Morgunblaðið - 02.08.2005, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 2. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
V
IÐAMIKLAR forn-
leifarannsóknir hafa
staðið yfir að Hólum í
Hjaltadal síðustu ár-
in. Tugir manna hafa
komið þar við sögu, sérfræðingar
og nemendur, en verkinu stýrir
Ragnheiður Traustadóttir forn-
leifafræðingur. Undir Hólarann-
sóknina hafa fallið rannsóknir við
Kolkuós og á Hofi og árin 2002 og
2003 var líka rannsakaður kirkju-
garður í Keldudal í Hegranesi sem
uppgötvaðist við jarðrask þegar
byggingaframkvæmdir stóðu þar
fyrir dyrum.
Margt hefur komið upp úr dúrn-
um við Hólarannsóknina, nú síðast
myndarlegur leðurskór, en fundist
hafa yfir 30 þúsund munir, um 500
kg dýrabein, þar af hafa um 19
þúsund dýrabein verið greind, 500-
700 prentstafir úr Hólaprenti, bók-
arspennsl, krítarpípur, leirker,
margs konar vefnaður, hnappar og
smáhlutir auk skordýra og plantna
sem allt er skráð og varðveitt með
skipulegum hætti.
Vilyrði um styrki til fimm ára
Hólarannsóknin hófst árið 2001
með forkönnun og í desember það
ár veitti Kristnihátíðarsjóður 11
milljóna króna styrk til rannsókn-
anna sem hófust sumarið eftir. Nú
stendur yfir fjórða rannsóknar-
sumarið og segir Ragnheiður
styrki hafa fengist áfram en vilyrði
fengust fyrir styrkjum til fimm
ára.
„Við sækjum til sjóðsins á hverju
ári og gerum grein fyrir árangri
liðins árs og á hvað leggja eigi
áherslu næsta ár en það má segja
að í byrjun hafi menn litið svo á að
þetta yrði langtímaverkefni og
styrkur yrði veittur til fimm ára,“
segir Ragnheiður þegar hún er
spurð um fjármögnun verksins. Þá
hefur Rannís styrkt verkefnið með
fé til tækjakaupa og auk beinna
styrkja hafa háskólar í Noregi,
Danmörku og Svíþjóð lagt fram
vinnu sérfræðinga sinna, bæði á
Margfeldisáhrif í byg
Ragnheiður segir að
sem þetta hafi ýmis m
áhrif í byggðinni, 45 man
þar sumarlangt við verke
þýði aukna veltu og ums
leifarnar séu með öðru
arafl ferðamanna sem h
vilji staðinn og aukið sam
við Byggðasafnið í Skaga
sé aðili að verkefninu.
Fornleifarannsóknir í
staðnum og með rannsóknum og
greiningu á sýnum og munum sem
fundist hafa. Segir Ragnheiður
þessa vinnu sérfræðinganna metna
á um 8 milljónir króna.
Auk sjálfra fornleifarannsókn-
anna er hluti verkefnisins að sinna
nemendum í fornleifafræðinámi.
„Við erum hér með 23 nemendur í
vettvangskennslu, bæði byrjendur
og lengra komna, íslenska og er-
lenda, og við sjáum fyrir okkur að
hér verði áfram fornleifaskóli á
sumrin. Ég vona að menn beri
gæfu til að halda þessum rann-
sóknum áfram, að við getum fjár-
magnað þetta verkefni í önnur
fimm ár og helst mun lengur,“
segir Ragnheiður, enda sé margt
óunnið sem ekki verði lokið á
fimmta sumrinu á næsta ári.
Ragnheiður Traustadóttir (t.v.) stýrir Hólarannsókninni. Með henni er Helena Femö frá Svíþjóð.
Leðurskór, prentst
bein og allt skráð í tö
Fjöldi muna tekinn til nánari skoðun
Um 45 manns, sérfræðingar og nemendur, ís-
lenskir og erlendir, starfa við fornleifarannsóknir
að Hólum í Hjaltadal. Ragnheiður Traustadóttir,
stjórnandi rannsóknanna, fræddi
Jóhannes Tómasson um gang mála.
Á þessari grunnmynd má s
við rannsóknirnar.
