Morgunblaðið - 19.02.2005, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. FEBRÚAR 2005 33
UMRÆÐAN
FYRIR skömmu var vígt nýtt
óperuhús í Kaupmannahöfn. Húsið er
gjöf skipakóngsins og auðjöfursins
Mærsk McKinney Møller til dönsku
þjóðarinnar. Bæði þessi rausnarlega
gjöf og sjálf byggingin hafa valdið
nokkrum deilum í Danmörku und-
anfarin ár. Sérstaklega hafa margir
óttast að kostnaður við
rekstur svona húss yrði
óyfirstíganlegur, en líka
voru skiptar skoðanir
um eitt og annað varð-
andi gerð þess og útlit.
En þegar húsið var
formlega vígt 15. janúar
sl. hafði öldurnar lægt
og gleðin tekið völd.
Enginn neitar því held-
ur að óperuhúsið nýja
sé þegar orðið og muni
verða um langa framtíð
eitt helsta kennileiti
Kaupmannahafnar,
ómetanlegt aðdráttarafl fyrir ferða-
menn og ráðstefnuhald í borginni og
ómældur aflvaki fyrir margvíslegan
rekstur og þjónustu sem kviknar í
skjóli svo öflugrar menningarstofn-
unar. Ímynd Kaupmannahafnar hef-
ur styrkst í augum umheimsins með
byggingu hins nýja óperuhúss og það
er sannarlega ástæða til að óska Dön-
um og Kaupmannahafnarbúum til
hamingju með þetta glæsilega hús og
alla þá framtíðaruppbyggingu sem
koma mun í kjölfarið.
Það hefur óneitanlega verið fróð-
legt að fylgjast með hinum aldraða
McKinney Møller og reffilegur var
hann við vígsluathöfnina, ef marka
má myndirnar sem við höfum fengið
að sjá. Hann var búinn að bíta það í
sig að sjá gjöfina verða að raunveru-
leika, sjá óperuhúsið rísa og hefur
ekki látið úrtölur eða smásmugulegar
vangaveltur hrekja sig af leið. Hann
hefur fylgt hugmynd sinni eftir af
staðfestu öldungsins sem veit að hann
fer einn og allslaus í ferðina miklu og
óperuhúsið hefur risið á mettíma.
Forsvarsmenn hins nýja óperu-
húss í Kaupmannahöfn hafa lýst því
yfir að þeir muni reka húsið af mikl-
um metnaði sem eitt helsta óperuhús
í Evrópu og hvergi slá af listrænum
kröfum í sinni starfsemi. Það er auð-
vitað engin tilviljun að Kolbeinn Jón
Ketilsson er í hópi þeirra alþjóðlegu
söngvara sem taka þátt í fyrstu
óperuuppfærslunni í þessu metn-
aðarfulla húsi. Kolbeinn er einn úr
stórum og vaxandi hópi afburða
óperusöngvara, íslenskra, sem starfa
alfarið utanlands, en bera ótrúlegri
grósku í íslenskri söngmennt und-
anfarna áratugi glæsi-
legt vitni. Það er gaman
fyrir Íslendinga að eiga
slíkan fulltrúa í fyrstu
uppfærslu nýja óperu-
hússins í Kaupmanna-
höfn og vonandi eiga
einhverjir landar þess
kost að sjá sýningu með
honum þar.
Nú er ljóst að fyr-
irhugað tónlistarhús í
hjarta Reykjavíkur
verður hvorki heimili
Íslensku óperunnar né
vettvangur venjulegrar
óperustarfsemi, þótt gert sé ráð fyrir
tónleikauppfærslum á óperum með
einföldum sviðsbúnaði, eða svoköll-
uðum hálfuppfærslum (semi staging),
eins og fram hefur komið í kynningu
á útboðsgögnum fyrir byggingu húss-
ins. Sjálfsagt er að gleðjast yfir því ef
hægt verður að flytja óperutónlist í
fyrirhuguðu tónlistarhúsi við góðan
hljómburð, jafnvel með aðkenningu
af sviðsetningu. Vonandi verður líka
fyrirhugað tónlistarhús mikil lyfti-
stöng fyrir tónleikahald á höfuðborg-
arsvæðinu og verðugt kennileiti í
ásjónu lands og borgar.
