Morgunblaðið - 01.03.2005, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 1. MARS 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
LÝÐRÆÐISVAKNING Í
MIÐ-AUSTURLÖNDUM
Mikil ólga hefur verið í Líb-anon frá því að Rafiq Hariri,fyrrverandi forsætisráð-
herra landsins, var myrtur fyrir hálf-
um mánuði. Þrýstingurinn á upptök
sín bæði á götunni og inni á líbanska
þinginu og hefur beinst gegn sitjandi
stjórn landsins og Sýrlendingum og
ítökum þeirra í landinu. Í gær brast
stíflan og ríkisstjórn Líbanons, sem
hefur ríkt með stuðningi Sýrlendinga
undanfarna fjóra mánuði, sagði af
sér. „Ég vil ekki að stjórnin verði
hindrun í vegi þeirra, sem vilja land-
inu vel,“ sagði Omar Karameh, sem
hefur verið forsætisráðherra landsins
síðan í haust, er hann tilkynnti afsögn
sína. Karameh hafði fyrr í gær neitað
því að stjórn sín hefði átt þátt í morð-
inu á Hariri. 25 þúsund manns höfðu
safnast saman á mótmælafundi á
Torgi píslarvottanna í Beirút, höfuð-
borg landsins, í gær og brutust út
mikil fagnaðarlæti þegar fréttirnar
bárust af afsögninni. Kjörorð fundar-
ins var hins vegar „Sýrlendingana
burt!“.
Sýrlendingar áttu þátt í að binda
enda á borgarastyrjöldina í Líbanon
árið 1990. Hún hafði þá staðið í 15 ár
og eyðileggingin í landinu var gríð-
arleg. Samkvæmt friðarsáttmálanum
var gert ráð fyrir því að Sýrlendingar
hyrfu brott með herlið sitt en það hef-
ur ekki gerst enn. Reyndar hefur sýr-
lenskum hermönnum í Líbanon fækk-
að úr 40 þúsund í 14 þúsund á árunum
2001 til 2003, en þeir sem eftir eru
hafa ekki sýnt á sér neitt fararsnið.
Nú gæti það breyst, enda ekki að-
eins þrýst á þá í Líbanon. Bandaríkja-
menn og Frakkar hafa ekki átt mikla
samleið í utanríkismálum undanfarin
misseri, en eru einhuga í afstöðu sinni
í þessu máli. Bandaríkjamenn hafa
lagt áherslu á að Sýrlendingar ættu
að hafa herlið sitt á brott frá Líbanon
og njóta þar skilyrðislauss stuðnings
Frakka. Kofi Annan, framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna, hefur
skorað á Sýrlendinga að hverfa á
braut.Bandaríkjamenn lýstu síðast í
gær yfir því að Sýrlendingar ættu að
hætta pólitískum afskiptum sínum af
Líbanon fyrir kosningarnar, sem fyr-
irhugaðar eru í vor.
Sýrlendingar hafa verið vændir um
aðild að morðinu á Hariri og sömu-
leiðis sprengjutilræði í Tel Aviv á
föstudag. Ekki hefur verið sannað að
þeir séu bendlaðir við morðið á Hariri
og reyndar erfitt að sjá hvaða hag
Sýrlendingar hefðu átt að sjá sér í að
ryðja honum úr vegi. Fremur má
segja að blasað hafi við að þessi
verknaður myndi veikja stöðu Sýr-
lendinga í Líbanon.
Ýmislegt bendir til þess að Sýr-
lendingar séu farnir að finna fyrir
þrýstingnum. Um helgina var til-
kynnt að Sabawi Ibrahim al-Hassan,
hálfbróðir Saddams Husseins, hefði
verið handtekinn. Al-Hassan var eft-
irlýstur og lá undir grun um að fjár-
magna og skipuleggja aðgerðir gegn
Bandaríkjamönnum í Írak í skjóli
Sýrlendinga. Að sögn íraskra emb-
ættismanna handtóku Sýrlendingar
al-Hassan ásamt 29 öðrum flótta-
mönnum og afhentu þá Írökum og er
líklegt að stjórnvöld í Damaskus vilji
með því gera tilraun til að koma sér í
mjúkinn hjá Bandaríkjamönnum.
