Morgunblaðið - 18.01.2005, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÍSLENDINGAR hafa byggt af-
komu sína að stórum hluta á fisk-
veiðum. Nú á síðustu áratugum
hefur orðið mikil bylting í nýtingu
sjávarfangs og hafa afurðaverð-
mæti aukist samhliða þróun á nýj-
um aðferðum. Uppbygging fisk-
eldis er mikilvægur
hluti af þessari þróun.
Nú hafa mörg sjáv-
arútvegsfyrirtæki tek-
ið þá stefnu að fjár-
festa í fiskeldi. Þannig
hafa risið stór fiskeld-
isfyrirtæki sem ala
bæði þorsk og lax í
sjókvíum, auk þess
sem eldi á bleikju,
lúðu, sandhverfu og
fleiri tegundum er í
miklum vexti. Sem
dæmi um þennan
hraða vöxt þá hefur
tvöfaldast það magn
sem framleitt var í
fiskeldi milli áranna
2002 og 2003 og aftur
stefnir í tvöföldun á
þessu ári frá því sem
var 2003. Eitt af þeim
fyrirtækjum sem lagt
hafa fjármagn í upp-
byggingu fiskeldis hér
á landi er Fiskiðjan
Skagfirðingur (FISK).
Fiskiðjan Skagfirð-
ingur hefur farið nýja
leið hvað varðar upp-
byggingu fiskeldis.
Stjórnendur þessa
fyrirtækis hafa gert
sér grein fyrir mik-
ilvægi menntunar og
rannsókna í uppbygg-
ingu öflugs iðnaðar.
Því hafa fiskiðjan og
Hólaskóli endurgert stórt kennslu-
og rannsóknarhúsnæði við höfnina
á Sauðárkróki. Þetta húsnæði er
nú sjávarfræðasetur Hólaskóla og
þar fer nú megnið af kennslu við
fiskeldisdeild skólans fram. Þar er
unnið samhliða að rannsóknum á
sviði fiskeldis og þróunarvistfræði
á bleikju. Rannsóknir á fóðrun og
fóðurþörf þorskseiða sem hafa
verið stundaðar í sjávareldisstöð
skólans á Freyjugötu á Sauð-
árkróki verða fljótlega færðar í
nýja húsnæðið. Þær rannsóknir
eru unnar í samstarfi við fóð-
urverksmiðjuna Laxá, Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins,
Hafró, Rannsóknastofnun fiskiðn-
aðarins og Háskólann á Akureyri.
Að þessum rannsóknum vinna auk
sérfræðinga og fiskeldisfræðinga
Hólaskóla sex meistara- og dokt-
orsnemar.
Helmingur þessara meistara- og
doktorsnema er kvenkyns, en kon-
ur eru ört vaxandi hópur nemenda
í háskólanámi á Íslandi. Það hefur
t.d. sést á fjölgun kvenna í fiska-
líffræði hjá Háskóla Íslands og
hafa nokkrar þeirra unnið að
rannsóknarverkefnum við Hóla-
skóla. Aukning kvenna í grunn-
námi í fiskeldi hefur ekki verið
jafn greinileg. Það er að mörgu
leyti undarlegt, þar sem þær kon-
ur sem lokið hafa námi í fiskeldi
við Hólaskóla eru afbragðs fisk-
eldismenn.
Það er markmið fiskeldisdeildar
Hólaskóla að bjóða upp á fram-
sækið nám. Skólinn leggur áherslu
á tengingu námsins við atvinnu-
greinina og þær rannsóknir sem
eru í gangi á hverjum tíma. Með
öflugri kennslu þar sem áhersla er
lögð á góða grunnþekkingu í fisk-
eldi og fiskalíffræði, sem og á um-
ræður og gagnrýna hugsun, telur
deildin sig nú undirbúa nemendur
vel til að taka að sér þau viða-
miklu verkefni sem liggja fyrir við
uppbyggingu atvinnugreinarinnar
til framtíðar. Stefnt er að því að
útskrifaðir nemendur geti þannig
starfað í fiskeldisfyrirtækjum,
bæði sem almennir starfsmenn og
stjórnendur, eða aflað sér auk-
innar menntunar og unnið við
fiskatengdar rannsóknir, ráðgjöf
og þróunarstörf.
