Morgunblaðið - 15.01.2005, Síða 34

34 LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MESSUR Á MORGUN
ÁSKIRKJA: Barnastarf kl. 11.00, gítar-
leikari Pétur Þór Benediktsson, organisti
Kári Þormar, prestur sr. Karl V. Matthías-
son. Guðsþjónusta kl.14.00, félagar úr
kór Áskirkju syngja, organisti Kári Þor-
mar. Prestur sr. Karl V. Matthíasson.
HRAFNISTA: Guðsþjónusta kl. 15.30 í
Helgafelli. Sóknarprestur.
BÚSTÐAKIRKJA: Barnamessa klukkan
11.00. Gott tækifæri fyrir alla fjölskyld-
una að eiga innihaldsríka stund með
öðrum fjölskyldum. Léttir söngvar, bibl-
íusögur, bænir, umræður og leikir við
hæfi barnanna. Guðsþjónusta kl. 14.00.
Organisti Guðmundur Sigurðsson. Allir
velkomnir. Sr. Pálmi Matthíasson.
DÓMKIRKJAN: Messa kl. 11.00. Sr. Jak-
ob Ágúst Hjálmarsson prédikar. Dómkór-
inn syngur. Organisti Marteinn H. Frið-
riksson. Barnastarf á kirkjuloftinu
meðan á messu stendur.
GRENSÁSKIRKJA: Barnastarf kl. 11 í
umsjá Jóhönnu Sesselju Erludóttur og
unglinga úr kirkjustarfinu. Messa kl. 11.
Altarisganga. Árni Gunnarsson syngur
einsöng. Kirkjukór Grensáskirkju syngur.
Organisti Árni Arinbjarnarson. Samskot
til bágstaddra eftir jarðskjálftann og flóð-
in á Indlandshafi. Ólafur Jóhannsson.
GRUND dvalar- og hjúkrunarheimili:
Guðsþjónusta kl. 14.00. Organisti Kjart-
an Ólafsson. Sr. Lárus Halldórsson
messar. Félag fyrrum þjónandi presta.
HALLGRÍMSKIRKJA: Messa og barna-
starf kl. 11.00. Sr. Sigurður Pálsson pré-
dikar og þjónar ásamt sr. Jóni Dalbú Hró-
bjartssyni og Magneu Sverrisdóttur.
Fermingarbörnin verða messuþjónar,
lesa ritningarorð og bænir. Organisti
Hörður Áskelsson. Fræðslustund fyrir
fermingarbörnin eftir messu. Þorsteinn
tollvörður kemur í heimsókn með hund-
inn Bassa og fræðir um fíkniefni og
skaðsemi þeirra. Fræðslunni lýkur með
ratleik um kirkjuna, en þar fá börnin að
kynnast kirkjuhúsinu og búnaði þess.
HÁTEIGSKIRKJA: Messa kl. 11.00. Org-
anisti Douglas A. Brotchie. Sr. Helga
Soffía Konráðsdóttir. Barnaguðsþjónusta
kl. 13.00. Umsjón Ólafur J. Borgþórs-
son.
LANDSPÍTALI HÁSKÓLASJÚKRAHÚS:
Landakot: Guðsþjónusta kl. 11.30. Sr.
Kjartan Örn Sigurbjörnsson.
LANGHOLTSKIRKJA: Kirkja Guðbrands
biskups. Messa og barnastarf kl. 11.
Hrafnhildur Ólafsdóttir syngur einsöng.
Prestur Jón Helgi Þórarinsson. Organisti
Jón Stefánsson. Barnastarf í safnaðar-
heimilinu. Kaffisopi eftir messu.
LAUGARNESKIRKJA: Messa og sunnu-
dagaskóli kl. 11.00. Börn úr Laugaborg
fjölmenna til kirkju og taka lagið ásamt
foreldrum og leikskólakennurum. Sunnu-
dagaskólinn er í umsjá Hildar Eirar Bolla-
dóttur, Heimis Haraldssonar og Þorvalds
Þorvaldssonar. Gunnar Gunnarsson leik-
ur á orgelið, Kór Laugarneskirkju syngur,
sr. Bjarni Karlsson og Sigurbjörn Þorkels-
son meðhjálpari þjóna og messukaffi
Sigríðar kirkjuvarðar bíður svo allra að
messu lokinni. Guðsþjónusta kl. 13.00 í
sal Sjálfsbjargar á höfðuborgarsvæðinu.
