Morgunblaðið - 20.09.2005, Qupperneq 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 20. SEPTEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Anna Birna Jensdóttir, hjúkr-unarforstjóri á Sóltúni, segirekkert réttlæta það að eitt
hjúkrunarheimili fái hærri daggjöld en
annað ef bæði heimilin bjóði upp á sam-
bærilegt þjónustustig.
„Jafnmikið fé á að mínu mati að
fylgja sjúklingum með sömu hjúkr-
unarþörf. RAI-kerfinu svonefnda, sem
ég átti m.a. þátt í að innleiða hér á landi
fyrir allnokkrum árum, er ætlað að
meta hjúkrunarþyngd heimila. Greini-
legt er að Landspítalinn er að vísa til
okkar þyngri sjúklingum en á Vífils-
staði þar sem við mælumst með meiri
hjúkrunarþyngd,“ segir Anna Birna.
„Við erum ekki að halda því fram að
Sóltún eigi að fá hærri daggjöld en önn-
ur hjúkrunarheimili heldur erum við að
halda því fram að daggjöldin, sem við
fáum frá ríkinu, séu til þess að mæta
því þjónustustigi og þeim kröfum, sem
ríkið sjálft setti fram í kröfulýsingu til
okkar í þjónustusamningnum. Það má
vel vera að önnur hjúkrunarheimili telji
sig vera að bjóða upp á sambærilega
þjónustu og við erum með. Hins vegar
eru önnur heimili ekki með þjónustu-
samning við ríkið eða kröfulýsingu af
þess hálfu og þeim er heldur ekki skylt
að taka fyrst og fremst aldrað fólk af
spítölunum inn til sín, líkt og Sóltún er
skyldugt til. Á meðan Landspítalinn sér
alfarið um það hverjir vistast hjá okkur
hafa önnur hjúkrunarheimili ekki viljað
láta þau völd frá sér að ákveða hverjir
fá vistun og hverjir ekki. Í þessu liggur
reginmunurinn.“
Að sögn Önnu Birnu má ekki gleyma
því í umræðunni að útboði ríkisins
vegna byggingar og rekstrar Sóltúns
hafi fylgt margra blaðsíðna kröfulýsing
um aðbúnað, meðal annars um sérbýli á
öllum herbergjum. „Þessi krafa var
ekki uppi þegar Vífilsstaðir voru end-
urgerðir og svo virðist sem þessi krafa
sé ekki uppi í dag því gert er ráð fyrir
tvíbýlum í nýju hjúkr-
unarheimili sem er að
rísa á Selfossi svo dæmi
sé tekið. Við buðum ein-
faldlega, ásamt fleirum, í
ákveðnar kröfur, sem rík-
ið lagði fram, og fengum
verkefnið í kjölfarið. Og
nú erum við að reka
heimilið á grundvelli
samningsins með það að
leiðarljósi að uppfylla
kröfur ríkisins og reyn-
um auk þess að sýna út-
sjónarsemi í rekstri.“
Á Sóltúni hefur verið
lögð á það áhersla, að
sögn hjúkrunarforstjór-
ans, að tryggja mönnun
sem næst sjúklingnum
þar sem ástæða fyrir
vistun er sú að viðkomandi ein-
staklingar geti ekki annast lengur um
sig sjálfir. Á öðrum stofnunum er hins
vegar oft kvartað yfir fáliðun í umönn-
uninni þótt ekki verði vart við mann-
eklu í margvíslegum stoðeiningum og
skrifstofubákni, sem gjarnan verður til
á löngum tíma, segir Anna Birna.
Þjónustan á æðra plan
Hún segist vissulega taka undir þá full-
yrðingu að brotið hafi verið blað með
Sóltúns-samningnum því í fyrsta skipti
hafi hið opinbera sett það niður á papp-
ír hvernig það vildi haga þjónustunni.
Þær kröfur hafi verið langt umfram
þann staðal, sem íslensk öldrunarþjón-
usta hafi búið við fram að opnun Sól-
túns. „Ég hélt, sa
þetta væri sú lína
ust leggja fyrir ok
framvegis, og því
tvíbý
nógu
urken
menn
grund
að ve
herbe
þegar
bleiur
er he
nánas
fólk í
lega l
unni
kosta
Við
viljað
viljum
ustun
um,“
forsva
hafa nú lagt til við
nýr þjónustusamn
ingar, sem fyrirhu
við Sóltún og ætla
menn, en alls eru
92 talsins.