Til að ná þessum
markmiðum hefur
fiskeldisdeild Hóla-
skóla þróað tvær
námsgráður. Annars
vegar er um að ræða
diplómagráðu (eitt ár)
þar sem markmiðið
er að veita nem-
endum hagnýta
menntun sem gerir
þá færa um að starfa
í fiskeldisstöðvum.
Hins vegar geta nem-
endur bætt við sig
tveimur árum og út-
skrifast með B.Sc.-
gráðu (þrjú ár) í
fiskalíffræði og fisk-
eldi. Á seinni árum
námsins er lögð
áhersla á að nem-
endur læri meira um
líffræði fiska og nýj-
ungar í eldi þeirra, að
þeir tileinki sér þau
vísindalegu vinnu-
brögð sem nauðsyn-
leg eru við rann-
sóknir í fiskeldi og
fiskalíffræði, auk
þess að læra meira
um byggingu og
hönnun eldismann-
virkja.
Fiskeldi og fiska-
líffræði er fjölbreytt
starfsgrein. Því er
mikilvægt að þeir nemendur sem
skrá sig í fiskeldisdeild Hólaskóla
njóti sem mestrar fjölbreytni í
náminu. Til að bregðast við því
hefur skólinn gert fjölmarga sam-
starfssamninga við aðra háskóla
þar sem gert er ráð fyrir gagn-
kvæmu mati á námskeiðum. Þann-
ig getur nemandi sem skráir sig í
fiskeldi og fiskalíffræði við Hóla-
skóla tekið eitt ár við; líffræðiskor
Háskóla Íslands; Viðskiptahá-
skólann á Bifröst; eða við auð-
lindadeild Háskólans á Akureyri.
Vilji nemandi taka hluta náms síns
erlendis getur hann verið í hálft
eða eitt ár við háskólann í Guelph
í Kanada. Á sama hátt geta
nemendur ofannefndra skóla tekið
eitt til fjögur misseri við fisk-
eldisdeild Hólaskóla, ef þeir vilja
sérhæfa sig í fiskeldi og fiska-
líffræði.
Skólinn er vel undir það búinn
að taka á móti fleiri nemendum.
Aðstaða til náms í Sjávarfræða-
setri Hólaskóla á Sauðárkróki er
góð, þar er m.a. rúmgóður fyr-
irlestrasalur og ágæt tölvuaðstaða.
Kennarar skólans eru vel mennt-
aðir og við deildina starfa nú sex
kennarar með meistara- eða dokt-
orspróf auk fiskeldis- og líffræð-
inga.
Fiskeldi og fiskalíffræði á Ís-
landi á framtíðina fyrir sér. Með
áframhaldandi uppbyggingu fisk-
eldisdeildar Hólaskóla og fleiri
nemendum í grunn- og fram-
haldsnámi verður til enn öflugra
rannsókna- og menntasetur sem
hefur það að markmiði að vera í
fararbroddi í uppbyggingu
þessara atvinnugreina til fram-
tíðar.
Fiskeldi og
fiskalíffræði
til framtíðar
Bjarni K. Kristjánsson fjallar
um fiskeldisdeild Hólaskóla
Bjarni K.
Kristjánsson
’Með áfram-haldandi upp-
byggingu fisk-
eldisdeildar
Hólaskóla og
fleiri nem-
endum í grunn-
og framhalds-
námi verður til
enn öflugra
rannsókna- og
menntaset-
ur …‘
Höfundur er sérfræðingur
við Hólaskóla.
RAFHITUN hækkar um 15%–
25%. Orkureikningurinn hækkar
allt að 40.000 kr.
Sveitarstjórnarmenn á Austur-
landi og Orku og stór-
iðjunefnd SSA hafa
oft rætt og ályktað
sérstaklega um raf-
orkuverð á lands-
byggðinni og nú síð-
ast tengt breyttu
umhverfi raforku-
mála. Svohljóðandi
samþykkt var gerð á
aðalfundi SSA.
Orkuverð á lands-
byggðinni
Aðalfundur SSA hald-
inn á Egilsstöðum
16.–17. september
2004 ítrekar og leggur þunga
áherslu á að fylgst verði náið með
því hvernig orkuverð til al-
mennings og atvinnufyrirtækja
þróast í umhverfi nýrra raf-
orkulaga.