Sr. Bjarni Karlsson þjónar ásamt Guð-
rúnu K. Þórsdóttur djákna, Gunnari
Gunnarssyni, organista og hópi sjálf-
boðaliða.
NESKIRKJA: Guðsþjónusta og barna-
starf kl. 11.00. Upphaf alþjóðlegrar
bænaviku. Kór Neskirkju leiðir safnaðar-
söng. Organisti Steingrímur Þórhallsson.
Steinunn Arnþrúður Björnsdóttir prédik-
ar. Prestur dr. Sigurður Árni Þórðarson.
Guðsþjónustan er í samvinnu við sam-
starfsnefnd kristinna trúfélaga og munu
fulltrúar nokkurra trúfélaga sjá um
messuliði og lestra. Börnin taka þátt í
messunni framan af en fara síðan í safn-
aðarheimilið og fá þar fræðslu við sitt
hæfi.
SELTJARNARNESKIRKJA: Guðsþjónusta
kl. 11.00. Organisti Pavel Manasek.
Prestur Sigurður Grétar Helgason.
Sunnudagaskólinn á sama tíma. Minn-
um á æskulýðsfélagið kl. 10.00.
FRÍKIRKJAN í Reykjavík: Guðsþjónusta
kl.11.00. Fermingarbörn og foreldrar
þeirra eru sérstaklega hvött til að mæta.
Í lok guðsþjónustu verða fermingarstörf-
in rædd sem og dagsetning athafna.
Tónlistina leiða þau Carl Möller og Anna
Sigríður Helgadóttir ásamt Fríkirkjukórn-
um. Fríkirkjuprestur predikar og þjónar
fyrir altari.
ÁRBÆJARKIRKJA: Tónlistarguðsþjón-
usta kl. 11. KK sér um tónlistarflutning.
BREIÐHOLTSKIRKJA: Barnaguðsþjón-
usta kl. 11. Messa kl. 11. Prestur sr.
Gísli Jónasson. Organisti Keith Reed.
DIGRANESKIRKJA: Messa kl 11. Prest-
ur sr. Magnús Björn Björnsson. Organisti
Kjartan Sigurjónsson. Kór Digranes-
kirkju, B hópur. Sunnudagaskóli á sama
tíma í kapellu á neðri hæð kirkjunnar.
Léttur málsverður í safnaðarsal eftir
messu. (sjá nánar www.digranes-
kirkja.is).
FELLA- OG HÓLAKIRKJA: Messa með
altarisgöngu kl. 11. Sr. Guðmundur Karl
Ágústsson prédikar og þjónar fyrir altari.
Kór Fella- og Hólakirkju leiðir safnaðar-
söng, organisti er Lenka Mátéová.
Sunnudagaskóli er í safnaðarheimilinu á
sama tíma. Umsjón Sigríður Rún
Tryggvadóttir.
GRAFARHOLTSSÓKN: Messa í þjónustu-
salnum, Þórðarsveig 3, Grafarholti, kl.
11. Kirkjukaffi.
GRAFARVOGSKIRKJA: Messa kl. 11.00.
Fermingarbörn mæti ásamt foreldrum
sínum. Sr. Bjarni Þór Bjarnason og sr.
Lena Rós Matthíasdóttir þjóna. Organ-
isti: Hörður Bragason. Kór kirkjunnar
syngur. Fundur vegna fermingarstarfsins
að messu lokinni. Sunnudagaskóli kl.
11.00 í kjallara kirkjunnar. Hjörtur og
Rúna ásamt sr. Elínborgu Gísladóttur.
Sunnudagaskóli í Borgarholtsskóla kl.
11.00. Sr. Vigfús Þór Árnason ásamt
sunnudagaskólakennurum.
