Morgunblaðið - 02.08.2005, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 2. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Nýráðinn útvarps-stjóri Ríkisút-varpsins, Páll
Magnússon, sagði við fjöl-
miðla fyrir helgi að hann
teldi farsælast að RÚV
hyrfi af auglýsingamark-
aði. „Að því gefnu að því
yrðu tryggðar þær tekjur
sem töpuðust með öðrum
hætti, já, þá væri það betra
fyrir stofnunina sjálfa og
hún væri betur í stakk bú-
in til að uppfylla skyldur
sínar ef hún væri ekki á
auglýsingamarkaði,“ sagði
Páll í samtali við Morgun-
blaðið.
Tekjur Ríkisútvarpsins af aug-
lýsingum og kostun í fyrra námu
912 milljónum króna og hækkuðu
um 7% milli ára. Það er því ljóst að
grípa þarf til róttækra ráðstafana
ef stofnunin verður svipt þessum
tekjum. Páll vill raunar að ef þessi
leið verði farin verði RÚV bættur
tekjumissirinn með einhverjum
hætti.
Ákvörðun um þetta verður að-
eins tekin af stjórnmálamönnum
því lögum samkvæmt er RÚV
heimilt að afla sér tekna með aug-
lýsingum. Margir hafa gagnrýnt
þetta fyrirkomulag og m.a. bent á
að BBC í Bretlandi er ekki á aug-
lýsingamarkaði.
Í reynd engin samkeppni í
auglýsingum án RÚV
Í skýrslu starfshóps um endur-
skoðun á útvarpslögum frá 1996
kom fram sú tillaga frá meiri hluta
starfshópsins að Ríkisútvarpið
hyrfi alveg af auglýsingamarkaði.
Var augljóslega á því byggt í
skýrslunni, að því er sjónvarps-
stöðvar varðar, að í vændum væri
mikil samkeppni milli einkarek-
inna sjónvarpsstöðva. Í frumvarpi
um Ríkisútvarpið sem mennta-
málaráðherra lagði fram á síðasta
þingi er hins vegar ekki gerð til-
laga um að RÚV hverfi af auglýs-
ingamarkaði.
„Ef sjónvarp Ríkisútvarpsins
hyrfi af auglýsingamarkaði við nú-
verandi aðstæður yrði í reynd eng-
in samkeppni um auglýsingafram-
boð í sjónvarpi. Það yrðu nánast
tveir aðilar sem eftir yrðu á aug-
lýsingamarkaði í sjónvarpi (365
ehf. með Stöð 2 og Sýn annars veg-
ar og Íslenska sjónvarpsfélagið hf.
með SkjáEinn hins vegar). Hver
sem þróunin kann að verða í fram-
tíðinni þykir ekki rétt að leggja
það til nú að hætt verði auglýs-
ingum í sjónvarpi Ríkisútvarps-
ins,“ segir í greinargerð með
frumvarpinu, en sem kunnugt er
lauk Alþingi ekki umræðum um
frumvarpið á þinginu.
Í greinargerðinni segir að önnur
sjónarmið komi hins vegar til álita
um auglýsingar í hljóðvarpi en eigi
við um auglýsingar í sjónvarpi. „Á
hljóðvarpssviðinu er veruleg sam-
keppni, en hún er hins vegar að
mestu leyti bundin við þéttbýlis-
svæði. Hljóðvarpsstöðvum hefur
yfirleitt ekki tekist að byggja upp
dreifikerfi sín þannig að þær nái til
landsins alls, trúlega vegna þess
að auglýsingatekjur þeirra hafa
ekki leyft slíkar fjárfestingar. Í
þessu frumvarpi er ekki gerð til-
laga um að Ríkisútvarpinu sf.