Sérstaklega þarf að fylgjast
með landsbyggðinni í þeim efnum
og þrýst verður á stjórnvöld um
að nýtt skipulag orkumála kalli
ekki á hærra orkuverð.
Um sl. áramót tók formlega
gildi nýtt rekstrarumhverfi í ís-
lenska raforkugeiranum þegar
opnað var fyrir samkeppni í raf-
orkuvinnslu og sölu. Breyting-
arnar eru í kjölfar nýrra raf-
orkulaga sem Alþingi samþykkti á
miðju ári 2003.
Samtímis tók til starfa nýtt fyr-
irtæki, Landsnet, sem samkvæmt
lögunum annast allan raf-
orkuflutning í landinu. Inn í fyr-
irtækið fara flutningslínur Lands-
virkjunar RARIK og Orkubús
Vestfjarða. Orkustofnun annast
eftirlit með starfsemi Lands-
nets.Óheimilt er nú að selja raf-
magn á mismunandi verði eftir því
til hvers það er notað,
jafnframt eiga gjald-
skrár að taka mið af
kostnaði við raf-
orkudreifingu innan
tiltekinna dreifing-
arsvæða.
Samkvæmt upplýs-
ingum frá RARIK
(form. stjórnar
Sveinn Þórarinsson)
eru gjaldskrársvæði
RARIK tvö, þéttbýli
annars vegar og
dreifbýli hins vegar.
Mörk milli þéttbýlis
og dreifbýlis eru við
byggðarkjarna með 200 íbúum eða
meira auk byggðarkjarna ná-
tengdum öðru þéttbýli.
Dreifingarkostnaður í dreifbýli
er um 30% hærri en í þéttbýli.
Útgjöld heimila sem nota raf-
orku til upphitunar hækka um um
15%–25%
Dæmigert heimili sem notar
34.ooo kWh í hita og 6.000 kWh í
almenna notkun greiddi árlega um
163 þúsund krónur með vask, eftir
að búið var að taka tillit til nið-
urgreiðslu. Nú eftir gjald-
skrárbreytinguna greiðir sama
heimili um 191 þús. kr. fyrir sömu
notkun ef það er í þéttbýli en 204
þús. kr. ef um dreifbýli er að
ræða.
Heildarniðurgreiðslur ríkisins
eru tæpar 900 milljónir í fjár-
lögum 2005. Að mati Rarik þarf að
hækka niðurgreiðslur ríkisins um
240–250 mkr. til að húshit-
unarkostnaður verði áþekkur því
sem var. Á fjárlögum eru ætlaðar
230 mkr. til þess að jafna dreifing-
arkostnað milli dreifbýlis og þétt-
býlis. Þetta framlag þarf að
hækka um þriðjung til þess að
jafnræði ríki.
Íbúar á Austurlandi eru stærstu
notendur rafhitunar á svæði
RARIK og því kemur þessi hækk-
un að óbreyttu hart niður á þeim.
Við slíkt verður ekki unað.
Gera verður þá kröfu til stjórn-
valda að staðið verði við þau fyr-
irheit að samfara breyttu orkuum-
hverfi verði þess sérstaklega gætt
að mismuna ekki um of notendum
í þéttbýli og dreifbýli á lands-
byggðinni. Til að standa við þau
fyrirheit verða stjórnvöld að
tryggja auknar niðurgreiðslur.
Einnig þarf að gæta vel að og
tryggja að sem minnst röskun
verði á rekstrarumhverfi þeirra
atvinnugreina sem sæta mestum
orkuverðshækkunum svo sem fisk-
eldi og garðyrkju.
Raforkuverð á lands-
byggðinni áhyggjuefni
Þorvaldur Jóhannsson lýsir
áhyggjum út af hækkun raf-
orkuverðs á landsbyggðinni ’Tryggja verður að semminnst röskun verði á
rekstrarumhverfi þeirra
atvinnugreina sem sæta
mestum orkuverðs-
hækkunum svo sem
fiskeldi og garðyrkju.‘
Þorvaldur
Jóhannsson
Höfundur er framkvæmdastjóri SSA.
BORGARSTJÓRINN í Reykja-
vík heimtar nú hækkun á fast-
eignamati í borginni og virðist líta
á fasteignaskatta sem eignaskatta,
en ekki almenna skattheimtu.
