Morgunblaðið - 22.06.2005, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 22. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR

Sviknir makar
kvarta óhikað við
vinnuveitendur
Framhjáhald
getur skaðað
starfsframann
á morgun
F
YRSTA Catalina-
flugbáti Íslendinga,
sem bar einkennisstaf-
ina TF-ISP, var flogið
til landsins haustið
1944. Flugstjóri var Örn Johnson,
forstjóri Flugfélags Íslands. Ferðin
hófst í New York og eftir rúmlega 9
klst. flug með einni millilendingu var
höfð viðkoma í Goose Bay í Labra-
dor áður en lagt var í flug yfir
N-Atlantshafið, en flugbáturinn var
ekki búinn hjólum til lendingar á
landi. Í Goose Bay voru eldsneyt-
isgeymar flugbátsins fylltir en þeir
tóku 1.750 gallon. Flugtíminn til Ís-
lands varð 10 klst. en lent var
snemma morguns 12. október á
Skerjafirðinum við Reykjavík.
Fékk flugbáturinn mjög slæmt
veður og mikla ísingu á leiðinni frá
Labrador. Þeyttu skrúfublöðin ís í
skrokkinn og brotnaði þar rúða.
Hefur flugbáturinn lengst af verið í
myrkri þennan síðasta kafla leið-
arinnar til Íslands, og því verið
óhultur fyrir þýsku herflugvélunum
sem oft voru á flugi við landið styrj-
aldarárin.
Sæti frá Stálhúsgögnum
Þetta var fyrsta flug íslenskrar
flugvélar undir stjórn íslensks flug-
stjóra yfir N-Atlantshaf. Með Erni
flugstjóra voru Smári Karlsson að-
stoðarflugmaður og Sigurður Ing-
ólfsson vélstjóri en auk þess voru
tveir Bandaríkjamenn í áhöfninni.
Veturinn 1944–1945 var flugbát-
urinn búinn sætum fyrir 22 farþega
og annaðist fyrirtækið Stálhúsgögn
það verk. Sumarið 1945 fór þessi
flugbátur þrjár ferðir með farþega
og póst til Skotlands og Danmerkur
og var fyrsta ferðin farinn 11. júlí og
lent á voginum við Largs á Skot-
landi. Var það fyrsta millilandaflug
íslenskrar flugvélar með póst og far-
þega. Flugstjóri í þessum þremur
ferðum, sumarið 1945, var Jóhannes
R. Snorrason.
Flugbáturinn TF-ISP, sem hlaut
nafnið Sæfaxi 1948, var endanlega
tekinn úr umferð og rifinn haustið
1953. Hafði hann þá annast farþega-
flutninga víða um land, verið not-
aður til síldarleitar og langferða til
Grænlands með vísindamenn á veg-
um Grænlandsverslunarinnar. Var
flogið allt norður til Pearylands,
nyrsta lands jarðar, og lent á fjalla-
vatni nál. 80º n.br.
Í lok ársins 1945 voru tveir Cata-
lina-flugbátar keyptir í Kanada og
voru báðir búnir hjólum til lendingar
á landi. Kaupin annaðist Jóhannes
R. Snorrason fyrir hönd Flugfélags-
ins og honum til aðstoðar var Gunn-
ar Jónasson forstjóri. Fyrri flug-
bátnum flaug Jóhannes heim til
Íslands í janúar 1946 og voru aðrir í
áhöfninni kanadískir. Seinni flug-
bátnum flaug hann síðan til Íslands í
október 1946 og var öll áhöfnin ís-
lensk, en þar var Magnús Guð-
mundsson flugstjóri aðstoðar-
flugmaður, Jóhann Gíslason
loftskeytamaður, Ásgeir Magnússon
vélstjóri og Hreiðar Haraldsson
siglingafræðingur. Fyrri flugbát-
urinn hlaut einkennisstafina TF-ISJ
og nafnið Sólfaxi og sá síðari TF-
ISK og nafnið Skýfaxi.
Reyndust vel
í innanlandsfluginu
Catalina-flugbátarnir reyndust
Íslendingum frábærlega vel í innan-
landsfluginu, oft við afar erfiðar að-
stæður, einkanlega þar sem undir-
alda af hafi náði inn þrönga firði en
þar fengu flugbátarnir oft harða
skelli. Hreyflar Catalina-flugbát-
anna voru sömu gerðar og í Douglas-
flugvélunum, um 1.200 hestöfl hvor,
traustir og gangvissir. Flughraðinn
var um 110–115 hnútar og flugþolið
afar mikið, þar sem í vængjum flug-
bátanna voru eldsneytisgeymar fyr-
ir meira en 20 klst. flug. Í klifri var
afli hreyflanna á þessum árum beitt
þannig að snúningurinn var 2.300 á
mínútu (RPM) og aflið 35 tommur
(manifold pressure) en í flugtaki
2.700 snúningar og 48 tommur. Sæ-
faxi var rúmu einu tonni léttari en
hinir Catalina-flugbátarnir sem voru
búnir hjólum til lendingar á landi og
því talsvert skarpari í flugtaki. Auk
þess klifraði hann betur, var léttari í
stýrum og flaug ekki fjarri hraða
Douglas-flugvélanna. Það var því
umtalað meðal flugmanna að þessi
Catalina-flugbátur væri sá besti.