HJALLAKIRKJA: Messa kl. 11. Sr. Íris
Kristjánsdóttir þjónar. Barn borið til
skírnar. Félagar úr kór kirkjunnar syngja
og leiða safnaðarsöng. Organisti Jón
Ólafur Sigurðsson. Barnaguðsþjónusta
kl. 13. Við minnum á bæna- og kyrrð-
arstund á þriðjudag kl. 18 og Opið hús á
fimmtudag kl. 12 (sjá einnig
áwww.hjallakirkja.is).
KÓPAVOGSKIRKJA: Guðsþjónusta kl.
11. Sr. Sigurjón Árni Eyjólfsson héraðs-
prestur predikar og þjónar fyrir altari. Kór
Kópavogskirkju syngur og leiðir safnað-
arsöng. Organisti Julian Hewlett. Kaffi-
sopi eftir guðsþjónustu. Barnastarf í
kirkjunni kl. 12.30 í umsjón Önnu Krist-
ínar, Péturs Þórs og Sigríðar Stefáns-
dóttur. Bæna- og kyrrðarstund þriðjudag
kl. 12.10.
LINDASÓKN í Kópavogi: Guðsþjónusta
og sunnudagaskóli í Lindaskóla kl. 11.
Sunnudagaskóli fer fram í kennslustof-
um á meðan guðsþjónustu stendur.
Fermingarbörn í Salaskóla taka þátt í
helgihaldinu. Félagar úr kirkjukórnum
syngja undir stjórn Hannesar Baldurs-
sonar organista. Sr. Guðmundur Karl
Brynjarsson þjónar.
SELJAKIRKJA: Barnaguðsþjónusta kl.
11. Söngur, sögur, ný bók og myndir.
Guðsþjónusta kl. 14. Sr. Bolli Pétur
Bollason prédikar. Kirkjukór Seljakirkju
syngur.
Organisti Julian Edwards. Guðsþjónusta
kl. 20. Sr. Bolli Pétur Bollason prédikar.
Þorvaldur Halldórsson leiðir söng ásamt
kór kirkjunnar.
ÍSLENSKA KRISTSKIRKJAN: Morgunguð-
sþjónusta kl.11.00. Alþjóðleg, sam-
kirkjuleg bænavika hefst. Fræðsla fyrir
börn og fullorðna. Ásdís Blöndal kennir
um bænina. Samkoma kl. 20.00 með
mikilli lofgjörð og fyrirbænum. Sr. Bjarni
Þór Bjarnason prestur í Grafarvogskirkju
predikar. Þáttur kirkjunnar „Um trúna og
tilveruna“ er kl.13.30 á Ómega.
BOÐUNARKIRKJAN, Hlíðasmári 9, Kóp.:
Samkomur alla laugardaga kl. 11.00.
Bænastund alla miðvikudaga kl. 20.00.
Biblíufræðsla allan sólarhringinn á Út-
varp Boðun FM 105,5. Allir alltaf vel-
komnir.
FÆREYSKA SJÓMANNAHEIMILIÐ: Sam-
koma sunnudag kl. 20.30. Allir velkomn-
ir.
HJÁLPRÆÐISHERINN: Sunnudagur:
Samkoma kl. 20. Umsjón Anne Marie og
Harold Reinholdtsen. Mánudagur: Heim-
ilasamband kl. 15. Allar konur velkomn-
ar.
FRÍKIRKJAN KEFAS, Fagrahvarfi 2a:
samkoma kl. 14.00. Helga R. Ármanns-
dóttir talar. Lofgjörð og fyrirbænir. Tví-
skipt barnastarf fyrir 1–5 ára og 6–12
ára börn á samkomutíma. Kaffi og sam-
félag eftir samkomu. Allir eru velkomnir.
Þriðjudaginn 18. jan. er bænastund kl.
20.30. Fimmtudaginn 20. jan. er kynn-
ingarfundur vegna Alfa námskeiðs kl.
19.00. Föstudaginn 21. jan. er unglinga-
starf kl. 20.00.
FÍLADELFÍA: Brauðsbrotning kl.11.00.
Ræðum. Vörður Leví Traustason. Almenn
samkoma kl. 16.30. Ræðum. Jón Þór
Eyjólfsson. Gospelkór Fíladelfíu leiðir lof-
gjörð. Fyrirbænir í lok samkomu. Barna-
kirkja á meðan samkomunni stendur.