Fasteignamatið, gjaldstofninn,
sem lagður er til
grundvallar skatt-
inum, hefur hækkað
að meðaltali milli ár-
anna 2004 og 2005 um
17% eða um 20% á
sérbýli og 13% á fjöl-
býli, sem er langt um-
fram spár um hækk-
anir á neysluverðs- og
launavísitölu á árinu
2005. Þessi skattur
kemur ekki síst illa
við láglaunafólk, því
ekki hækka tekjur
þess um 13 til 20% á
næsta ári.
Á sama tíma og ríkisstjórnin, af
augljósum réttlætisástæðum, af-
nemur eignaskatt, þar sem hús-
næði er einn stærsti stofninn, snýr
borgarstjórinn í Reykjavík, Stein-
unn Valdís Óskarsdóttir, öllu á
haus og heimtar af „réttlæt-
isástæðum“ hækkanir á fast-
eignamati, sem þýðir hækkun á
fasteignaskatti.
„Að nýta sér
verðmætaaukningu“
Í Speglinum í Ríkisútvarpinu fyrir
helgi lýsti Steinunn þessu baráttu-
máli sínu fyrir auknu réttlæti,
hárri og titrandi röddu eins og um
væri að ræða brýnt hagsmunamál
þeirra sem minnst mega sín, en
kom svo upp um sig með því að
segja að ýmis sveitarfélög myndu
„hafa áhuga á að nýta sér þessa
verðmætaaukningu“. Eins og um
væri að ræða verðmætasköpun í
samfélaginu, en ekki þenslu á fast-
eignamarkaði vegna hækkandi
lóðaverðs í Reykjavík í kjölfar
uppboðsstefnu
R-listans á lóðum, of-
framboðs á ódýrum
lánum og tilkomu fá-
menns hóps, sem get-
ur keypt eignir í eft-
irsóttum hverfum á
nánast hvaða verði
sem er.
Þær verðhækkanir
á fasteignum sem
orðið hafa merkja
enga raunverulega
eignaaukningu fyrir
venjulegt fólk, sem á
bara þá íbúð sem það
býr í. Ef það selur íbúð sína á
þessu ofurverði verður það að
kaupa aðra á ofurverði, þannig að
húseigandinn græðir ekkert. Helst
hagnast fasteignasalar og
R-listinn, sem nýtir sér þetta
óvenjulega ástand á fast-
eignamarkaðnum til hins ýtrasta í
sinni skattagræðgi.
Raunverulegt
réttlætismál
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins hafa nú lagt fram tillögu um
það í borgarstjórn að fast-
eignaskattar hækki í samræmi við
launa- og verðlagsþróun. Sú til-
laga er réttlætismál með hliðsjón
af eðli þessa skatts, en ekki sú
skattagræðgi sem birtist í orðum
borgarstjórans um „að nýta sér
þessa verðmætaaukningu“ eins og
hún kallar ofhitun fasteignamark-
aðar í Reykjavík.
Skuldadagar R-listans
Völd eru vandmeðfarin. Reykja-
víkurlistinn kann ekki að fara með
það vald sem borgarbúar hafa
treyst honum fyrir. Siðferðisþrek
hans er brostið. Hann kann sér
ekkert hóf í skattagræðgi og
eyðsluæði. Tími er kominn til að
hver Reykvíkingur reikni út fyrir
sig, hvað hann er neyddur til að
vinna margar vinnustundir auka-
lega í hverjum mánuði til að halda
þessari eyðsluveislu R-listans
gangandi. Skuldadagar borgarbúa
vegna veislunnar birtast nú í há-
marksútsvari, hærri fast-
eignasköttum v. verðhækkana á
fasteignum, hærri þjónustugjöld-
um hjá borginni og hærra orku-
verði. Skuldadagar R-listans verða
hins vegar í borgarstjórnarkosn-
ingum eftir rúmt ár.
Af skattaæði
Reykjavíkurlistans
Bolli Thoroddsen fjallar
um fasteignaskatt ’R-listinn misnotarþenslu á fasteignamark-
aði í þágu eyðslu- og
skattaæðis.‘
Bolli Thoroddsen
Höfundur er formaður Heimdallar
og situr í borgarstjórnarflokki Sjálf-
stæðisflokksins.