Í áhöfn flugbátanna voru þrír
menn, flugstjóri, aðstoðarflugmaður
og vélstjóri, en fyrstu árin var loft-
skeytamaður einnig í áhöfninni. TF-
ISK var endanlega lagt árið 1960 og
TF-ISJ árið 1961, eftir ævintýraferð
með sportveiðimenn og náttúru-
skoðendur til óbyggða á norðaustur-
strönd Grænlands.
Catalina-flugbáturinn
TF-ISP fór fyrsta
millilandaflugið
Myndin sýnir Sæfaxa TF-ISP klifra upp úr botni Dýrafjarðar og er flugbáturinn að beygja á suðlæga stefnu til
Reykjavíkur. Hinn víðfrægi breski listamaður Wilfred Hardy málaði myndina eftir fyrirsögn Snorra Snorrasonar.
Í klifri var afli hreyflanna á þessum árum beitt þannig að snúningurinn var 2300 á mínútu (RPM) og aflið 35 tomm-
ur (manifold pressure) en í flugtaki 2700 snúningar og 48 tommur. Sæfaxi var rúmu einu tonni léttari en hinir
Catalina-flugbátarnir, sem voru búnir hjólum til lendingar á landi, og því talsvert skarpari í flugtaki. Auk þess
klifraði hann betur, var léttari í stýrum og flaug ekki fjarri hraða Douglas-flugvélanna. Það var því umtalað meðal
flugmanna að þessi Catalina-flugbátur væri sá besti. Í láréttu flugi var hraði hans um 120 hnútar.
Áhöfn Catalina-flugbáts Flug-
félagsins við heimkomuna til Ís-
lands í október 1944. En þeir eru
frá vinstri, í neðri röð: Örn Johnson
flugstjóri, Smári Karlsson að-
stoðarflugmaður, Mr. Sage, flug-
maður. Að ofan frá v.: Mr. Brown-
stein vélamaður og Sigurður
Ingólfsson vélamaður.
Catalina-flugbátar
þjónuðu Íslendingum í
innanlands- sem og
millilandaflugi á árum
áður. Snorri Snorra-
son rifjar hér upp
nokkur atriði úr sögu
þeirra og hann fékk
breska listamanninn
Wilfred Hardy til að
mála mynd af TF-ISP.
Bratt klifur úr botni Dýrafjarðar
HÉR á landi eru staddir 12 kenn-
arar frá Stanley Rosenberg skólan-
um í Kaupmannahöfn, sem sérhæfir
sig í meðferð þroskavandamála
barna. Kennararnir ásamt Stanley
Rosenberg sjálfum munu dvelja á
Íslandi í viku og á þeim tíma munu
þeir bjóða upp á ókeypis meðferð
fyrir m.a. fötluð og einhverf börn.
Kynning, fyrirlestrar og meðferð
stendur til boða í dag að Sólheimum
í Grímsnesi, og einnig í Valfelli fyrir
utan Borgarnes 24. júní og í Wal-
dorf-skólanum í Hraunbergi laugar-
daginn 25. júní.
Skólinn vinnur með höfuðbeina-
og spjaldhryggsjöfnurum og er
staddur hér á landi til þess að heim-
sækja skóla höfuðbeina- og spjald-
hryggsjafnara sem hefur verið
starfandi í 11 ár. Meðferðin felst í
stuttu máli í því að meðferðaraðili
beitir mjög léttri handsnertingu
bæði við greiningu og meðferð.
Þessari léttu snertingu er beitt á
höfuð skjólstæðingsins, spjaldhrygg
hans og ýmsa aðra staði líkamans
sem viðeigandi er hverju sinni.
Gagnast hún börnum jafnt sem full-
orðnum.
Gunnar Gunnarsson sálfræðing-
ur, sem er í forsvari fyrir skólann
hér á landi og er á ferð með hópnum
frá Danmörku, segir Rosenberg
hafa m.a. unnið mikið með einhverf-
um börnum og hann hafi langað að
koma þeirri þekkingu sem hann
byggi yfir til skila á Íslandi. Hann
segir kennarana vinna starf sitt af
hugsjón og á hann von á því að
margir komi til með að nýta sér þá
fríu meðferð sem þeir munu bjóða
upp á á næstu dögum. Hópurinn
mun dvelja á Íslandi til 28. júní nk.
Frekari upplýsingar um Stanley
Rosenberg skólann er að finna á
www.stanleyrosenberg.com. Á
www.cranio.cc er hægt að finna
meiri upplýsingar um félag höfuð-
beina- og spjaldhryggsjafnara.
Bjóða ókeypis með-
ferð fyrir einhverf
og fötluð börn