Eftir samkomu er Kökubasar til styrktar
Biblíuskólans, en þau eru á leið í Trú-
boðsferð til Paragvæ. Allir eru hjartan-
lega velkomnir. Mánud. 17. jan. kl. 19
er ALFA 2. Nýtt Alfa hefst Þriðjud. 18.
jan. Kl. 19.00. Miðvikud. 19. jan. kl.
18.00 er fjölskyldusamvera - „súpa og
brauð“. Allir eru hjartanlega velkomnir.
Fimmtud. 20 jan. Kl. 15 er Samvera
eldri borgara. Bænastund alla laugar-
daga kl. 20.00. Bænastundir alla virka
morgna kl. 06.00. www.gospel.is – Ath.!
Hægt er að horfa á beina útsendingu á
www.gospel.is eða hlusta á útvarp
Lindina fm 102.9. Ath.! Samkoman
sunnudeginum áður er sýnd á Omega kl.
20.00.
KROSSINN: Almenn samkoma að Hlíða-
smára 5 kl. 16.30.
BETANÍA, Lynghálsi 3: Samkoma kl. 11
sunnudaga. Einnig samkomur kl. 19.30
á föstudögum.
KIRKJA JESÚ KRISTS hinna síðari daga
heilögu, mormónar, Ásabraut 2, Garða-
bæ: Sunnudaginn 16. janúar verður
sakramentisguðþjónusta kl. 9.00 árdeg-
is á ensku, og kl. 12.00 á íslensku.
KAÞÓLSKA KIRKJAN:
Reykjavík, Kristskirkja í Landakoti,
dómkirkja og basilíka: Sunnudaga:
Messa kl. 10.30. Messa á ensku kl.
18.00. Alla virka daga: Messa kl.
18.00. Mánudaginn 17., miðvikudaginn
19. og föstudaginn 21. janúar er einnig
messa kl. 8.00 (á latínu). Jóhannes Páll
II páfi boðaði það heimskirkjunni allri við
hátíðlega messu í Róm á dýradag, 10.
júní á þessu ári, að sérstakt ár yrði hald-
ið sem „ár altarissakramentisins“. Við
viljum gjarnan fylgja þessari hvatningu
páfans. Þannig verður frá októbermánuði
á þessu ári haldin tilbeiðslustund í
Kristskirkju á hverju fimmtudagskvöldi
að messu lokinni, þ.e. frá kl. 18.30 til
19.15. Reykjavík, Maríukirkja við Rauf-
arsel: Sunnudaga: Messa kl. 11.00.
Laugardaga: Messa á ensku kl. 18.30.
Virka daga: Messa kl. 18.30. „Ar alt-
arissakramentisins“: Tilbeiðslustund á
mánudögum frá kl. 19.00 til 20.00. Rift-
ún í Ölfusi: Sunnudaga: Messa kl.
16.00. Miðvikudaga kl. 20.00. Hafnar-
fjörður, Jósefskirkja: Sunnudaga: Messa
kl. 10.30. Alla virka daga: Messa kl.
18.30. „Ár altarissakramentisins“: Til-
beiðslustund á miðvikudögum kl. 17.30.
Karmelklaustur: Sunnudaga: Messa kl.
08.30. Virka daga: Messa kl. 8.00.
Keflavík, Barbörukapella: Skólavegi 38:
Sunnudaga: Messa kl. 14.00. Stykk-
ishólmur, Austurgötu 7: Alla virka daga:
Guðspjall dagsins: Er
þér biðjist fyrir.
(Matt. 6.)
Morgunblaðið/Jim Smart
Neskirkja
ÍSLENSKT MÁL – 43
Jón G. Friðjónsson 43. þáttur
Hugtökin dvöl (á ein-hverjum stað) oghreyfing (á einhvernstað eða af ein-
hverjum stað) skipta miklu máli í
íslensku og þau koma fram í
ýmsum myndum. Ætla má að Ís-
lendingar drekki þessi atriði í sig
með móðurmjólkinni, með öðrum
orðum: þau eru runnin þeim í
merg og blóð. Allir eru t.d. sam-
mála um að við leggjum dúk á
borðið, að því loknu er dúkurinn
á borðinu uns við kjósum að taka
hann af því. Með sama hætti
geta stjórnvöld lagt skatt á
þegna sína eða á tiltekinn vöru-
flokk (bækur) og slíkur skattur
er þá á vörunni (bókum) uns
stjórnvöld ákveða að aflétta hon-
um af vörunni/bókunum. — Með
vísan til þess kemur það nokkuð
á óvart er svo er komist að orði
að stjórnvöld hyggist lækka virð-
isaukaskatt á matvæli (28. 11.
