiðlar
létu prinsinn í friði. „Þetta er ungur
maður sem hefur látið margt gott af
sér leiða þegar hann hefur fylgt í
fótspor móður sinnar og sinnt mál-
efnum alnæmissmitaðra í Afríku.
Þetta er öðlingur, afar góður ungur
maður,“ sagði Ferguson og gat þess
að hið sama væri að segja um Vil-
hjálm prins.
Talsmaður bresku hirðarinnar
sagði í gær að Harry prins myndi
ekki birta fleiri afsökunarbeiðnir
opinberlega.
Forsíður breskra dagblaða voru í gær lagðar und-
ir fréttir af því tiltæki Harrys Bretaprins að klæð-
ast nasistabúningi í afmælisveislu vinar síns.
„Smekklausasta
fífl landsins“
Bretaprins fær það óþvegið en Sarah
Ferguson segir hann gull af manni
AP
Lundúnum. AFP.
STJÓRNVÖLD í Ísrael og Banda-
ríkjunum kröfðust þess í gær að
Mahmoud Abbas, nýkjörinn forseti
Palestínumanna, skæri upp herör
gegn herskáum hreyfingum sem
stóðu fyrir sprengjutilræði á Gaza-
svæðinu. Sex Ísraelar biðu þá bana.
Eftir árásina gaf Ariel Sharon,
forsætisráðherra Ísraels, fyrirmæli
um að öllum samskiptum ísraelskra
embættismanna við leiðtoga Palest-
ínumanna yrði hætt þar til annað
yrði ákveðið.
Fréttaskýrendur í Ísrael sögðu að
með því að halda áfram árásum á
Ísraela væru palestínsku hreyfing-
arnar að bjóða Abbas birginn.
Al-Aqsa-píslarvottarnir, sem
tengjast Fatah-hreyfingu Abbas,
voru á meðal þriggja hreyfinga sem
lýstu sprengjutilræðinu á hendur
sér. Hinar hreyfingarnar, Hamas og
Þjóðarandspyrnunefndirnar, sögðu
að með árásinni væru þær „ekki að
senda skilaboð til Mahmouds Abbas,
heldur til Sharons“.
Abbas fordæmdi árásina og sagði
að hún væri „ekki gott innlegg í frið-
arferlið“.
Ísraelsher sagði að þrír Palestínu-
menn hefðu gert árásina nálægt
Karni-varðstöðinni milli Gaza-svæð-
isins og Ísraels. Sex Ísraelar létu líf-
ið og fimm særðust, þar af tveir al-
varlega. Árásarmennirnir voru
skotnir til bana.
Abbas hefur hvatt palestínsku
hreyfingarnar til að láta af árásum á
Ísraela og boðað friðarviðræður við
Ísraelsstjórn. Meir Sheetrit, sam-
gönguráðherra Ísraels, sagði að ekki
væri nóg að Abbas fordæmdi hryðju-
verk, hann þyrfti einnig að skera upp
herör gegn palestínsku hreyfingun-
um til að binda enda á árásirnar.
„Það væri annar harmleikur ef
þeim, sem fremja þessi hryðjuverk,
verður leyft að eyðileggja friðarferl-
ið og koma í veg fyrir að palestínska
þjóðin fái tækifæri til að stofna eigið
ríki,“ sagði Colin Powell, utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna.
Reuters
Palestínumenn bera lík ellefu ára pilts sem ísraelskir hermenn skutu til bana á Gaza-svæðinu í fyrradag.
Abbas undir þrýstingi
eftir sprengjutilræði
Stjórnvöld í Ísr-
ael hætta öllum
samskiptum við
Palestínumenn
Gazaborg. AFP.
SHIRIN Ebadi, handhafa friðar-
verðlauna Nóbels, hefur verið stefnt
fyrir rétt í Íran. Bandaríkjastjórn
hefur lýst yfir áhyggjum af málinu.
„Mér hefur verið stefnt fyrir bylt-
ingardómstól,“ sagði Ebadi í samtali
við AFP-fréttastofuna á fimmtudag.
Í kvaðningunni er þess getið að
henni sé ætlað að svara ákveðnum
spurningum en ekki tiltekið hverjar
þær eru. Mæti hún ekki á tilsettum
tíma verður hún handtekin. Eftir því
sem næst verður komist á hún að
koma fyrir réttinn nú um helgina.
Ebadi er 57 ára gömul og starfar
sem lögmaður í Íran. Áríð 2003 hlaut
hún friðarverðlaun Nóbels fyrir
mannréttindabaráttu sína í Íran. Í
fyrra tók hún við heiðursdoktors-
nafnbót við Háskólann á Akureyri.
Ebadi hefur haldið uppi vörnum
fyrir andófsmenn í Íran auk þess að
berjast fyrir bættum hag kvenna og
barna þar í landi. Hún hefur hvatt til
þess að pólitískum föngum í landinu
verði sleppt úr haldi.
Frá því hún hlaut Nóbelsverð-
launin hafa samskipti hennar og
stjórnvalda einkennst af aukinni
spennu.
Ebadi stefnt fyrir rétt í Íran
Teheran, Washington. AFP.