„Við erum m.a.
að okkur þjónustu
aða, aldraða alzhe
aldraða þroskahe
ast hvergi að þar
þeim. Við gætum
byggingunni strax
skipulagið er frág
borgarinnar liggu
okkur geta boðið
kost því þörfin er
il.“
Anna Birna Jensdóttir, hjúkrunarforstjóri á Sóltúni
Anna Birna Jensdóttir,
hjúkrunarforstjóri í
Sóltúni.
Sömu daggjöld gildi fyrir
sama þjónustustig
H
lutafélagið Öldungur hf., sem rekur
hjúkrunarheimilið Sóltún, fær hlut-
fallslega meira fé úr ríkissjóði en aðr-
ar öldrunarstofnanir, hvort sem þær
eru sjálfseignarstofnanir eða í sam-
félagslegum rekstri. Mikil óánægja ríkir í röðum for-
svarsmanna þeirra öldrunarstofnana, sem ekki sitja
við sama borð og Sóltúnsheimilið og benda þeir á að
engin sanngirni sé í því hróplega ósamræmi, sem töl-
ur og staðreyndir sýni svart á hvítu.
„Það þarf ekki mikla reikningshausa til að sjá það
út að Sóltún hefur hærri fjárhæðum úr að spila, get-
ur borgað starfsfólki sínu hærri laun en aðrar
umönnunarstofnanir og á þar af leiðandi auðveldara
með að manna stöður á meðan aðrir eru í vandræð-
um. Hvað sem þessu líður er það alls ekki svo að orð-
ið „einkarekstur“ sé lausnarorðið því þetta snýst
miklu meira um það að hinn svokallaði „einkarekst-
ur“ fær meira af opinberu fé en önnur heimili, hvort
sem litið er til daggjalda eða húsnæðisgjalds,“ segir
Sveinn Skúlason, forstjóri Hrafnistu.
Tímamótasamningur
Samningur, sem heilbrigðis- og tryggingaráðu-
neytið gerði við hlutafélagið Öldung hf. vorið 2000
um byggingu og rekstur hjúkrunarheimilisins við
Sóltún í Reykjavík með einkaframkvæmdarsniði
markaði sannarlega tímamót í öldrunarþjónustu hér
á landi enda í fyrsta sinn sem samningur af þessu
tagi er gerður við einkaaðila.
Með samningnum skuldbatt Öldungur hf. sig til að
leggja til og reka í 25 ár hjúkrunarheimilið Sóltún og
skyldu þeir einstaklingar hafa forgang sem biðu
hjúkrunarheimilisvistar á sjúkrahúsum. Markmið
ráðuneytisins var að leysa vanda þeirra, sem mesta
hjúkrun þyrftu og því þótti þá eðlilegt að gjöld vegna
rekstrar væru hærri, samkvæmt samningnum, en al-
mennt tíðkaðist.
Daggjald, sem er heildargjald fyrir einn vistmann
í einn sólarhring, skiptist á Sóltúni annars vegar í
rekstrargjald og hins vegar í húsnæðisgjald og eru
bæði þessi gjöld vísitölubundin, sem daggjöld ann-
arra stofnana eru ekki. Heildardaggjald Sóltúns
nemur nú um mundir tæpu 21 þúsundi króna, þar af
er húsnæðisgjaldið nú rétt um þrjú þúsund krónur
og rekstrargjaldið 17.607 kr. Húsnæðisgjaldi Sól-
túns er ætlað að standa undir byggingarkostnað
rekstri og öllu viðhaldi.
Að auki fær Sóltún greiddan lyfjakostnað fa
hann fram úr ákveðinni viðmiðun sem önnur heim
fá ekki og einnig fær Sóltún, eitt heimila, greitt fyr
persónubundin hjálpartæki.
Til samanburðar má nefna að daggjald Grunda
sem tekur um 65% nýrra innlagna beint af sjúkr
stofnunum, nemur nú 13.588 krónum og daggjaldið
Hrafnistu á Vífilstöðum, sem fær 90% nýrra in
lagna af öldrunardeildum sjúkrastofnana líkt og Só
tún, er nú 13.754 krónur.