Þegar Hafez al-Assad, einræðis-
herra Sýrlands, lést og Bashir al-
Assad, sonur hans, tók við völdum ár-
ið 2000 hófst vorið svokallaða í
Damaskus. Hinn nýi leiðtogi gaf til
kynna að landið yrði opnað og endi
bundinn á kúgunina: „Ég býð öllum
Sýrlendingum að taka virkan þátt í
þessari pólitík.“ En valdaklíkan var
ekki tilbúin til að taka óbeislaðri
gagnrýni. Vorið stóð ekki lengi og á
ný var farið að varpa stjórnarand-
stæðingum í fangelsi. Ástandið í Sýr-
landi er þó ekki jafnslæmt og það var
fyrir vorið. Stjórnarandstæðingar
geta hist á laun, á yfirborðinu virðist
ríkja mikið frjálslyndi og stefnt er að
því að leyfa markaðsfrelsi í landinu,
sem veitir ekki af, því að atvinnuleysi
er talið vera um 30%. Hvað sem því
líður er í mannréttindaskýrslu banda-
ríska utanríkisráðuneytisins, sem
kynnt var í gær, greint frá kerfis-
bundnum pyntingum fanga, meingöll-
uðu réttarfari og handahófskenndum
handtökum í kaflanum um Sýrland.
Walid Jumblatt, leiðtogi Drúsa í
Líbanon, sagði í viðtali við þýska
tímaritið Der Spiegel í liðinni viku að
sýrlenski herinn yrði farinn frá Líb-
anon fyrir 1. maí: „Það gildir einu þótt
Sýrlendingar sendi skriðdrekana
sína, þessum kafla er lokið.“
En ítök Sýrlendinga í Líbanon fel-
ast ekki aðeins í veru hersins þar. Þau
teygja sig inn í líbanskt efnahagslíf.
Stjórnarandstæðingar í Líbanon líkja
sýrlensku yfirstéttinni við blóðsugur
sem hafi nærst á enduruppbygging-
unni í Líbanon og líbanska banka-
kerfinu á meðan sýrlenskur efnahag-
ur sé í rúst. Erfiðara verður að losa
þau ítök Sýrlendinga en hernaðar-
ítökin.
Talað hefur verið um flauelsbylt-
ingar í Mið- og Austur-Evrópu. Bend-
ir þróunin í Mið-Austurlöndum til
svipaðrar þróunar þar? Vonir hafa
vaknað um þáttaskil í samskiptum
Ísraela og Palestínumanna eftir að
Mahmoud Abbas var kjörinn til valda.
Í Líbanon hefur fólkið sagt að því sé
nóg boðið og nú hefur stjórnin sagt af
sér. Á laugardag tilkynnti Hosni
Mubarak, sem hefur verið einráður í
Egyptalandi undanfarin 24 ár, öllum
að óvörum tillögu um að haldnar yrðu
beinar forsetakosningar í landinu þar
sem margir gætu boðið sig fram í stað
þess að kosið yrði um einn frambjóð-
anda, sem yrði hernum þóknanlegur,
eins og verið hefur undanfarin 50 ár.
Ef hafin er lýðræðisvakning í þessum
löndum gætu ýmsar aðrar ríkis-
stjórnir orðið valtar í sessi, þar á
meðal Sýrlandsstjórn.
Egypski rithöfundurinn Salama
Ahmed Salama segir að sýn George
W. Bush Bandaríkjaforseta um um-
bætur og aukið lýðræði í Mið-Aust-
urlöndum hafi „kveikt lýðræðis-
þorsta, sem hingað til hefur verið
vanmetinn, heima fyrir“. Það er of
snemmt að fullyrða að nú muni lýð-
ræði halda innreið sína í Mið-Aust-
urlöndum, en ýmis teikn eru á lofti,
sem gefa tilefni til bjartsýni.
Burton G. Malkiel varð frægurþegar hann skrifaði að api semkastaði pílu á lista með hluta-bréfum væri jafn líklegur til
þess að finna góð hlutabréf og sérfræð-
ingur. Það liggur því beinast við að
spyrja hann hvort hann myndi ráðleggja
fólki sem íhugar að fjárfesta að reyna að
velja hlutabréfin sjálft.
„Í langflestum tilfellum myndi ég ekki
ráðleggja fólki það. Í fyrsta lagi er það
kenning mín að einstaklingar eigi að
dreifa eignasafni sínu eins mikið og
mögulegt er og ef þú ætlar þér að dreifa
og átt ekki mikla peninga ertu að mínu
mati tilneyddur til þess að fjárfesta í ein-
hvers konar hlutabréfasjóðum. Persónu-
lega myndi ég byrja á sjóðum sem eru
tengdir vísitölu markaða því þeir sjóðir
hafa lág gjöld og eru auk þess dreifðustu
sjóðirnir. Til langs tíma litið hafa þessir
sjóðir skilað mjög góðri ávöxtun.
