Morgunblaðið - 01.03.2005, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. MARS 2005 23
UM þessar mundir er mikið rætt um
niðurrif á 25 húsum við Laugaveginn. Sú
umræða snertir mig og ég er dolfallin
andspænis þessum hugmyndum. Ég
sinnti þessum málum um skeið og rek hér
í fyrsta lagi aðeins ákvarðanir Reykjavík-
urborgar í húsverndarmálum fyrir 10 ár-
um eða svo. Mér hefur reyndar borist til
eyrna að fólk sem fjallar um skipulagsmál
Reykjavíkur í dag þekki ekki þessa sögu;
þess vegna kýs ég að rekja hana hér fá-
einum orðum.
Þegar R-listinn náði meirihluta í borg-
inni vorið 1994, setti
borgarráð fljótlega á
laggirnar samstarfs-
nefnd um húsvernd.
Hlutverk hennar var að
vinna að mótun hús-
verndarstefnu fyrir
Reykjavíkurborg og gera
tillögur um verndun þess
hluta byggingararfsins
sem hefði varðveislugildi.
Þannig skyldi tryggt að
ákvarðanir í skipulags-
málum samræmdust
menningarlegum mark-
miðum húsverndar. Í
nefndinni sátu fulltrúar
úr skipulagsnefnd,
menningarmálaráði, um-
hverfismálaráði, bygg-
ingarnefnd og var und-
irrituð formaður
nefndarinnar. Ritari var
Margrét Hallgríms-
dóttir, þá borgar-
minjavörður, nú þjóð-
minjavörður. Á fyrsta
fundi sínum haustið 1994
setti samstarfsnefndin niður vinnuhóp
arkitekta sem þá störfuðu hjá Reykjavík-
urborg. Í hópnum voru þau Helga Braga-
dóttir og Margrét Þormar báðar frá
borgarskipulagi, Nikulás Úlfar Másson
frá Árbæjarsafni, Ólafur Axelsson frá
byggingarnefnd og Pétur H. Ármanns-
son frá byggingarlistadeild Kjarvals-
staða. Þessi vinnuhópur fór gaumgæfi-
lega yfir allar rannsóknir sem gerðar
höfðu verið á byggingasögu Reykjavíkur
og fyrri samþykktir varðandi stefnu-
mörkun í húsverndarmálum. Vinnuhóp-
urinn starfaði vel og ötullega og í október
1996 gekk hann frá tillögu að varðveislu-
skrá fyrir byggingar og svæði með varð-
veislugildi á svæðinu innan Hring-
brautar/Snorrabrautar. Samstarfs-
hópurinn stóð að því loknu fyrir málþingi
um húsvernd í Ráðhúsi Reykjavíkur þar
sem almenningi voru kynntar tillögur
nefndarinnar. Vinnuhópurinn hélt svo
áfram vinnu sinni með athugasemdir al-
mennings í farteskinu. Tillögur þessar
voru svo gefnar út í Aðalskipulagi
Reykjavíkur 1996–2016 í sérstöku þema-
hefti.
Tillögur nefndarinnar um varðveislu
byggingararfsins voru lagðar fram í hús-
verndarskrá og kortum. Á húsverndar-
kortunum voru í fyrsta lagi sýnd hús, sem
þegar höfðu verið friðuð. Í öðru lagi bygg-
ingar sem lagt var til að friða, í þriðja lagi
byggðamynstur sem lagt var til að
vernda, í fjórða lagi svæði sem lagt var til
að vernda, í fimmta lagi verndun götu-
mynda, í sjötta lagi verndun bygginga
síðustu aldar, 20. aldar, og í sjöunda lagi
hús sem byggð voru fyrir 1918 og bar að
vernda skv. ákvæðum í Þjóðminjalögum.
Nokkur dæmi úr tillögum nefnd-
arinnar:
Þær byggingar sem lagt var til að frið-
aðar yrðu voru t.d. húsin við Miðstræti,
frá Bókhlöðustíg að Skálholtsstíg (þ.e.
ytra byrði timburhúsa) þar sem um væri
að ræða eina heillegustu og best varð-
veittu timburhúsagötu í Reykjavík frá
upphafi aldarinnar. Þá var gerð tillaga
um hús við Þingholtsstræti milli Banka-
strætis og Skálholtsstígs (ytra byrði
timburhúsa), þar sem um væri að ræða
eina merkustu og best varðveittu timb-
urhúsagötu í Reykjavík frá 19. öld.
Þá voru talin upp einstök hús sem lagt
var til að borgin beitti sér fyrir að friðuð
yrðu. Þar var bæði um að ræða gömul hús
og nýrri, steinhlaðin hús, bárujárnsklædd
timburhús og steinhús, en Sundhöll
Reykjavíkur, Gamla bíó og Þjóðleikhúsið
eru ágæt dæmi um þau síðastnefndu.
