Morgunblaðið - 23.07.2005, Blaðsíða 49

ég heyrði hann fyrst með Sörhu
Vaughan. Nú er hann áttræður og
trommar sem aldrei fyrr, að vísu
voru unglingarnir í hljómsveit hans
ekki jafnokar gömlu meistaranna
sem hann lék með, hvort sem það
voru Parker eða Coltrane og hann
var í betri selskap er ég heyrði hann
á Jazzpartónleikunum er hann fékk
verðlaunin 1994: Niels-Henning,
Thomas Clausen og Tomas Frank.
Kannski er ein ástæða þess að Hay-
nes hvarf í skugga Max Roach og
Art Blakeys hversu betri hljóm-
sveitarstjórar þeir voru en hann –
slíkt hefur jafnan verið Akkiles-
arhæll trommara. Haynes verður
áttræður á næsta ári en slíkt var
ekki að merkja. Hann lék á tromm-
urnar sem unglamb og fékk meira
að segja áheyrendur til að syngja
Dónárvalsinn.
Þannig liðu dagarnir á Kaup-
mannahafnarhátíðinni í sveiflusælu
og ætla ég ekki að tíunda alla þá tón-
leika er ég hlustaði á og af enn fleiri
missti ég svo sem þeim er Chick Co-
rea og Richard Galliano héldu. Þar
hefði ég viljað vera en dvaldi þá á
Jótlandi hjá Arne Forchhammer við
að vinna að nýjum djassdiski í skífu-
röðinni: Danish Icelandic Jazz Live
in Reykjavik.
Lateef, Meldhau og Lovano
Ekki verður lokið við að segja frá
djasshátíðinni miklu í Kaupmanna-
höfn án þess að geta tónleikanna
sem hvað áhrifamestir voru og
haldnir í nýja óperuhúsinu. Það er
glæsilegt hús að innan og ekki eiga
loftkúlur Ólafs Elíassonar minnstan
þátt í því. Þó er mest um vert að
1500 manna salurinn býr yfir slíkum
hljómburði að fágætt er. Þó væri
það lítils virði væri sú tónlist er
hlustað er á ekki þess verð, en þetta
kvöld var við stjórnvölinn Pierre
Dørge, sem ásamt Niels-Henning,
Svend Asmussen og Palle Mikk-
elborg er fjögurralaufasmári dansks
djass. Hann var þarna með alla
frumskógarsveit sína og Yusef
Lateef að auki. Lateef hef ég ekki
séð síðan hann lék á Íslandi 1966 og
ég tók viðtal við hann fyrir hið
skammlífa Jazzmál. Hann ræddi þá
mikið um söfnuð sinn er Jesús hafði
stofnað eftir að hann var frelsaður
úr grafhýsinu eftir krossfestingu og
tókst að flýja austur á bóginn þar
sem hvorki júðaprestar né róm-
verskir harðstjórar fengu honum
grandað. Lateef er nú tæplega 85
ára gamall. Frumskógarsveit Dørge
er makalaus. Ellington var magn-
aður í flutningi sveitarinnar ekki síð-
ur en angar heimstónlistarinnar, en
innanborðs voru tónlistarmenn frá
Kína, Gana og Grænlandi. Eftir hlé,
er Lateef bættist í hópinn, má segja
að tónlistin hafi náð þeim hæðum er
við þekkjum frá Bach og Arm-
strong. Gamli maðurinn blés í ten-
órinn, flautuna og óbóið sem jafnan
fyrr og hafði engu gleymt en bætt
ýmsu við sig. Heimstónlist eða
djass, klassík eða rokk. Skiptir það
nokkru? Það sannaðist best á loka-
tónleikum hátíðarinnar í útvarps-
húsinu þar sem Brad Meldhau lék
einn á flygilinn. Rachmanioff eða
Monk. Báðir gáfu honum byr undir
vængi og hann lék söngdansana fag-
urlega: When I fall in love, On the
street where you live, svo hægt að
varla tírði á kveik, og svo Cry me a
river með blúsmettuðum keim. Það
er miklu minni djass í honum en
Jarrett, gospel og blús sjaldnast
uppspretta – frekar Bítlarnir og
klassíkin og Coltrane á stundum –
en þetta er fínn spuni eins og hjá
Carsten Dahl sem er kominn á
samning hjá Deutsche Grammop-
hon.
Áður en haldið var á tónleikana
hjá Meldhau var komið við í Nýhöfn-
inni þar sem Víkingasveit Papa Bue
lék. Arne Bue Jensen er 75 ára og
búinn að fá hjartaáfall; er í hjólastól
en mætti samt eftir hlé og blés
nokkra tóna og söng – aftur á móti
var mögnuð sænsk stelpa með band-
inu fyrir hlé, söng og blés í trompet
og básúnu. Það er dálítið merkilegt
að eins og samskipti Dana og Íslend-
inga hafa verið mikil á djasssviðinu
sem og annars staðar skuli Papa
Bue aldrei hafa leikið hérlendis þó
hann hafið leikið víðast frá Singa-
pore til Thule. En svona er lífið.