Í öðru lagi er hagkvæmara að fjárfesta
í sjóðum. Segjum sem svo að ég ætli að
velja mér hlutabréf sjálfur og fari til
verðbréfasala. Þá er mun dýrara að
borga honum þóknun í hvert skipti sem
ég ætla að breyta safninu mínu.
Ef maður velur sjálfur þýðir það hins
vegar að maður vilji vera viss um að eiga
mjög dreifðt eignasafn án þess þó að eiga
sömu hlutabréf og allir hinir og eiga
einnig hlutabréf í öðrum löndum. Þá er
svarið við spurningunni já, en almennt er
svarið nei.“
Tvenns konar rök
Bók Malkiels hefur nú verið gefin út
átta sinnum en kenning sú sem hann set-
ur fram þar byggist fyrst og fremst á því
að best sé að miða eignasafn sitt við vísi-
tölu markaða. Að hans mati er nánast
ómögulegt að gera betur en markaðurinn
og því er það til langs tíma litið vænleg-
asta leiðin til árangurs í fjárfestingum.
„Það eru tvenns konar rök fyrir því að
miða eignasafn sitt við vísitölu markaða.
Í fyrsta lagi er fullt af gáfuðu fólki á góðu
kaupi við að fylgjast með mörkuðunum
og ef einhverjar upplýsingar verða op-
inberar sem eru líklegar til þess að hafa
áhrif á verð hlutabréfa þá munu þær
hafa áhrif samstundis. Hlutabréfaverð
breytist ekki smám saman á skilvirkum
mörkuðum. Ef skilvirkir markaðir eru
fyrir hendi þá getum við sagt að verð
hlutabréfa á hverjum tímapunkti endur-
spegli allar upplýsingar sem eru þekktar.
Í öðru lagi er um kostnaðarspurningu
að ræða. Öll hlutabréf í heiminum eru í
eigu einhverra aðila, og þannig er það al-
veg ljóst að útkoman verður alltaf núll.
Ef vel gengur hjá einhverjum þá þýðir að
illa gengur hjá einhverjum öðrum. En
sjóðir sem er stjórnað á virkan hátt eru
dýrari í rekstri, vegna þess að hjá þeim
starfar fullt af sérfræðingum auk þess
sem stefna þeirra er oftast sú að kaupa
og selja oft. Þetta er mjög dýrt. Þess
vegna er það kenning mín að sjóðir sem
tengdir eru vísitölu markaða séu mun
hagkvæmari fyrir fjárfesta en aðrir sjóð-
ir.“
Telur Malkiel líklegt að hið stóraukna
aðgengi að upplýsingum, meðal annars á
netinu, geti orðið til þess að auðveldara
verði fyrir fjárfesta að ná betri árangri
en meðaltal markaðarins?
„Ég tel að það verði erfiðara einmitt
vegna þess að upplýsingar berast svo
hratt. Virkir fjárfestar áttu erfitt með að
slá meðaltalinu við þegar á 7. áratugnum
og ég held að síðan þá hafi það orðið æ
erfiðara. Eftir því sem aðgengi að upp-
lýsingum eykst verða markaðir skilvirk-
ari og því birtast upplýsingarnar mun
fyrr í verðinu.“
Best að verða ríkur
á löngum tíma
Margir kvíða ævikvöldinu enda er um-
ræðan um bág fjárhagsleg kjör aldraðra
ofarlega á baugi. Hefur Malkiel einhver
ráð fyrir þá sem vilja búa í haginn fyrir
sig til elliáranna?
„Mín skoðun er sú að þrátt fyrir að
velflestar fjárfestingarhandbækur geti
flokkast undir fyrirsögnina „Að verða
ríkur á svipstundu“ sé besta leiðin sú að
verða ríkur á löngum tíma.