Hálfsviðsetningar í tónleikasal
koma hins vegar ekki í stað óperu-
uppfærslna í venjulegum skilningi
þess orðs. Það er því nauðsynlegt að
huga að öðrum leiðum til uppbygg-
ingar á aðstöðu fyrir óperulistina á
komandi árum. Ég hef margoft verið
spurður að því upp á síðkastið hvort
ekki séu einhverjir íslenskir við-
skiptajöfrar svo ríkir og svo elskir að
óperulist að þeir vilji byggja óperu-
hús fyrir okkur. Ég verð að játa að
mér vefst tunga um tönn við að svara
þessu – það kostar ekki bara gríð-
arlega fjármuni að byggja sérstakt
óperuhús, það kostar líka mikið að
reka það. Sjálfsagt finnast bæði nógu
ríkir, menningarsinnaðir og gam-
alvitrir einstaklingar til að hrista
óperuhús fram úr erminni, en hætta
er á að við lentum þá í engu minni sál-
arháska út af rekstrarkostnaði en
frændur okkar Danir lentu í út af gjöf
Møllers.
Við þurfum reyndar ekki að hafa
áhyggjur af byggingu og rekstri nýs
óperuhúss í augnablikinu, en vonandi
kemur einhvern tíman að því. Hins
vegar verðum við að móta framtíð
óperulistarinnar á Íslandi í samræmi
við þá grósku sem verið hefur í söng-
menntun hér á landi undanfarna ára-
tugi og það mikla uppbyggingarstarf
sem fram hefur farið hjá Íslensku
óperunni á sama tíma. Sú ákvörðun
Björns Bjarnasonar, þáverandi
menntamálaráðherra, að beita sér
fyrir auknum framlögum úr ríkissjóði
til að efla uppbyggingarstarf Ís-
lensku óperunnar markaði tímamót í
sögu óperulistar á Íslandi. Þótt stutt
sé síðan þessi ákvörðun kom til fram-
kvæmda hefur hennar þegar gætt í
aukinni og fjölbreyttri starfsemi
Óperunnar. Það hefur sannast svo
ekki verður um villst að listrænar og
faglegar forsendur eru fyrir rekstri
óperuhúss á Íslandi. Ef við viljum
sjálf njóta ávaxtanna af hinni miklu
söngmennt er nauðsynlegt að halda
áfram á þeirri braut sem mörkuð var
með ákvörðun Björns og gera ráð
fyrir bættri aðstöðu til óperuflutnings
í takt við aukna starfsemi og vaxandi
fagmennsku í greininni. Það er ljóst
að óperulistin og Íslenska óperan
eiga sterkan hljómgrunn meðal þjóð-
arinnar og vonandi tekst að skapa
verðuga framtíðaraðstöðu fyrir starf-
semi hennar.
Nýtt óperuhús
Bjarni Daníelsson fjallar um
byggingu óperuhúss og framtíð
óperulistarinnar á Íslandi ’Hálfsviðsetningar ítónleikasal koma hins
vegar ekki í stað
óperuuppfærslna í
venjulegum skilningi
þess orðs.‘
Bjarni Daníelsson
Höfundur er óperustjóri.
ÞAÐ ER margt til að gleðjast yf-
ir í þróun miðborgarinnar nú um
stundir. Verslunum hefur fjölgað
þar í fyrsta sinn eftir samfellda
fækkun undanfarin níu ár. Nær öll
verslunarrými við Laugaveg eru nú
nýtt. Mikil uppbygging er að hefj-
ast við Laugaveg, þar sem byggt er
a.m.k á þremur stöð-
um nú og á næstunni
og meðal þess sem
fyrirhugað er að reisa
er lítil verslunarmið-
stöð. Enn meiri upp-
bygging fylgir vænt-
anlega í kjölfarið.