Eftir harða gagnrýni vegna Sóltúnssamningsin
ákvað ráðherra fyrir tveimur árum að taka upp hú
næðisgjald til handa öðrum hjúkrunarheimilum t
að mæta viðhaldskostnaði þeirra. Það fé er greitt ú
Framkvæmdasjóði aldraðra og nemur nú 2.11
krónum á ári á hvern fermetra, sem heimilin hafa y
ir að ráða, en er ekki hluti af daggjöldum, líkt og hú
næðisgjald í Sóltúnssamningnum.
Mismunandi þyngdarstuðlar
Heildarfé til rekstrar hjúkrunarrýma er skipt ni
ur á stofnanir með reiknilíkani, m.a. til að tryggja a
greiðslur séu í samræmi við heilsufarsástand íbú
Hið einkarekna hjúkrunarheimili Sóltún fær hærri greiðslur frá ríkinu
en önnur slík heimili. Umbjóðendur annarra heimila kvarta yfir því að
fá ekki að sitja við sama borð. Jóhanna Ingvarsdóttir kynnti sér málið
Sveinn Skúlason,
forstjóri Hrafnistu-
heimilanna.
Júlíus Rafnsson,
framkvæmdastjóri
á Grund.
Meira skattfé í e
HEILSUGÆSLA OG SPARNAÐUR
Íslenska heilbrigðiskerfið er dýrt írekstri og mikilvægt að reynt sé
að nýta vel þá peninga, sem varið er
til heilbrigðismála. Því er eðlilegt að
leitað sé allra leiða til að spara. Um
leið er ljóst að sparnaðurinn má ekki
leiða til þess að þjónustan versni eða
heilsu sjúklinga sé stefnt í voða. Að
sama skapi þarf að hafa í huga að-
stæður sjúklinga og þær byrðar, sem
sparnaðaraðgerðir kunna að leggja á
þá.
Í Morgunblaðinu í gær birtist frétt
um að athuga eigi aukna kostnaðar-
þátttöku sjúklinga vegna vaxnadi
göngu- og dagdeildarstarfsemi Land-
spítala – háskólasjúkrahúss. Saman-
tektin verður gerð að ósk Margrétar
S. Björnsdóttur, sem er fulltrúi Sam-
fylkingarinnar í stjórnarnefnd LSH.
Það hefur um nokkurt skeið verið
markmið á sjúkrahúsinu að fækka
legudögum þar eftir megni. Jóhannes
M. Gunnarsson, framkvæmdastjóri
lækninga á LSH, segist í fréttinni
ekki telja ástæðu til að áætla mikla
kostnaðaraukningu fyrir sjúklinga
vegna þessa. „Þetta er óhjákvæmilegt
og það er nú til staðar ákveðið örygg-
isnet,“ segir Jóhannes, „menn fá af-
sláttarkort þegar vissri hámarks-
greiðslu er náð.“
Það getur skipt máli fyrir sjúkling
hvort hann er lagður inn eða ekki, til
dæmis að því leyti hvort greiða þurfi
komugjöld eða lyfjakostnað.
Þótt verið geti að ekki sé um mikinn
kostnað að ræða fyrir hvern einstak-
ling á mælikvarða ríkisútgjalda má
ekki gleyma því að margir eru í þeirri
stöðu að ná vart endum saman. Það á
ekki síst við um langveika sjúklinga
og aldrað fólk. Þegar fólk hefur ekki
mikla peninga á milli handanna geta
aukin útgjöld haft verulega þýðingu.
Þá má ekki gleyma því að það getur
verið erfitt fyrir veikt fólk, sem áður
þótti ástæða til að leggja inn, en nú
hefur verið ákveðið að þurfi ekki á því
að halda, að þurfa reglulega að
ferðast jafnvel langar leiðir til þess að
sækja heilbrigðisþjónustu.
Heilsugæsla fyrir alla er grundvall-
aratriði í íslensku samfélagi. Það á
ekki að þurfa að segja það að sparn-
aður og aðhald er sjálfsagður og eðli-
legur hlutur. Í sparnaðinum má hins
vegar ekki gleyma því fyrir hverja
heilbrigðiskerfið er rekið. Markmiðið
með heilbrigðiskerfinu er að tryggja
ákveðin lífsgæði. Það markmið má
ekki gleymast í endalausu þjarki um
það hvernig standa eigi að heilbrigð-
ismálum.
BANDARÍKJAHATUR?