Fyrsta leiðin sem ég myndi ráðleggja
hefur lítið með fjárfestingar að gera, það
mikilvægasta fyrir alla einstaklinga er að
mínu mati að leggja meira fyrir. Ég tel
skort á sparnaði vera stórt vandamál í
Bandaríkjunum þar sem fæstir leggja
nokkuð fyrir. Mitt fyrsta ráð til þeirra
sem ætla sér að eiga lífeyri er sem sagt
sú að byrja að leggja fyrir og að byrja á
því eins snemma og mögulegt er. Albert
Einstein sagði eitt sinn að vaxtavextir
væru sterkasta aflið í heiminum og ég
ráðlegg þeim sem til mín leita, meðal
annars nemendum sem eru að útskrifast,
og vilja auðgast eða verða fjárhagslega
öruggir, að byrja að leggja fyrir.
Ein besta leiðin til þess er að mínu
mati sú að skrá sig í einhvers konar líf-
eyrissjóð um
vinnumarkaðin
sjálfvirkt af lau
Þeim sem þega
skyldulífeyriss
leggja stærri h
ir.
Önnur ráðle
há gjöld við fj
getur truflað
Mikilvægt að d
Bókin A Random Walk Down Wall Street eða Reikað nið-
ur Wall Street er metsölubók sem hefur komið út átta
sinnum. Höfundur bókarinnar er Burton G. Malkiel, pró-
fessor við Princeton-háskóla, og er hann staddur hér á
landi til þess að flytja ræðu á fundi Eignastýringar Ís-
landsbanka. Guðmundur Sverrir Þór hitti hann að máli.
Bandaríski hag
þurfa ekki að k

 
 
+ 
Skrifað var undir kjarasamning í húsakynnum rík-issáttasemjara á tólfta tímanum í gærkvöldi millisamninganefndar ríkisins, fyrir hönd fjármála-ráðherra, og 24 stéttarfélaga innan Bandalags há-
skólamanna, BHM. Samningurinn gildir frá 1. febrúar síð-
astliðnum til 30. apríl árið 2008. Fer hann nú í kynningu hjá
stjórnum félaganna og félagsmönnum og munu niðurstöð-
ur atkvæðagreiðslu ekki liggja fyrir fyrr en eftir nokkrar
vikur. Fulltrúar samningsaðila, sem Morgunblaðið ræddi
við í gærkvöldi, voru mjög sáttir við samninginn.
Í honum felst m.a. sú nýbreytni að samið er um eina
launatöflu fyrir öll félögin án lífaldursþrepahækkana og að
á hverri ríkisstofnun verður gerður einn sameiginlegur
stofnanasamningur við öll stéttarfélögin. Í tilkynningu frá
fjármálaráðuneytinu segir að þetta sé til mikils hagræðis
og einföldunar fyrir ríkið sem launagreiðanda og stofnanir
þess. Tekið er það dæmi að samkvæmt núgildandi kerfi
geri Landspítalinn 14 mismunandi stofnanasamninga
vegna þeirra félaga sem hér um ræðir. Með því að taka upp
eina launatöflu sé enn fremur dregið mjög úr launamun
kynjanna sem byggist á mismunandi launatöflum stétt-
arfélaga. Því hafi oft verið haldið fram að veruleg skýring á
þeim launamun byggðist á mismunandi verðmati starfs-
stétta. „Þetta er mikilvægur áfangi í því verk
úr þeim ætlaða launamun sem ekki er unnt a
öðrum þáttum en kynferði,“ segir ráðuneytið.
Áfangahækkanir samningsins eru þær sö
hefur verið um á hinum almenna vinnumark
arkostnaðaráhrifin eru metin 19,83%. Í því k
er gert ráð fyrir sérstöku framlagi vegna fyrr
til þess að jafna launamun kynjanna. Að auk
fyrir fjármagni til launaþróunar á fyrri hluta
2007 sem kemur að hluta í stað núgildandi líf
ana. Fjármálaráðuneytið telur þennan kjaras
raska heildarforsendum fjárlaga.
Sóknarfæri í stofnanasamning
Halldóra Friðjónsdóttir, formaður BHM
sátt við samninginn, loksins þegar hann h
Markmiðið hafi verið að hækka lægstu laun
laun aðildarfélaga. Í einni launatöflu verði l
200 þúsund krónur á mánuði og hlutfallsleg l
verði því mismunandi eftir félögum. Með ein
samningi sé sóknarfæri þar sem hægt verði a
stætt á þessar stéttir háskólamenntaðra ríkis
Einnig hafi vonandi tekist að útrýma launamu
Dregið verður úr
launamun kynjann
Kostnaðaráhrif samnings ríkisins við BHM metin tæ