Hvaða hús við Laugaveg þótti ástæða
til að friða/vernda?
Í flokki bárujárnsklæddra timburhúsa
sem ástæða þótti til að óska eftir friðun á
skv. Þjóðminjalögum voru:
Laugavegur 2 (1887) og Laugavegur 30
(1904).
Steinhleðsluhúsin Laugavegur 10
(1882–96) Laugavegur 22A (1892) (sem
nú hefur reyndar verið fjarlægt,) Lauga-
vegur 49 og Laugavegur 51B (1919).
Einstakir reitir sem tengjast Lauga-
vegi:
Reiturinn sem afmarkast af Frakka-
stíg, Laugavegi, Vitastíg og Njálsgötu
sem eru ein heillegasta byggð timbur-
húsa í Reykjavík og þar hafði verið gerð
nákvæm húsakönnun.
Frakkastígur milli Lauga-
vegar og Hverfisgötu og fleira
mætti telja.
Verndun götumynda, húsa-
raða og húsa með umverf-
isgildi:
Í þeim flokki voru Lauga-
vegur 11 og 12, Laugavegur
16, Laugavegur 20B, Lauga-
vegur 21, Laugavegur 22,
Laugavegur 32, 38, 40, 37, 44,
64, 70 til 74.
Sú niðurstaða sem fékkst
að lokinni vinnu vinnuhópsins
og húsverndarnefndarinnar
varð að sjálfsögðu mála-
miðlun, ýmsir vildu ganga
lengra í verndunarátt og aðrir
skemur. En þarna fékkst nið-
urstaða sem allir gátu sætt sig
við og skrifað undir. Þessi nið-
urstaða varð svo samþykkt
stefna Reykjavíkurborgar og
hluti af aðalskipulagi. Og um
þessa stefnu varð sam-
komulag allra aðila að borg-
arstjórn Reykjavíkur.
Nú eru hins vegar aðrir
tímar og 12 af þessum 25 húsum sem lagt
var til að friða/vernda mega nú hverfa að
mati skipulagsráðs borgarinnar. Það eru
mikil tíðindi því það er greinilega ætlun
einhverra að hverfa frá stefnu sem póli-
tísk samstaða var um í Reykjavík fyrir
aðeins 10 árum. Hvernig í ósköpunum
stendur á því? Hvað er að gerast?
Að sjálfsögðu má endurskoða niður-
stöðurnar frá 1996 og e.t.v. gekk nefnd sú
sem ég veitti forstöðu á sínum tíma of
skammt í tillögum um verndun. Það var
reyndar og er mín skoðun. En nú blása
kaldir vindar um Laugaveginn okkar. Og
þau rök sem nú virðast vega hvað þyngst
um niðurrif á Laugaveginum eru ná-
kvæmlega þau sömu og notuð voru um að
Bernhöftstorfuna mætti rífa niður á sín-
um tíma.
Hin nýja áhersla á húsvernd í Aðal-
skipulagi Reykjavíkurborgar 1996–2016,
leiddi til þess m.a. að ákveðið var að upp-
bygging í Aðalstræti skyldi taka mið af
þeim húsum sem þar höfðu staðið áður.
Það er umdeilanlegt að byggja í gömlum
stíl, en það er ekki umdeilanlegt að
vernda þann menningararf sem okkur
hefur verið trúað fyrir. Við erum fátæk af
þeim menningararfi sem felst í gömlum
húsum. Nái þær hugmyndir sem nú eru
uppi um niðurrif á Laugaveginum fram
að ganga verðum við enn fátækari.
Í þessu samhengi má gjarnan benda á
að ferðamennska er ein af þremur helstu
gjaldeyristekjulindum þjóðarinnar.
Glöggir gestir sækja í gamla miðbæinn
okkar og Laugaveginn, vegna sérstöðu
hans og hlýleika, þrátt fyrir ýmsa alvar-
lega vankanta á þeirri götu. Í Stokkhólmi
leita ferðamenn í Gamla Stan, þar sem
hægt er að lesa söguna í húsunum, en
mun síður til þess svæðis í miðborginni,
þar sem öll gömul hús voru þurrkuð út og
í staðinn reist nútímalegar skrifstofu- og
verslunarbyggingar. Þetta gráta margir
nú, þótt nýju húsin séu glæsileg.
Þau rök hafa verið notuð að verslun í
gömlu húsunum við Laugaveginn gangi
illa, öfugt við rekstur í nýju byggingun-
um. Hefur verið gerð könnun á því og ef
svo er, hvar eru niðurstöður hennar?
Á bak við þær ákvarðanir sem nú virð-
ast á dagskrá um að rífa niður 25 hús við
Laugaveg vantar rök og rannsóknir að
mínu mati og gæti ég nefnt mörg fleiri
dæmi eins og þau þegar reynt er að nota
aðgengi fatlaðra sem rök fyrir niðurrif-
inu.
Ég fer fram á að menningin verði látin
