Morgunblaðið - 23.07.2005, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. JÚLÍ 2005 31
UMRÆÐAN
Lög og réttur
Bubba Morthens
í Tímariti Morgunblaðsins
um helgina
Í GREIN eftir Jón Steinar Valdi-
marsson í Morgunblaðinu sunnu-
daginn 17. júlí sl. („Sérkennileg um-
ræða um erfðatækni“) kemur fram
hörð gagnrýni á 5 samtök sem
standa að Kynningarátaki um
erfðabreyttar (eb-) lífverur (Land-
vernd, MATVÍS, Neytenda-
samtökin, NLFÍ og Tún). Gagnrýni
er einnig beint að Dr. Michael Ant-
oniou, sem átakið bauð nýlega hing-
að til lands til að kynna sér frá vís-
indalegu sjónarmiði áform um
útiræktun á eb- lyfja- og iðn-
aðarbyggi. Svo virðist sem höf-
undur hafi hvorki kynnt sér vel
störf Dr. Antoniou né kynningar-
átakið.
Fyrir hönd átaksins viljum við
leiðrétta misskilning sem fram
kemur í greininni.
Alþjóðleg vísindaumræða
festir rætur á Íslandi
Átakið er gagnrýnt fyrir „ein-
hliða áróður“ í stað þess að stuðla
að vísindalegri umræðu. Það er
fjarri sanni því samtök okkar og
forystumenn hafa á undanförnum
misserum komið á framfæri upplýs-
ingum á málþingum og í prentmáli
þar sem erfðatæknin er útskýrð frá
vísindalegu sjónarmiði. Opnun
heimasíðu (www.erfdabreytt.net)
fyrr á þessu ári markaði þáttaskil í
umræðu um eb-lífverur.
Þeim sem kynna sér hana getur
tæpast dulist að þar er mjög byggt
á vísindarannsóknum, þótt fáir geti
búist við því að allt sem þar er sagt
falli hagsmunaaðilum í erfðatækni í
geð.
Kynningarátak
í þágu almannahagsmuna
Tilgangur átaksins er einmitt að
efla gagnrýna umræðu um erfðavís-
indin, spyrja áleitinna spurninga
um áhrif þeirra á almannahag, og
draga fram í dagsljósið rannsóknir
og álit óvilhallra vísindamanna. En
fjölmargir þeirra telja erfðatækni
ónákvæma og áhættusama, m.a.
vegna þess hve skammt á veg
erfðavísindin eru komin. Samtökin
sem að átakinu standa hafa þann
tilgang að vernda neytendur, um-
hverfi þeirra og heilsufar og telja
það samfélagslega skyldu sína að
fjalla um erfðatækni með hagsmuni
almennings að leiðarljósi. Sérhags-
munir einstakra fyrirtækja mega
ekki hindra umræðu og rannsóknir
á áhættu sem umhverfi og heilsu-
fari kann að vera búin af ræktun og
neyslu eb- afurða. Því miður hefur
skort mjög að talsmenn erfða-
tækninnar svari rökstuddum ábend-
ingum um áhættu, t.d. varðandi úti-
ræktun á eb- byggi. Þá skortir
tilfinnanlega óháðar rannsóknir, t.d.
eru athuganir á áhrifum eb- byggs
alfarið í höndum hlutafélags sem er
hagsmunaaðili (ORF Líftækni) og
eins af helstu hluthöfum þess
(Landbúnaðarháskóla Íslands).
Trúverðugleiki og efnisatriði
Á þessu ári hefur átakið tvívegis
boðið heimsþekktum vísindamönn-
um hingað til lands m.a. til að örva
vísindalega umræðu um erfðatækni.