Síðustu tónleikarnir sem ég sótti í
Glassalen voru með kvartett ten-
órsaxófónleikarans Joe Lovano og
píanistans Hank Jones og haldnir í
minningu Ben Websters. Þar var
Tékkinn Georg Mraz á bassa og
Lewis Nash á trommur en þeir hafa
báðir komið hingað. Marz með John
Abercrombie og Nash með Jon
Faddis. Tónleikarnir voru helgaðir
minningu Ben Websters, eins mesta
tenórsaxófónleikara djasssögunnar,
en hann bjó í Kaupmannahöfn síðari
hluta ævinnar og fór bálför hans
fram frá Bispebjerg undir orgelleik
Kenny Drews og guðsorði Johannes
Møllehave. Þetta voru þrusu-
tónleikar þótt Hank Jones lenti í
vandræðum vegna hljóðkerfis, þar
sem Thomas var ofmagnaður var
Hank vanmagnaður. Áður en haldið
var á tónleikana sat ég í góðra vina
hópi í Grøften. Allt í einu verður
skýfall og bjargar sér hver sem get-
ur. Bendir þá Tryggvi Ólafsson mál-
ari út í regnsortann og segir: ,,Er
þetta ekki Svend Asmussen sem
stendur þarna undir regnhlíf.“ Mik-
ið rétt og tek ég undir mig stökk og
skýst undir hlífina þar sem hann er
með sambýliskonu sinni Ellenu.
Honum bregður nokkuð, en brátt
færist bros yfir varir hans: ,,Vern-
hardúr! og kynnir okkur Ellen sem
spyr hvort ég hafi lesið ævisögu
Svends sem hún hafi skrifað og ný-
komin sé út. Regninu slotar og hald-
ið er á tónleikana og þarna var
kynnir sem kunni sitt fag eins og
Slumstrup: Henrik Iversen. Það var
uppselt og selt í stæði og eftir að
hafa sagt frá ýmsum djasssnill-
ingum sem leikið höfðu í Glassalen
eins og Erroll Garner, en á hann
hlustaði ég þar á hverju kvöldi í viku
á unglingsárunum og sem betur fer
voru margir gesta Glassalens þetta
kvöld á þeim aldri sagði Henrik:
,,Hér er staddur einn mesti djass-
snillingur okkar Svend Asmussen og
hann lék hér líka. Svend, hvaða ár
var það? Og ekki stóð á svarinu hjá
meistaranum. ,,Nítjánhundruð þrjá-
tíuogþrjú.“ Ungmennin supu hvelj-
ur. Svend var ekki eini ellilífeyr-
isþeginn í salnum því Hank Jones er
aðeins tveimur árum yngri en hann;
fæddur 1918. Ótrúlegt hversu þessir
menn endast og engin ellimörk voru
heyranlega á sólóum Hanks sem lifir
djassbræður sína tvo, Elvin og
Thad. Tónleikar kvartettsins voru
frábærir, en aftur á móti var greini-
legt að Ben Webster þemað var eitt-
hvað sem aðeins átti við í Kaup-
mannhöfn. Evrópuferð þeirra var
farin til að kynna nýja diskinn, en að
heyra Lovano blása Chelsea Bridge
var nóg fyrir okkur Webstergeggj-
arana.
Höldum heim til Hafnar
Í næstum 40 ár hef ég sótt
djasshátíðir víða um heim en þessi
er með þeim eftirminnilegri. Oft hef-
ur á öðrum hátíðum verið mun
meira framboð af heimsfrægum
stjörnum, en Kaupmannahafnarhá-
tíðin býður upp á þann sjarma sem
finnst á fáum stöðum öðrum. Í hitti-
fyrra var gerð könnun á hverjir
sæktu hátíðina. Gestir voru 240 þús-
und, þar af 34 þúsund útlendingar.
Það eru tvö og hálft stöðugildi við
hátíðina árið um kring og að henni
standa fjölmargir sjálfstæðir aðilar.
Henni er ekki stjórnað af hags-
munasamtökum og Anders Laursen,
formaður stjórnar, og hinn magn-
þrungni framkvæmdastjóri Signe
Lopdrup ríkja yfir sjálfstæðum hópi
djassunnenda. Svo er um allar
djasshátíðir sem máli skipta.
28. hátíðin verður í júlíbyrjun á
næsta ári. Þarna er alla tónlist-
arflóru að finna sem tengist djassi
og hvet ég alla sem eru í norrænum
ferðapælingum að koma við í Höfn;
heyra, sjá og skynja. Ekki sakar að
kynnast Íslandssögunni í leiðinni og
hafa í farteskinu nýju bókina hans
Gulla Ara um Kaupmannahöfn.
Þúsundir manna hlýddu á minningartónleikana um djasssnillinginn Niels Henning Örsted Pedersen í Kongens have.