verði bannað að afla tekna með
auglýsingum í hljóðvarpi. Kemur
þar fyrst og fremst tvennt til. Í
fyrsta lagi þarf að taka slíka
ákvörðun með góðum fyrirvara
svo að þeir aðilar, sem fyrir eru á
markaðnum, og aðilar, sem við
breyttar aðstæður gætu haft hug á
að fara inn á markaðinn, hafi næg-
an tíma til þess að laga sig að nýju
umhverfi. Í öðru lagi hefur hljóð-
varp Ríkisútvarpsins svo mikla út-
breiðslu að ótækt þykir að svipta
viðskiptalífið og allan almenning
svo öflugum auglýsingamiðli án
þess að gerðar hafi verið aðrar
ráðstafanir sem líklegar séu til
þess að bæta upp þann missi – og
þá með það einnig í huga að búið
verði í haginn fyrir samkeppni á
þessum markaði. Eins og málum
er nú háttað verður naumast hjá
því komist að líta á auglýsinga-
þjónustu í hljóðvarpi Ríkisút-
varpsins sem þátt í opinberu þjón-
ustuhlutverki þess.“
Þorgerður K. Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra segir að það
sé ekkert náttúrulögmál að Rík-
isútvarpið sé á auglýsingamark-
aði. Hins vegar sé ekki fýsilegur
kostur að hækka afnotagjöldin eða
nefskattinn um 30% svo hægt
verði að kippa RÚV af auglýsinga-
markaðnum. Hún bendir einnig á
að ekki sé svo einfalt að bera sam-
an RÚV og BBC. Ríkisútvarpið
hafi frá upphafi verið á auglýs-
ingamarkaði en BBC aldrei. Hún
segir jafnframt að markaðurinn
hér á landi sé annars eðlis en í
Bretlandi; hér sé samkeppnin
m.ö.o. ekki eins mikil.
Hún tekur þó fram að hún skilji
þá hugsun sem Páll er að setja
fram. „Hann er fyrst og fremst að
undirstrika menningar- og frétta-
hlutverk Ríkisútvarpsins og ég
fagna því.“ Hún segir að Páll ætli
sér greinilega að taka til hendinni
„og ég mun að sjálfsögðu skoða all-
ar tillögur sem hann leggur fyrir
mig.“
Innt eftir því hvort hún muni
leggja frumvarpið um Ríkisút-
varpið sf. óbreytt fram á Alþingi í
haust segir hún: „Við skulum láta
það koma í ljós. Markmiðið er að
breyta rekstrarfyrirkomulaginu,“
en það hefur verið eins frá upphafi.
Fréttaskýring | Nýr útvarpsstjóri vill að
RÚV fari út af auglýsingamarkaði
Ekkert nátt-
úrulögmál
„Auglýsingaþjónusta í hljóðvarpi RÚV
þáttur í opinberu þjónustuhlutverki“
Páll Magnússon vill að Ríkisútvarpið fari út
af auglýsingamarkaði.
Tekjur RÚV af auglýsingum
og kostun um 912 milljónir

Á síðasta ári námu tekjur Rík-
isútvarpsins af auglýsingum og
kostun 912 milljónum króna og
hækkuðu um 7% milli ára. Aug-
lýsingatekjurnar námu 27% af
heildartekjum RÚV sem er svip-
að hlutfall og árið 2003. Í árs-
skýrslu RÚV fyrir árið 2004 seg-
ir að þessar auknu tekjur af
auglýsingum og kostun í fyrra
megi teljast góður árangur „þeg-
ar horft er til stöðugt harðnandi
samkeppni.“
Eftir Egil Ólafsson og
Örnu Schram
Í NÝLEGRI grein á vefritinu Deigl-
an.com skrifar Jón Steinsson, dokt-
orsnemi í hagfræði við Harvard, um
málefni Íbúðalánasjóðs og bendir á
að hægt hefði verið að fara aðra leið
en farin var til þess að tryggja að
sjóðurinn tapaði ekki á upp-
greiðslum íbúðalána. Segir Jón að
sjóðurinn hefði í stað lánasamninga
við banka og sparisjóði frekar átt að
kaupa sín eigin íbúðabréf, sem hann
gefur út.