Í báðum tilvikum hafa talsmenn
erfðatækninnar brugðist við með
því að reyna að draga trúverð-
ugleika vísindamannanna í efa, í
stað þess að svara efnislega rök-
studdum ábendingum þeirra. Í áð-
urnefndri grein er t.d. dregin upp
mynd af Dr. Antoniou sem pólitísk-
um baráttumanni er vinni fyrst og
fremst á vegum baráttusamtaka
gegn erfðatækni. Hér er enn hallað
réttu máli. Dr. Antoniou er virtur
vísindamaður við læknisfræðiskóla
King’s College í London. Allir
helstu stjórnmálaflokkar Bretlands
og fjöldi samtaka og fyrirtækja í
mörgum löndum leita ráða hans um
erfðatækni og notkun hennar í
landbúnaði og læknisfræði. Hann
hefur setið í tveimur opinberum
nefndum um erfðatækni og var í
báðum tilvikum skipaður vegna sér-
þekkingar sinnar á sameinda-
líffræði, ekki sem fulltrúi baráttu-
samtaka. Engan skyldi því undra
þótt hans sé víða getið og að hann
komi að mörgum álitsgerðum um
líftækni. Á fundum sínum hér á
landi tók hann þó skýrt fram að það
sem hann hefði fram að færa bæri
að líta á sem persónulegar skoðanir
hans. Fullyrðingar um villandi
kynningu á Dr. Antoniou eru því
byggðar á misskilningi.
Þá vekur furðu sú fullyrðing að
Dr. Antoniou berjist gegn erfða-
tækni. Þvert á móti felast dagleg
stjórnun og rannsóknir hans við
King’s College og Guy’s Hospital í
notkun erfðatækni, þótt hann vari
við sleppingu eb- lífvera út í um-
hverfið. Hann þekkir af eigin raun
möguleika og áhættu erfðatækni og
því var mikils virði fyrir okkur að
heyra álit hans á áformum um úti-
ræktun á eb- lyfjabyggi hér á landi.
Meginatriði þess álits voru (1) að
vara við ræktun eb- lyfjaplantna í
tegundum eins og t.d. byggi, sem
jafnframt eru notaðar til matar og
fóðurs, (2) að útiræktun á eb- lyfja-
og iðnaðarplöntum hér á landi sé
áhættusöm vegna möguleika á því
að sérvirk efni (t.d. með lyfvirkni)
komist fyrir slysni út í umhverfið og
í lífverur og því beri að rækta þær í
lokuðu kerfi (t.d. gróðurhúsum), og
(3) að ólíklegt sé að ráðstafanir sem
gerðar eru til að afmarka ræktun á
litlum tilraunareitum verði mögu-
legar þegar ræktunarsvæðin
stækka í marga hektara lands.
Notkun erfðatækni
varðar alla þjóðina
Í greininni er því ranglega haldið
fram að viðhorf innlendra aðila séu
afskipt í kynningarátakinu. Jafn-
hliða því að leita álits erlendra sér-
fræðinga hafa átakið og samtök
þess átt fjölda funda með inn-
lendum vísindamönnum, stofnunum
og hagsmunaaðilum um málefni eb-
lífvera. Þá var ORF Líftækni, sem
stendur fyrir þróun á eb- byggi,
gefinn kostur á að funda með Dr.
Antoniou og fulltrúum átaksins, en
því miður sá fyrirtækið sér ekki
fært að taka því boði. Því má hins
vegar ekki gleyma að notkun erfða-
tækni er ekki einkamál örfárra fyr-
irtækja og stofnana heldur mál sem
krefst opinnar, upplýstrar umræðu
meðal alls almennings.
Umræða um erfðatækni
– Í þágu hverra?
Gunnar Á. Gunnarsson,
Gunnlaugur K. Jónsson og
Jóhannes Gunnarsson svara
grein um erfðatækni
’Því miður hefur skortmjög á að talsmenn
erfðatækninnar svari
rökstuddum ábend-
ingum um áhættu, t.d.
varðandi útiræktun á
erfðabreyttu byggi.‘
Gunnar Á.
Gunnarsson
Höfundar sitja í verkefnisstjórn
kynningarátaks um erfðabreyttar
lífverur.
Gunnlaugur K.
Jónsson
Jóhannes
Gunnarsson
TENGLAR
..............................................
www.erfdabreytt.net
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21 ● sími 551 4050 ● Reykjavík