Blaðakóngurinn heimsfrægi Rupert Murdoch sagði í ræðusl. laugardag, að Tony Blair,
forsætisráðherra Breta, hefði sagt
við sig í einkasamtali, að umfjöllun
BBC um hamfarirnar í Bandaríkjun-
um hefði einkennzt af Bandaríkja-
hatri og að það hefði hlakkað í starfs-
mönnum BBC yfir óförum Banda-
ríkjamanna.
Nú er það að vísu ekki siðaðra
manna háttur að vitna opinberlega í
einkasamtöl en fæstir fjölmiðla í eigu
Murdochs hafa borið virðingu fyrir
slíku. Þar að auki veit Murdoch að
Blair og Verkamannaflokkurinn eiga
svo mikið undir stuðningi blaða hans í
Bretlandi, að hann getur leyft sér
nánast hvað sem er gagnvart þeim.
Murdoch styður repúblikana í Banda-
ríkjunum en Verkamannaflokkinn í
Bretlandi vegna þess að það hentar
viðskiptahagsmunum hans.
Í grundvallaratriðum hafa tvær
spurningar vaknað í tengslum við
hamfarirnar í Bandaríkjunum. Í
fyrsta lagi sú spurning, hvers vegna
stjórnvöld í Bandaríkjunum voru svo
illa undir þessi ósköp búin í ljósi þess
að sjá mátti fyrir með nokkrum fyr-
irvara í hvað stefndi, og í öðru lagi
hvort það geti verið að veikburða við-
brögð í upphafi hafi stafað af því, að á
hamfarasvæðunum bjuggu öðrum
fremur fátækt fólk og blökkumenn.
Í því felst ekki Bandaríkjahatur að
spyrja þessara spurninga. Banda-
ríkjamenn verða að þola athugasemd-
ir og spurningar eins og aðrir í hinu
alþjóðlega samfélagi. Það er erfitt að
trúa því að fátækt og litarháttur fólks
hafi haft áhrif á seinagang yfirvalda í
Bandaríkjunum en það segir auðvitað
nokkra sögu, að þessari spurningu
skuli hafa verið varpað fram víða um
heim. Það er ekki síður umhugsunar-
efni fyrir Bandaríkjamenn en marga
aðra.
Síðbúin viðbrögð bandarískra
stjórnvalda gagnvart hamförunum
eru hins vegar staðreynd, sem ekki
verður deilt um. Hvað veldur þeim í
ljósi þess að viðbrögðin voru mun
sterkari, þegar ráðist var á turnana í
New York og Pentagon fyrir nokkr-
um árum? Sumir telja að ástæðan sé
sú, að í síðarnefnda tilvikinu hafi
þjóðin þjappað sér saman gegn sam-
eiginlegum óvini, en ekki var um slíkt
að ræða nú.
Hver sem ástæðan er fer ekki á
milli mála, að Bandaríkjamenn hljóta
að gera ráðstafanir til að vera betur
undirbúnir næst, þegar náttúran tek-
ur völdin.
En fela athugasemdir af þessu tagi
í sér Bandaríkjahatur? Auðvitað ekki.
Það má gagnrýna Bandaríkin án þess
að í því felist hatur. Það má gagnrýna
Bush og ríkisstjórnir repúblikana í
Bandaríkjunum án þess, að í því felist
óvild í garð Bandaríkjamanna.
Viðleitni manna á borð við Murdoch
til þess að koma þeirri söguskýringu
á, að gagnrýni og athugasemdir í garð
Bandaríkjanna séu ígildi haturs í
þeirra garð, er beinlínis hættuleg. Í
henni felst tilraun til einhvers konar
ritskoðunar. Það er augljós tilhneig-
ing hjá öfgamönnum til hægri að
koma á einhverri tegund ritskoðunar,
sem annaðhvort felst í því að hræða
fólk frá því að segja skoðun sína eða
misþyrma staðreyndum.
Bandaríkin eru merkilegasta lýð-
ræðisríki veraldar. Þar hefur frelsi,
skoðanafrelsi, ritfrelsi, tjáningar-
frelsi, náð lengra en í flestum öðrum
löndum. Þetta var styrkur Bandaríkj-
anna í kalda stríðinu. Þess vegna
þjöppuðu frjálsar þjóðir heims sér um
þennan fánabera frelsis í vestri. Það
er afskræming á frelsisbaráttu
Bandaríkjamanna að halda því fram
að gagnrýnar athugasemdir í þeirra
garð jafngildi Bandaríkjahatri.