2004). Hér hefði verið eðlilegt og
í samræmi við málkerfið að tala
um að lækka virðisaukaskatt á
matvælum (enda er sá skattur
nú þegar á þeim sem öðru).
Af svipuðum toga eru orða-
samböndin hafa trú á ein-
hverjum og lýsa trausti á ein-
hvern. Í fyrra tilvikinu felur
orðasambandið í sér kyrrstöðu
en í því síðara er um að ræða
breytingu eða hreyfingu — alveg
eins og allir eru væntanlega
sammála um að við segjum:
Maðurinn lýsir (með ljósi) á
vegginn. Þessi merkingarmunur
kemur fram í notkun fallanna
eins og sjá má. Íslendingar eru í
langflestum tilvikum sammála
um notkun falla í orðasam-
böndum hliðstæðum þeim sem að
ofan gat.
Þó er rétt og skylt að geta
þess að skilningur manna getur
breyst og sagan sýnir okkur að
hann hefur oft breyst. Sem dæmi
má nefna að í nútímamáli tölum
við um að hjakka í sama farinu
(vísar til kyrrstöðu) en áður var
sagt hjakka í sama farið (vísar til
þess er sláttumaður slær linku-
lega). Umsjónarmanni finnst ým-
islegt benda til þess að málskiln-
ingur manna á sögnunum lýsa
yfir og lýsa kunni að vera mis-
munandi. Sjálfum finnst honum
eðilegt að lýsa yfir trausti á ein-
hverjum og lýsa trausti á ein-
hvern. Af þessu leiðir að hann
gerir mun á samböndunum lýsa
yfir trausti á einhverjum og lýsa
trausti á einhvern og orða-
sambandið lýsa trausti á ein-
hverjum tæki hann sér aldrei í
munn. Það er engan veginn víst
að allir geti fallist á þetta. —
Nýlega var borgarstjórinn í
Reykjavík í brennidepli og þá
var ýmist að menn lýstu trausti
á Þórólfi eða Þórólf eins og um-
sjónarmanni finnst eðlilegt, mál-
farslega að sjálfsögðu þar sem
stjórnmál eru ekki til umræðu í
pistli um íslenskt mál.
Önnur dæmi af svipuðum toga
eru t.d.: ræða (um) traust á ein-
staka ráðherra [þ.e. á einstökum
ráðherrum]; lýsa vantrausti á
allri stjórninni [þ.e. á alla stjórn-
ina] og aflétta ferðabanni á pal-
estínumönnum [þ.e. létta ferða-
banni af palestínumönnum]. —
Innan hornklofa er sýnd sú mál-
beiting sem umsjónarmaður hef-
ur vanist og tamið sér en hverj-
um og einum ætti að vera í lófa
lagið að bera þetta undir sína
eigin málkennd.
Umsjónarmaður las nýlega í
Morgunblaðinu að talið væri að
þrjár tegundir skæruliða væru
að störfum í Írak, þ.e. tækifær-
issinnar, glæpagengi og öfga-
menn (Mbl. 24.9.04). — Hér er
talað virðulega um svívirðilegt
athæfi en auðvitað ber umsjón-
armanni að vera jákvæður. Sums
staðar er gerður starfslokasamn-
ingur við óæskilega starfsmenn.
Hver veit nema gera mætti
rausnarlegan starfslokasamning
við þessa kauða?
Í Fréttablaðinu (18.11.04) var
fjallað um mann sem var svo ör-
væntingarfullur eftir slys sem
hann lenti í að hann var á barmi
sjálfsmorðs eins og þar stóð. —
Þetta þekkir umsjónarmaður
ekki en hefur hins vegar oft
heyrt menn komast svo að orði
að þeir séu á barmi glötunar
með vísun til þess að þeir séu
nærri því að steypast í glötun.