Djasstrommarinn Roy Haynes í Glassalen í Tívolí.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JÚLÍ 2005 49
MENNING
ÞAÐ er oftast gaman að sjá og
heyra tápmikinn en hæfilega agaðan
æskulýðskór þreyta listir sínar, og
jafnvel spennandi þegar um fyrsta
skipti hlustandans er að ræða. Svo
var á vel sóttum hádegistónleikum í
Hallgrímskirkju í fyrradag þegar
hinn aðeins tíu mánaða gamli
Stúlknakór Pennsylvaníu kom þar
fram. Stúlkurnar 28 voru allar innan
við 19 ára aldur og tilheyrðu svoköll-
uðum Borgarkór, aðgreindum frá
Tónleikakór- og Kammerkórdeild-
um Pennsylvaníukórsins, þó að ekki
kæmi verkaskipting þeirra nánar
fram í tónleikaskrá.
Það venjulega þarfa plagg reynd-
ist hér með óáreiðanlegasta móti, því
frávik hins raunflutta frá því sem
prentað stóð voru veruleg; röðin
töluvert öðruvísi, ýmis ótilgreind lög
sungin og öðrum tilgreindum sleppt.
Né heldur var undirleikara getið –
nema það hafi verið „aðstoðarstjórn-
andinn“, Jodi Bohr – og alveg að
ósekju, því píanistinn, sem einnig
greip margfaldlega í Klais-orgelið
(og m.a.s. í slagverk eins og congu,
þríhorn og handklukkur) átti mikið
og vel útfært hlutverk. Var sá
prentfrágangur eiginlega stærsti
vanzi tónleikanna og lítt til fyr-
irmyndar. Því þó að stjórnandinn
gengi fram eftir hvert lag og kynnti
hið næsta, berst ómögnuð talrödd
sem kunnugt afar misvel til yztu
kima Hallgrímskirkju.
Þjóðlagaarfur BNA er án efa með
þeim fjölskrúðugustu sem jafnung
þjóð getur státað af á vorum hnetti.
Enda kenndi hér margra grasa – allt
frá vinnusöngvum, sálmalögum og
gospel í stutt indíánadanslag Hú-
rona (ættbálks norðan Erievatns
sem Iroquoisar sunnanmegin nærri
gjöreyddu snemma á 18. öld). Tals-
vert fjör kom víða við sögu, eins og í
klappstudda kvekarasöngnum How
Can I Keep from Singing, negra-
sálminum conguslegna Gospel Train
og tvísyrpunni Oh Susanna! (rang-
prentað „Amerískt þjóðlag [raunar
eftir Stephen Foster 1847] – With A
Banko [sic] On My Knee“) ásamt De
Campton Races [ónefnt; einnig eftir
Foster].
Elzta atriðið var líklega hægi en
seiðandi Húronadansinn Innoria, en
með þeim næstelztu snotur þríradda
keðja, O Music, eftir Lowell Mason
(1792–1872), sungin á upphafs-
inngöngu. Með þeim snarpari var
hins vegar lag við texta Roberts
Frosts er einnig skartaði fimum pí-
anóundirleik, og af örfáum óam-
erískum útúrdúrum mætti nefna
rússneska þjóðlagið „Ljúlí, ljúlí“,
sagði björkin. Eftirsjá var að boðaða
en óflutta Shakerlaginu Simple Gifts
(úts. Copland). Á móti kom þó sitt-
hvað fleira, þ.á m. íslenzki tvísöng-
urinn Ísland [farsældar frón] – að
vísu með fullbókstaflega teknum fer-
mötum séra Bjarna, en engu að síð-
ur fallega sunginn á íslenzku, og
með glettilega góðum framburði.
Miðað við kornungan starfsaldur
kórsins var frammistaða hans eft-
irtektarverð. Raddsamvægið var
prýðilegt, styrkræni sveigjanleikinn
sömuleiðis, og frískleg sönggleðin
náði einnig að skína gegnum nauð-
synlega agafestu. Helzt mátti
kannski finna að inntónun stúlkn-
anna á efsta sviði, er átti stundum til
að lafa lítilsháttar. Annars var
ómenguð ánægja af þessum tón-
leikum. Vitanlega burtséð frá stein-
geldingu klukkuspilsins úr Hall-
grímsturni (10 mín. áður) á fagra
fornþýzka sálmalaginu Lofið vorn
Drottin, sem hunzaði svo punktun 1.
slags í 2. takti (mí) að tónleikagestir
hlutu að komast í óstuð. Vonandi
skilar leiðrétting nýjustu sálmabók-
arútgáfu á ambögunni sér upp í spil-
verkið sem allra fyrst.
Söngglaður
stúlknakór
TÓNLIST
Hallgrímskirkja
Bandarísk þjóðlög. Stúlknakórinn Penn-
sylvania Girlchoir. Stjórnandi: Mark And-
erson. Fimmtudaginn 21. júlí kl. 12.
KÓRTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson