Morgunblaðið - 20.08.2005, Page 21

Morgunblaðið - 20.08.2005, Page 21
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. ÁGÚST 2005 21 ERLENT ÞAÐ er óhætt að segja að Mo Mowlam hafi hrist upp í hlutunum á Norður-Írlandi er hún varð ráðherra málefna héraðsins eftir sigur Verkamannaflokksins í bresku þingkosning- unum á vordögum 1997. Henni fylgdi ferskur andblær inn í friðarviðræður, sem menn voru þá að reyna að koma á koppinn, og leiða má getum að því að sá andblær hafi skipt miklu máli að því er varðar þann árangur sem náðist á páskum 1998, en þá var skrifað undir friðarsamkomulag á Norður-Írlandi. Mowlam lést í gærmorgun, 55 ára að aldri. Hún hafði átt við heilsuleysi að stríða, var greind með æxli í heila fyrir um áratug síðan og þó að læknismeðferð hefði í kjölfarið skilað góð- um árangri þá mun hún alla tíð síðan hafa átt erfitt með jafnvægi; heimildir herma að hún hafi dottið illa í síðasta mánuði og rekið höfuðið í. Missti hún við það meðvitund og vaknaði aldrei til lífs á ný. Fyrir um viku var hún flutt á umönn- unarheimili í Kent til að hún gæti dáið nálægt heimili sínu; en Mowlam mun hafa gefið fyr- irmæli um það á sínum tíma að henni skyldi ekki haldið á lífi með tækjum. Hörkutól en ekki „dömuleg“ Forverar Mowlam í embætti Norður- Írlandsmálaráðherra höfðu allir verið miðaldra karlar, sá síðasti á undan henni, Patrick May- hew, þótti hafa á sér yfirbragð yfirstétt- armannsins; bæði hvað talanda varðaði og hegð- un. Mowlam var sannarlega af allt öðrum toga, hörkutól sem fæðst hafði inn í breska lægristétt. Mowlam átti til að bölva mönnum í sand og ösku og orðbragð hennar gat verið skrautlegt. Orð var haft á því að hún væri allt annað en „dömuleg“ í háttum, raunar var hún oft sögð klúr og óhefluð í framkomu, jafnvel móðir henn- ar lét svo um mælt. En það var kannski einmitt þetta sem stuðl- aði að því að almenningur á Norður-Írlandi, raunar í Bretlandi öllu, kunni svo vel við hana; hún þótti heiðarleg, hrein og bein, talaði tæpi- tungulaust og af hreinskilni. Mowlam lét við- semjendur sína á Norður-Írlandi ekki komast upp með neitt múður; og hafa þó friðarumleit- anir þar í gegnum tíðina einkennst af töfum og samningstregðu, viðleitni manna til að teygja orð og toga sér og sínum í hag. Þegar Mowlam varð ráðherra í maí 1997 hafði hún nýlokið lyfjameðferð vegna heila- æxlis, þegar hún fór á fund íbúa Norður-Írlands í fyrsta sinn strax sama dag var hún því með hárkollu og faldi það ekkert, fékk sér einfald- lega göngutúr í miðborg Belfast, talaði við venjulega borgara, vann hug þeirra og hjörtu. Altalað er að seinna átti hún það til að rífa af sér kolluna þegar inn í fundarherbergin var komið og kasta á borðið. Þetta féll misvel í kramið hjá viðsemjendunum en framganga hennar stuðlaði að því að hreyfing komst á hlut- ina. Og menn dáðust að hugrekki hennar og æðruleysi, hún varð strax vinsælasti ráð- herrann í ríkisstjórn Tonys Blairs. Einhverju sinni var hún jafnvel kölluð bresk „þjóð- argersemi“. Ummæli manna um Mowlam í gær eftir að andlát hennar fregnaðist endurspegla þetta. „Ég var kannski ekki alltaf sammála henni en mér finnst raunverulega eins og ég hafi misst persónulegan vin,“ sagði David Ervine, leiðtogi lítils flokks sambandssinna, PUP, sem tengsl hefur við öfgahópa mótmælenda; en margir stjórnmálamenn úr röðum sambandssinna töldu alla tíð að Mowlam væri hallari undir mál- stað kaþólskra lýðveldissinna. „Hún hafði stór- an kost sem stjórnmálamaður, nefnilega að hún lagði hjarta sitt í viðfangsefnið, hlutirnir skiptu hana raunverulega máli,“ sagði Ervine um þetta. Bertie Ahern, forsætisráðherra Írlands, minntist Mowlam einnig hlýlega í gær, sagði að hún hefði verið „tilbúin til að taka áhættu í þágu friðar, áhættu til að ná fram samkomulagi og áhættu til að fá því hrint í framkvæmd“. Upp á kant við Blair Vinsældir Mowlam voru ekki síst miklar í vinstri armi breska Verkamannaflokksins. Um það var hvíslað á sínum tíma að Tony Blair for- sætisráðherra hefði mislíkað það er Mowlam var mun betur fagnað en honum á flokksþingi eftir gerð friðarsamkomulagsins 1998. Um vorið 1999 stokkaði Blair upp í stjórn sinni, Mowlam var þá færð til en það kom m.a. til af því að sambandssinnar á Norður-Írlandi töldu alvarlegan trúnaðarbrest hafa átt sér stað milli þeirra og Mowlam. Hún gerði sér vonir um stöðuhækkun, emb- ætti utanríkisráðherra eða varnarmálaráð- herra, í staðinn var hún lækkuð í tign, gerð að ráðherra án ráðuneytis. Mowlam ákvað að hætta í stjórnmálum í kjölfarið, hvarf út af þingi í kosningunum 2001 eftir að hafa setið þar í fjór- tán ár. Mowlam hafði áður verið kennari við ríkishá- skólann í Florida og í Newcastle í Bretlandi, hafði hún fyrst lokið gráðu í félagslegri mann- fræði frá Durham-háskóla. Eftir að hún hætti á þingi sinnti hún ritstörfum m.a. og árið 2002 sendi hún frá sér æviminningar, Momentum, sem vöktu mikla athygli. Þar hélt hún því fram að hún hefði hætt í stjórnmálum af því að und- irmenn Blairs hefðu tekið að rægja hana á bak við tjöldin, sagði hún að þeir hefðu m.a. sagt fólki að baráttan við heilaæxlið hefði gert hana vitsmunalega óhæfa. Fullyrti hún að andblærinn sem hún fann frá forsætisráðherranum hefði magnast til muna eftir að hún neitaði að verða við þeirri bón hans, að hún yrði frambjóðandi Verkamannaflokksins í borgarstjórnarkjöri í London vorið 2000 og tæki þannig að sér að koma í veg fyrir sigur Kens Livingstone, sem ekki naut vinsælda með- al forystumanna í flokknum. Mowlam var jafnframt í hópi andstæðinga innrásar í Írak og fór ekki leynt með þá skoðun, ekki frekar en Robin Cook, annar fyrrverandi ráðherra í stjórn Blairs sem lést nýverið. En þrátt fyrir að Mowlam hefði verið orðin svo ósátt við Blair og stjórn Verkamannaflokks- ins undir það síðasta var forsætisráðherrann í hópi þeirra sem minntust hennar hlýlega í gær, sagði hann hana hafa verið einn af helstu arki- tektum þess nýja Verkamannaflokks, sem komst til valda 1997 og stýrt hefur Bretlandi síðan. Mowlam hefði verið „undraverður per- sónuleiki“ sem minnst yrði lengi. „Þjóðargersemin“ öll Mo Mowlam var Norður-Írlandsmálaráðherra þegar sögulegt friðar- samkomulag stríðandi fylkinga í héraðinu var gert á páskum 1998 Eftir Davíð Loga Sigurðsson david@mbl.is AP Á meðan allt lék í lyndi milli Marjorie „Mo“ Mowlam og Tonys Blair. Mowlam lést í gær.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.