njóta vafans áður en niðurrifsjarðýturnar
ráðast á Laugaveginn.
Látum menninguna
njóta vafans
Eftir Guðrúnu Ágústsdóttur
Guðrún Ágústsdóttir
’Ég fer fram áað menningin
verði látin njóta
vafans áður en
niðurrifsjarð-
ýturnar ráðast á
Laugaveginn.‘
Höfundur er fyrrverandi formaður
Skipulagsnefndar Reykjavíkur.
leið og komið er inn á
nn, þannig að dregið sé
unum manns og lagt fyrir.
ar hafa slíkt fyrirkomulag,
sparnað, ráðlegg ég að
hluta af launum sínum fyr-
egging mín er sú að forðast
járfestingar. Það eina sem
galdra vaxtavaxta eru há
fjárfestingargjöld. Þetta er það sem góð-
vinur minn Jack Bogel kallar „einræði
vaxtavaxta“ en með háum gjöldum er
hætta á að arðurinn af sparnaðinum
verði um helmingur, eða minna, af því
sem ella hefði orðið.
Dreifing er lykilatriði
Þriðja ráð mitt er dreifing, dreifing,
dreifing og aftur dreifing. Ekki einungis
dreifing á hlutabréfamarkaði heldur
einnig að dreifa eignasafninu á milli
markaða, til dæmis með því að kaupa
skuldabréf, fasteignasjóði og svo fram-
vegis. Mágur minn er læknir, hann hafði
lengi farið að mínum ráðum og átt pen-
inga í breiðum og vel dreifðum eigna-
söfnum þar sem gjöld voru lág. Árið var
1999 og vinnufélagar hans höfðu lengi
gert grín að honum fyrir að græða ekki
eins mikið á eignum sínum og þeir gerðu
á hlutabréfum sínum í tölvu- og hátækni-
fyrirtækjum. Á endanum lét hann undan
og sagði mér að ég hefði haft rangt fyrir
mér og nú ætlaði hann að selja bréfin sín
og kaupa í sjóði sem fjárfesti í hátækni-
fyrirtækjum. Á næstu árum tapaði hann
80% af því sem hann átti.
Niðurstaða mín er sem sagt sú að það
er nánast ómögulegt að verða ríkur á
svipstundu. Einhverjir fá happdrættis-
vinninginn en flestir sitja eftir með sárt
ennið“
Fjárfesting erlendis
stuðlar að dreifingu
Íslenskir fjárfestar, bæði almennir
fjárfestar og fagfjárfestar, hafa á síðustu
misserum í síauknum mæli fjárfest í er-
lendum hlutabréfum. Þessu fylgir þó
nokkur kostnaður, meðal annars við
gjaldeyriskaup. Telur Malkiel að slík við-
skipti séu góð fyrir almenning?
„Ef skipt er við sjóði sem tengdir eru
vísitölu tel ég svo vera. Viðskipti í sjóð-
um erlendis eru að mínu mati mjög góð
aðferð til þess að fjölþætta og dreifa
þannig áhættunni. Það sem hafa þarf í
huga er að kostnaðurinn verði ekki of
hár.“
Æviskeiðasparnaður
Hugmyndin um æviskeiðasparnað, þ.e.
að fólk ætti að taka tillit til aldurs síns
þegar það fjárfestir, er meðal þess sem
Malkiel leggur mikla áherslu á.
„Eftir því sem fólk eldist minnkar geta
þess til þess að taka áhættu. Þegar mað-
ur er ungur og hefur tekjur af atvinnu
hefur það ekki eins mikil áhrif á lífsgæði
manns þótt sparnaðurinn fari í vaskinn
og það hefur á gamla ekkju sem lifir á
ellilífeyri og er miklu verr í stakk búin til
þess að bregðast við slíku áfalli.
Að sama skapi verður áhættan við að
eiga hlutabréf minni með tímanum. Tök-
um sem dæmi Bandaríkjamann sem þarf
að borga háskólagjöld fyrir barnið sitt á
næsta ári. Sé hann skynsamur þá leggur
hann peningana ekki í hlutabréf því ekki
er nokkur leið að spá um þróun bréfanna
á ársgrundvelli. Bréfin gætu hækkað í
verði um 50% eða lækkað um 50%. Á 25
ára tímabili dregur mikið úr þessari
áhættu.
Af báðum þessum ástæðum sem ég hef
nefnt hér er það alveg ljóst að ungt fólk
er mun betur í stakk búið til að taka á sig
áhættu,“ segir Burton G. Malkiel.
dreifa áhættunni
Morgunblaðið/Þorkell
gfræðingurinn Burton Malkiel segir sparnað bestu leiðina til þess að
kvíða ævikvöldinu. Hann mælir með því að fólk dreifi eignasafni sínu.
  