Milli 500 og 600 prentstafir hafa
fundist við rannsóknina.
Fjölmargir ferðamenn hei
fræðingunum sem eru fúsi
VERZLUNARMANNAHELGIN
Þegar þetta er skrifað seint ámánudagskvöldi lítur allt útfyrir að verzlunarmannahelgin
hafi gengið stórslysalaust fyrir sig. Út
af fyrir sig ætti kannski ekki að vera
nein ástæða til að þakka sérstaklega
fyrir það. Reynslan af þessari mestu
ferða- og skemmtanahelgi ársins hef-
ur hins vegar ýmis undanfarin ár verið
með þeim hætti að fólk varpar öndinni
léttar þegar helgin er að verða liðin án
þess að frétzt hafi af alvarlegum um-
ferðarslysum – jafnvel banaslysum –
nauðgunum og líkamsárásum.
Óskandi er að það mikla starf
margra stofnana, félagasamtaka og
einstaklinga, sem hefur verið unnið í
því skyni að fá fólk til að hugsa sinn
gang fyrir þessa helgi og haga sér með
ábyrgum hætti, hafi borið þennan ár-
angur.
Auðvitað er ekki hægt að segja að
allt hafi verið slétt og fellt um helgina;
ölvun var víða mikil og tugir fíkniefna-
mála komu upp. Það er því miður birt-
ingarmynd vandamáls, sem er engan
veginn einskorðað við verzlunar-
mannahelgina; að þar sem fólk kemur
saman til að skemmta sér eru vímu-
efni iðulega höfð um hönd. Og ekki er
hægt að ganga út frá því sem vísu að
engin kynferðisbrot hafi verið framin
um helgina. Fórnarlömb slíkra af-
brota tilkynna þau iðulega ekki fyrr
en löngu eftir að þau eru framin.
Kannski er tiltölulega róleg verzl-
unarmannahelgi ekki sízt því að þakka
að allar útihátíðir helgarinnar voru
auglýstar sem fjölskylduskemmtanir.
Það hefur ekki sízt verið á unglinga-
skemmtunum, þar sem þúsundir ung-
menna skemmta sér sólarhringum
saman án eftirlits foreldra sinna, að
allt hefur keyrt um þverbak.
Hins vegar er enn eitthvað um það
að unglingar yngri en 18 ára fái að
fara án foreldra sinna á útihátíð. Bent
hefur verið á að þetta sé hópurinn,
sem er í hvað mestri hættu að verða
fyrir áföllum á slíkum samkomum;
þannig beinist helmingur kynferðis-
brota um þessa helgi gegn stúlkum
yngri en 18 ára. Flestum er enn í
fersku minni það skelfilega ástand,
sem ríkti á Eldborgarhátíðinni sem
haldin var sumarið 2001, en þar voru
tilkynnt á annan tug kynferðisbrota-
mála.
Nefnd, sem Sólveig Pétursdóttir,
þáverandi dómsmálaráðherra, skipaði
til að gera tillögur til úrbóta eftir
verzlunarmannahelgina 2001, lagði
fram ýmsar tillögur, sem flestar hafa
komizt til framkvæmda. Nefndin
klofnaði hins vegar í afstöðu sinni til
þess hvort leyfa ætti unglingum yngri
en 18 ára að fara án fylgdar foreldra
sinna á útihátíð. Sumir mótshaldarar
um verzlunarmannahelgina settu
slíka reglu sjálfir; t.d. ákváðu yfirvöld
á Akureyri að hátíðin Ein með öllu
væri ekki opin eftirlitslausum ung-
lingum. En engar almennar reglur
hafa verið settar um þetta efni.
Það liggur auðvitað fyrir, að for-
eldrar bera ábyrgð á börnum sínum til
18 ára aldurs. En hópþrýstingurinn á
unglinga er mikill. Því miður treysta
ýmsir foreldrar sér ekki til að banna
börnunum sínum að fara ein á útihá-
tíð, þótt margir myndu segja að það
ætti að vera skylda þeirra. Það er því
ástæða til að ítreka það, sem Morg-
unblaðið hefur sagt áður; að þeim for-
eldrum, sem vilja rækja þessar skyld-
ur sínar, er ekki gert auðveldara fyrir
með því að ríkisvaldið játi uppgjöf
sína í málinu.