Aðalstræti 10
Reykjavíkurborg og
Minjavernd hafa gert
með sér samning um
að félagið taki Aðal-
stræti 10 í sína vörslu
og endurbyggi húsið,
sem talið er elsta hús í Reykjavík
og að sjálfsögðu friðlýst. Fram-
kvæmdir eru þegar hafnar af full-
um krafti, en þetta er síðasti áfang-
inn í endurbyggingu húsa við
Aðalstræti.
Tónlistarhús og hótel
Hótelum fjölgar ört, m.a. við Að-
alstræti og Hafnarstræti, og und-
irbúningur tónlistar- og ráðstefnu-
húss ásamt hóteli er hafinn af
fullum krafti á vegum Austur-
hafnar.
Nýlega skiluðu þrír hópar um-
sækjenda um hönnun á tónlistar-
húsinu inn frumhugmyndum sínum.
Gert er ráð fyrir að samið verði við
einhvern þessara aðila í haust og að
húsið verði tilbúið haustið 2009.
Stofnkostnaður án virðisaukaskatts
er áætlaður 7,3 milljarðar króna.
Íbúum fjölgar
Fyrstu íbúarnir eru að flytjast
inn í ný háhýsi við Skúlagötu, „101
Skuggahverfi“. Fjölbýlishúsin eru
byggð í þremur áföng-
um og er fyrsti áfangi
risinn. Enginn vafi er
á því að þessi nýja
íbúðabyggð muni
styrkja verslun og
þjónustu í miðborg-
inni.
Bjartsýnar konur
Konur hafa verið
áberandi í atvinnu-
rekstri í miðborginni
og nýlega fengu tvær
þeirra viðurkenningu
Félags kvenna í at-
vinnurekstri, Edda Jónsdóttir í i8
galleríi við Klapparstíg og Guðrún
Steingrímsdóttir í Lífstykkjabúð-
inni við Laugaveg.
Konur opnuðu margar nýjar
verslanir í miðborginni í haust og
vetur og voru óhræddar við að hefja
starfsemi sína í hliðargötum eins og
Ingólfsstræti eða Tryggvagötu, þar
sem Bögglapóststofan var til húsa
forðum daga. Og ekki má gleyma
því grettistaki sem konurnar sem
reka Iðu við Lækjargötu hafa lyft,
en húsið hafði staðið autt um langt
skeið er þær tóku það á leigu og
fylltu af fjölbreyttri starfsemi.
Formlegar og óformlegar kann-
anir hafa sýnt og sannað, að konur
eru í miklum meirihluta þeirra sem
versla í miðborginni. Það á því í
raun vel við að konur skuli vera svo
áberandi sem frumkvöðlar og drif-
kraftur í hinni fjölbreytilegu flóru
fyrirtækja sem þar er að finna.
Laugavegur á uppleið
Það er mikið fagnaðarefni að lok-
ið sé við deiliskipulag Laugavegar,
svo að hefjast megi handa við upp-
byggingu þessarar helstu versl-
unargötu Reykjavíkur. Versl-
unarrekstur hefur verið afar erfiður
í mörgum þeirra gömlu húsa sem
standa við götuna og oft vandfundið
húsnæði sem stenst þær kröfur sem
gerðar eru til nútímaverslana og
annarra þjónustufyrirtækja.
Afar mikilvægt er að þær ný-
byggingar sem rísa í stað eldri húsa
við Laugaveg á næstunni verði vel
hannaðar og falli sem best að um-
hverfi sínu.
Framundan er blómlegur tími í
miðborginni ef vel er haldið á mál-
um.
Uppbygging í miðborginni
Einar Örn Stefánsson skrifar
um miðborgarmál ’Mikilvægt er að þærnýbyggingar sem rísa í
stað eldri húsa við
Laugaveg verði vel
hannaðar og falli sem
best að umhverfi sínu.‘
Einar Örn Stefánsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Þróunarfélags miðborgarinnar.