Orðasambandið vera á barmi
glötunar er reyndar af erlendum
rótum en á sér íslenska sam-
svörun, að vísu í nokkuð annarri
merkingu, oft með vísun til fjár-
hagslegra þrenginga, t.d.: vera á
heljarþröminni (vera á heljar
þremi) og koma landinu á helj-
arþrömina. Hér merkir þröm,
kvk. (+þrömur, kk.) ‘brún, barm-
ur’ og bein merking er þá ‘vera á
barmi/brún glötunar’. Svipuð
hugsun liggur að baki ýmsum
orðasamböndum, t.d. steypa e-m/
sér í glötun. — Flestir ættu því
að vera sam-
mála um að
það er frá-
leitt að tala
um að ein-
hver sé á
barmi sjálfs-
morðs en enn
hlálegra er
þó orða-
sambandið
vera á barmi
heimsfrægðar (Mbl. 20.5.2001).
Orðasambandið það er djúpt á
einhverju ‘lengi þarf að bíða e-s
eða leita að e-u; e-ð kemur seint
fram’ vísar trúlega til dýpt-
armælinga, þ.e. lóðað er á ein-
hverju. Guðbrandur Þorláksson
kvartar t.d. yfir því að djúpt sé á
sannleikanum hjá manni nokkr-
um. Andstæða þessa orða-
sambands er það er grunnt á
einhverju og flestir munu t.d.
kannast við að grunnt geti verið
á því góða (með einhverjum/á
milli einhverra) en hér er vísað
til þess að vinátta einhverra
standi grunnt eins og segir í Eg-
ils sögu. — Í öllum tilvikum vísa
líkingarnar til kyrrstöðu, þ.e.
grunnt/djúpt á einhverju. Eft-
irfarandi dæmi styðst því ekki
við málvenju: Þeir töldu að djúpt
væri á þessar upplýsingar í bók-
haldi félaganna (Fréttabl 13. 11.
04).
Úr handraðanum
Sögnin að tróna ( < d. trone,
sbr. trónn ‘hásæti’ ) beygist jafn-
an svo: tróna-tróndi/-trónaði-
trónað. Nútíð eintölu beygist
ýmist: ég tróni; þú trónir; hann/
hún/það trónir eða ég tróna; þú
trónar; hann/hún/það trónar. Af
því leiðir að við segjum t.d.: Lið-
ið trónir/trónar eitt á toppnum.
Þátíðin er einnig, eins og fram
hefur komið, tvöföld í roðinu, oft-
ast er sagt hann/hún tróndi en
einnig hann/hún trónaði. — Það
er auðvitað engin tilviljun að
mörgum finnst nútíðin trónir
eðlilegri en trónar. Ætla má að
það sé merkingin sem hér togar
í, sbr. gnæfir, vakir, starir, gapir
og ýmsar aðrar ir-sagnir sem
vísa til ástands. Hins vegar enda
fjölmargar sagnir í íslensku á
-aði í þt.et. (tónaði, prjónaði o.fl.)
og allar enda þær á -ar í
3.p.et.nt. (tónar, prjónar). Það er
því við því að búast að sumum
finnist aðeins myndin trónar
vera rétt og í fullu samræmi við
þátíðarmyndina trónaði. En hér
er á ferðinni áhrifsbreyting, sem
felst í því að sögnin tróna er lög-
uð að beygingarmynstri stærsta
flokks íslenskra sagna, þ.e. ar-
sagna (trónir > trónar). Hér
sem oftar er það málvenja og
málkennd sem ræður ferðinni.
Umsjónarmaður hefur vanist
myndinni trónir og þátíð-
armyndin trónaði er honum tam-
ari en tróndi. Í Íslenskri orðabók
er lýsingin önnur: tróna -aði/(-di)
(nt. trónar/(-ir)). Hér kemur því
tvennt til greina trónir eða trón-
ar og hafa formælendur hvors
um sig nokkuð til síns máls.
Umsjónarmanni
finnst ýmislegt
benda til þess
að málskiln-
ingur manna á
sögnunum lýsa
yfir og lýsa
kunni að vera
mismunandi.
jonf@hi.is