NÝR ÚTVARPSSTJÓRI
Páll Magnússon, sem skipaður hefurverið nýr útvarpsstjóri, hefur mikla
reynslu af rekstri ljósvakamiðla. Hann á
að baki starf bæði hjá Ríkisútvarpinu en
einnig hjá Stöð 2. Hið óvenjulega við
starfsreynslu Páls Magnússonar á sviði
ljósvakamiðlunar er, að hann hefur
starfað bæði á hinni ritstjórnarlegu hlið
ljósvakamiðla, sem fréttastjóri Stöðvar
2 og Bylgjunnar og áður sem fréttamað-
ur hjá Ríkisútvarpinu en einnig á
rekstrarhlið ljósvakamiðlunar hjá Stöð
2. Það er óvenjulegt að sami einstak-
lingur hafi setið beggja vegna borðs að
þessu leyti en í því felst að sjálfsögðu
nánast ómetanleg starfsreynsla.
Í þessu ljósi er sú ákvörðun Þorgerð-
ar Katrínar Gunnarsdóttur mennta-
málaráðherra að skipa Pál Magnússon í
embætti útvarpsstjóra skiljanleg. Sá
sem gegnir því embætti ber ábyrgð á
báðum þáttum í starfsemi RÚV, hinni
rekstrarlegu hlið sem og fréttaflutningi
og dagskrárgerð.
Það er löngu tímabært að rækilegur
uppskurður verði gerður á rekstri RÚV.
Hann þarf ekki sízt að snúa að rekstr-
arhlið stofnunarinnar. Hins vegar er
ljóst að lagaleg umgjörð stofnunarinnar
er orðin úrelt. Fyrir liggja ákveðnar
hugmyndir um breytingar þar á. En
jafnframt er ljóst, að RÚV þarf að gera
meiri kröfur til sjálfs sín í fréttaflutn-
ingi en gert hefur verið um skeið. Á
þeim
kröfum hefur slaknað en væntanlega
er það tímabundið ástand.
Páll Magnússon hefur lýst þeirri per-
sónulegu skoðun sinni, að til greina
komi að RÚV fari af auglýsingamarkaði,
en bent á, að það sé ákvörðunarefni ann-
arra en útvarpsstjóra.
Þegar þær hugmyndir komu fram
fyrir allmörgum árum var augljóst, að í
þeim fólst einokun Stöðvar 2 á sjón-
varpsauglýsingum þar sem ekki var um
aðrar sjónvarpsstöðvar að ræða. Á því
hefur orðið breyting og þess vegna hlýt-
ur þessi spurning að koma til umræðu á
ný.
Morgunblaðið hefur ítrekað lýst
þeirri skoðun, að selja eigi Rás 2. Það
eru engin rök fyrir því, að ríkið reki af-
þreyingarstöð í samkeppni við aðrar
slíkar á markaðnum.
En jafnframt hlýtur að koma til
greina að beina sjónvarpsstarfsemi
RÚV í annan farveg en nú er. Íslenzkt
þjóðfélag þarf á því að halda, að á boð-
stólum verði sjónvarpsefni, sem hafi
eitthvert menningarlegt gildi í víðri
merkingu þeirra orða. Ameríska ruslið,
sem einkastöðvarnar bjóða upp á til af-
þreyingar, er orðið svo yfirgengilegt að
það er orðin þjóðfélagsleg nauðsyn að
skapa þar eitthvert mótvægi.
Það á eftir að koma í ljós hvaða stefnu
hinn nýi útvarpsstjóri mun marka þess-
ari gömlu og merku menningarstofnun.
En enginn getur haldið því fram, að þar
sé ekki á ferð maður, sem hefur alla þá
faglegu kosti, sem hægt er að gera kröfu
til. Og tæplega verður Páll Magnússon
sakaður um að hafa verið sérstakur
stuðningsmaður ríkisstjórnarinnar eða
stjórnarflokkanna. Að því leyti til er
ákvörðun menntamálaráðherra athygl-
isverð og forvitnileg og kannski vís-
bending um nýja tíma í opinberum emb-
ættisveitingum.