Í MÖRG, mörg ár hafa skipulags-
yfirvöld á höfuðborgarsvæðinu að
því er virðist gegnt að-
allega húsbyggj-
endum, ekki þörfum
almennings fyrir
mannvirki til þess að
komast áfram í sínum
farartækjum. Nýlega
minntist ég í Morg-
unblaðsgrein á skipu-
lag Lundarhverfis í
Kópavogi. Þar skilst
mér að hafi ekki komið
svo mjög til verka
skipulagsfræðinga,
heldur létu menn
nægja að njóta að-
stoðar arkitekta bygg-
ingaraðila eða verk-
taka. Þó ætla menn
þar að byggja, hvar ein
helztu umferðarmann-
virki höfuðborg-
arsvæðisins hljóta að
þurfa að koma. Kópa-
vogur byggir upp að
landamerkjum
Reykjavíkur og ýtir
munna jarðganga und-
ir Digranesháls yfir í
Skógræktina í Reykja-
vík. Tengingar við Ný-
býlaveg og Kárs-
nesbraut eru í
skötulíki. Ekki er einu sinni hugsað
um hagsmuni vesturhluta Kópavogs.
Skal nú samt byggja fleiri hús,
bryggjuhverfi í vesturbænum, skilst
mér. Einu sinni var til Skipulags-
stofa höfuðborgarsvæðisins. Henni
stýrði þekktur arkitekt, einn færasti
skipulagsfræðingur landsins að mínu
mati. Hann mátti bara hætta þessu
starfi, því að hvert sveitarfélag hugs-
ar eingöngu um sitt svæði. Er ég
einu sinni fékk að líta í gögn Hafn-
arfjarðar um umferðarmannvirki á
mótum Fjarðarins og Garðabæjar
enduðu teikningarnar nánast við
sveitarfélagamörkin. Ekki sýnist
mér Vegagerð eða Skipulag ríkisins
sinna þessum málum svo gott megi
heita. Í Reykjavík skildu menn ekki
skikkanlega tengingu Kringlumýr-
arbrautar og Bústaðavegar heldur
settu tenginguna í bratta brekku við
brúarsporð. Þarna ætti að fara með
umferð að sunnan inn í jörðina og inn
á norðurflanka brúarinnar. Umferð-
arljós væru óþörf. Kannski má enn
gera þetta, en þeir hafa byggt þrjár
blokkir þar sem neðanjarðarslaufa
þyrfti að koma.
Aðalskipulag
Fróðlegt var að heyra til fyrrver-
andi yfirmanns Skipulags Reykja-
víkurborgar í Útvarpi Sögu um dag-
inn. Hans einkasjónarmið komu þar
fram. Sagðist hann vera á móti helzt
öllum göngum í gegnum jörðina.
Vissulega er út af fyrir sig ágætt að
sjá hús og önnur mannvirki, jafnvel
fjöll, þar sem maður ekur um götur
borgarinnar. Eins og um allan heim
þurfum við þó að leysa umferðarmál
með neðanjarðartengingum. Mað-
urinn talaði af sér, þegar hann ræddi
af skynsemi um lengingu flugbrautar
til vesturs, út í Skerjafjörðinn. Þar
þyrfti að gera göng, stuttan kafla
undir brautina. Annað væri víst ekki
að gera. Hann hikstaði þó jafnvel á
þessu, en sagði þetta svo verða vera.
Sama fælni virðist vera við að setja
stofnbrautir á súlur yfir öðrum veg-
um. Þetta var, að mínu mati, lausn
mála í Hafnarfirði. Þar er búið að
byggja íbúðarhús þétt upp að einu
umferðaræðinni frá Reykjanesi til
Reykjavíkur og Garðabæjar, að
ógleymdum sjálfum Hafnarfirði. Þar
kom ég með mín sjónarmið, ekki sízt
með tilliti til hagstæðs halla í land-
inu. Lítið var auðvitað hlustað á
þetta. Ég hefði tekið umferðina
sunnan að upp á efri braut, er komið
væri að hallanum við Engidal. Braut-
in héldi áfram þannig alla leið að
gamla Hafnarfjarðarveginum. Þar er
hallinn í bezta lagi til þess að koma
umferðinni í átt til Reykjavíkur. Við
Reykjanesbraut hallar upp frá nú-
verandi vegamótum við Fjarð-
arbraut. Þar gæti verið fín aðlögun
fyrir tvíbreiða Reykja-
nesbraut til norðurs.