Forsaga málsins er sú að í kjölfar
þess að bankarnir komu inn á íbúða-
lánamarkað minnkaði hlutdeild
Íbúðalánasjóðs á markaði og fjöl-
margir lánþegar greiddu upp lán sín
við sjóðinn og fóru í staðinn yfir til
bankanna. Eins og fram hefur komið
notaði sjóðurinn meirihluta þess fjár
sem hann fékk í uppgreiðslur til að
gera lánasamninga við banka og
sparisjóði þar sem sjóðurinn lánaði
þeim alls um 80 milljarða gegn því að
fá afborganir af húsnæðislánum
banka og sparisjóða.
Sækja vatn yfir lækinn
Jón segir að með þessu hafi sjóð-
urinn í raun verið að sækja vatn yfir
lækinn og í grein sinni segir hann
m.a.:
„Því miður virðist stjórnendum
Íbúðalánasjóðs hafa yfirsést mun
einfaldari leið sem í senn er rökrétt
framhald af uppgreiðslu húsbréfa í
húsbréfakerfinu, felur ekki í sér að
sjóðurinn fari út fyrir starfsvið sitt
með neinum hætti og lágmarkar
áhættu sjóðsins betur en nokkur
önnur leið. Sjóðurinn hefði getað (og
hefði átt að) kaupa íbúðabréf á mark-
aði fyrir það fé sem streymdi inn í
hann vegna uppgreiðslna. Starfsemi
Íbúðalánasjóðs er mjög einföld.
Hann gefur út og selur íbúðabréf og
notar peningana sem fyrir þau fást
til þess að veita fólki húsnæðislán.
Þegar eftirspurn eftir húsnæðislán-
um eykst selur hann fleiri íbúðabréf.
Þegar hins vegar eftirspurn eftir
húsnæðislánum frá sjóðnum minnk-
ar liggur beinast við að hann verji
peningunum sem honum tekst ekki
að lána fólki til húsnæðiskaupa til
þess að greiði upp hluta af skuldum
sínum.“
Hefði gefið lakari ávöxtun
Jóhann Jóhannsson, hagfræðing-
ur hjá Íbúðalánasjóði, segir að vel
hefði mátt fara þá leið sem Jón sting-
ur upp á og sjóðurinn hafi vitað af
þessum möguleika. Hins vegar hafi
sú leið gefið um 0,60% lakari ávöxtun
en fæst með því að gera lánasamn-
inga við banka og sparisjóði. Þá hafi
útgáfa íbúðabréfa sjóðsins frá 1. júlí
2004 til 30. júní sl. hafi numið 52,2
milljörðum króna og því hefði þessi
leið ekki dugað til þess að koma öllu
fjármagni út aftur.
Hefði sjóðurinn átt að
kaupa eigin íbúðabréf?
Eftir Árna Helgason
arnihelgason@mbl.is
ÞAÐ var slegið með orfi og ljá á Árbæjarsafni um
helgina, en einu sinni á sumri sýnir safnið gömul
handbrögð sem notuð voru á hverjum bæ á Íslandi
allt fram eftir síðustu öld. Nú er orðið fátítt að notast
sé við orf og ljá. Vélorf er svo gott sem að útrýma
síðustu sláttumönnunum. Enn eru þó til margir sem
kunna gömlu vinnubrögðin og þeir stóðu sig vel á Ár-
bæjarsafni um helgina. Brýnið er ómissandi þegar
slegið er með orfi og ljá því það er mikilvægt að vel
bíti.
Um næstu helgi fer fram stórmót í skák á Árbæj-
arsafni, auk hefðbundinnar dagskrár.
Morgunblaðið/ÞÖK
Sláttumenn að störfum á Árbæjarsafni