 
 
  


  

 
 
,-./"
 0 *
0   

 


 
sverrirth@mbl.is
kefni að draga
að skýra með
mu og samið
kaði, en heild-
kostnaðarmati
rnefnds átaks
ki er gert ráð
a árs 2006 og
faldurshækk-
samning ekki
gi
, segist vera
afi komist á.
nin og hækka
lágmarkslaun
launahækkun
um stofnana-
að horfa heild-
sstarfsmanna.
un kynjanna.
Sem dæmi um starfsstéttir sem munu fá verulega hækk-
un lægstu launa eru þroskaþjálfar, geislafræðingar,
meinatæknar, hjúkrunarfræðingar og fréttamenn.
Gunnar Björnsson, formaður samninganefndar ríkisins,
segir samningalotuna hafa verið stranga en það hafi verið
þess virði. Verið sé að taka upp margar nýjungar og til
framtíðar litið sé samningurinn góður fyrir ríkið. Hvort
þessi samningur við BHM-félögin muni flýta fyrir samn-
ingagerð við aðra hópa, eins og t.d. SFR og framhalds-
skólakennara, segir Gunnar erfitt að meta það, ekki síst
þar sem verið sé að sameina 24 samninga í einn.
Elsa B. Friðfinnsdóttir, formaður Félags hjúkrunar-
fræðinga, segist vera afar sátt við samninginn. Að sínu
mati hafi tekist að ná flestum ef ekki öllum samningsmark-
miðum. Tekist hafi að hækka lægstu launin og gera launa-
kerfið gegnsærra.
r
na
æp 20%
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Samninganefndarmenn BHM og ríkisins fögnuðu undir-
skrift innilega í gærkvöldi eftir langa og stranga lotu.
„RÍKIÐ tilkynnti að okkur stæði ekki
lengur til boða að vera í þessu samfloti,“
sagði Ína B. Hjálmarsdóttir, formaður
Félags íslenskra náttúrufræðinga, FÍN,
í gærkvöldi um ástæður þess að við-
ræður við samninganefnd ríkisins, um
að vera með í samningi ríkisins við að-
ildarfélög BHM, fóru út um þúfur.
„Þá breyttust forsendur þannig að
þeir gengu til samninga við þá sem þeir
höfðu rætt við áður, en bættu ekki við,“
segir hún og að sú ákvörðun hafi verið
útskýrð þannig af hálfu samninga-
nefndar, að enginn umræðugrundvöllur
hafi verið til staðar. Ríkið hafi áður boð-
ið tvo kosti, að vera með hinum félögun-
um í samningi eða semja um hækkanir
sem tækju mið af viðmiðunum ASÍ. Ína
segir að félagið hafi verið að skoða kost-
ina í stöðunni. Ríkið hafi imprað á því
áður að FÍN færi kæmi að samningnum,
en viðræður með hvaða hætti hafi ekki
hafist fyrr en um síðustu helgi.
Samningur félagsins við ríkið rann út
30. nóvember líkt og annarra aðildar-
félaga BHM. „Við höldum bara áfram
að reyna að ná samningum eins og lög
gera ráð fyrir,“ segir hún.
Stóð ekki
lengur til boða
að vera með