Þessar lausnir leysa
plássleysið, sem skipu-
lagyfirvöld eru ábyrg
fyrir, og tvöfalda notk-
un vegarstæðisins. Auð-
vitað mundu allir emja
og kveina, en hvað ætla
menn að gera? Bara
segja: Þetta kostar svo
mikið! og það án þess að
segja hvað það kostar?
Sögulegt
Um allt þetta hefi ég
skrifað, ýmist formlega
í athugasemdum um
skipulag, viðtölum við
ráðamenn, útvarps-
sendingum o.fl. Víst er
ég vitlaus. Þeir sem
peningana hafa segja:
Þetta kostar svo mikið.
Veit Sveinki vel, en
skipulagsstofur, gatna-
málastofur, sveitarfélög
og ekki sízt ráðherra,
allt með stórum stöfum,
standa á gati. Umferðin
er að stöðvast. Sjáið
bara þriggja akreina
biðröðina frá brúar-
sporði á Bústaðavegi og allt að Lund-
arsvæðinu í Kópavogi klukkan átta
að morgni dags. Peninga- og tímatap
vegna tafa er gífurlegt. Teknir eru
milljarðar af bíleigendum og notaðir
í allt annað en gerð umferðarmann-
virkja. Menn leika sér með tillögur
um gamaldags sporvagna, sem eru
að mínu mati út í hött. Eina járn-
brautarlestin, sem vit kynni að vera
í, væri einteiningur milli Reykjavík-
ur og Keflavíkursvæðisins, kannski
líka austur fyrir fjall fyrir vörur og
farþega. Þetta er samt annar kapít-
uli.
Húsin ofan
í umferðina
Sveinn Guðmundsson fjallar
um umferðarmannvirki og
skipulagsmál
Sveinn Guðmundsson
’Sjáið baraþriggja akreina
biðröðina frá
brúarsporði á
Bústaðavegi og
allt að Lundar-
svæðinu í Kópa-
vogi klukkan
átta að morgni
dags.‘
Höfundur er verkfræðingur.
Hjördís Ásgeirsdóttir: „Ég er
ein af þeim sem heyrði ekki
bankið þegar vágesturinn kom
í heimsókn.“
Vilhjálmur Eyþórsson: „For-
ystumennirnir eru undantekn-
ingarlítið menntamenn og af
góðu fólki komnir eins og allir
þeir, sem gerast fjöldamorð-
ingjar af hugsjón. Afleiðingar
þessarar auglýsingar gætu því
komið á óvart.“
Jakob Björnsson: „Mann-
kynið þarf fremur á leiðsögn að
halda í þeirri list að þola góða
daga en á helvítisprédikunum á
valdi óttans eins og á galdra-
brennuöldinni.“
Jakob Björnsson: „Það á að
fella niður með öllu aðkomu
forsetans að löggjafarstarfi.“
Ólafur F. Magnússon: „Ljóst
er að án þeirrar hörðu rimmu
og víðtæku umræðu í þjóð-
félaginu sem varð kringum
undirskriftasöfnun Umhverf-
isvina hefði Eyjabökkum verið
sökkt.“
Ásthildur Lóa Þórsdóttir:
„Viljum við að áherslan sé á
„gömlu og góðu“ kennsluað-
ferðirnar? Eða viljum við að
námið reyni á og þjálfi sjálf-
stæð vinnubrögð og sjálfstæða
hugsun?“
Bergþór Gunnlaugsson: „Ég
hvet alla sjómenn og útgerð-
armenn til að lesa sjómanna-
lögin, vinnulöggjöfina og kjara-
samningana.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar