Morgunblaðið - 05.10.2005, Blaðsíða 32

32 MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ Halldór Kjart-ansson fæddist
á Akureyri 26. nóv-
ember 1941. Hann
lést á Landspítala í
Fossvogi 18. sept-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hans eru
Kjartan Guðjóns-
son, f. 2.12. 1911, d.
31.12. 1995, og
Matthildur Páls-
dóttir, f. 6.12. 1914.
Bróðir Halldórs er
Gunnar, kvæntur
Kristínu Stefáns-
dóttur, og eiga þau þrjú börn.
Halldór kvæntist 30.12. 1994
Gyðu Ólafsdóttur, f. 7.7. 1946, d.
20.11. 2002, en þau bjuggu sam-
an í rúm 20 ár. Gyða átti tvær
dætur fyrir. Þær eru: 1) Guðrún
Pétursdóttir, f. 16.5. 1967, í sam-
búð með Jóni Sveinlaugssyni, f.
4.11. 1966. Barn þeirra er Gyða,
f. 12.11. 1999. 2) Nanna Péturs-
dóttir, f. 10.11. 1969.
Halldór varð stúdent frá MA
1961. Hann fór í framhaldsnám í
jarðfræði í Þýskalandi. Einnig
lauk hann leiðsögumannsprófi.
Halldór kenndi jarðfræði við
Menntaskólann við Sund alla sína
starfsævi og var einnig stunda-
kennari við HÍ. Hann tók fjölda
ljósmynda af náttúru Íslands og
safnaði steinum
sem notaðir eru við
kennslu í MS. Hann
gaf skólanum
steinasafn sitt og er
það kennt við hann.
Hann var í mörg
sumur leiðsögu-
maður fyrir er-
lenda ferðamenn
hjá Úlfari Jacobsen
og þar kynntist
hann Gyðu.
Hann skrifaði
bækur um jarð-
fræði fyrir erlenda
ferðamenn ásamt Ara Trausta
Guðmundssyni og einnig gerðu
þeir sjónvarpsþætti um jarð-
fræði. Halldór skrifaði líka
kennslubækur í jarðfræði.
Halldór og Gyða voru miklir
náttúruunnendur og ferðuðust
mikið um landið. Ekki var óal-
gengt að þau svæfu í tjaldi svo
vikum skipti á sumrin. Hann var
hafsjór af fróðleik um landið
okkar og náttúru þess og víðles-
inn. Eftir hann liggur mikið safn
ljósmynda af Íslandi og náttúru
þess sem verður fært Ljósmynda-
safni Reykjavíkur að gjöf að hans
eigin ósk.
Útför Halldórs var gerð í kyrr-
þey, að ósk hins látna, hinn 27.
september.
Kær vinur minn og föðurbróðir
Halldór Kjartansson lést hinn 18.
september síðastliðinn.
Halldór var fæddur á Akureyri og
ólst upp í Reykjavík. Hann lærði
jarðfræði í Þýskalandi og að námi
loknu flutti hann heim og bjó í
Reykjavík æ síðan. Halldór var í
mörg ár kennari við Menntaskólann
við Sund, og á sumrin starfaði hann
lengi vel sem leiðsögumaður hjá Úlf-
ari Jacobsen. Hann kom að gerð
mikils efnis um jarðfræði, s.s.
kennslubóka og sjónvarpsþátta.
Halldór var mjög víðlesinn, varð
enda fluglæs einungis fjögurra ára
gamall. Íslensk náttúra og raunar
flest sem tengist náttúrufræði Ís-
lands var honum sérlega hugleikið.
Það kom m.a. fram í samræðum við
Halldór um ýmis náttúrufyrirbæri
s.s. goshveri, jarðskjálfta og fjölda-
margt annað. Það skein ætíð í gegn
brennandi áhugi hans á náttúru-
fræðum, sem smitaði alla sem á
hlýddu.
Í fjölskylduboðum duldust engum
skýrar skoðanir hans á stórum og
smáum dægurmálum sem efst voru á
baugi þá stundina. Gamansemin var
aldrei langt undan, hann kunni
ógrynni skemmtilegra sagna frá hin-
um ýmsu hliðum mannlífsins, bæði
nær og fjær.
Árum saman nutum við systkinin
gjafmildi Halldórs frænda. Sérstak-
lega man ég eftir einum jólunum
þegar hann gaf okkur bræðrunum
sína töskuna hvorum sem í var sjón-
auki, hæðarmælir, áttaviti og stækk-
unargler. Slík undratæki voru ekki
lítill fengur fyrir átta og tíu ára
peyja, og kveiktu þau mikinn áhuga
á náttúru- og eðlisfræði sem ekki sér
fyrir endann á enn í dag.
Í ferðum sínum um landið kynnt-
ist Halldór tilvonandi konu sinni,
Gyðu Ólafsdóttur. Hún, ásamt dætr-
um Gyðu þeim Guðrúnu og Nönnu,
var stóra gæfan í lífi Halldórs. Eftir
fráfall hennar fyrir tæpum þremur
árum var líf Halldórs ekki það sama
og áður.
Undanfarin tvö ár hefur Halldór
háð erfiða baráttu við heilsubrest.
Þrátt fyrir frábær störf heilbrigðis-
starfsfólks Landspítalans hallaði
mjög á ógæfuhliðina undanfarin
misseri. Mér er það mjög minnis-
stætt hvað hann sýndi mikið jafn-
vægi og skapgæsku þrátt fyrir mót-
streymið.
Blessuð sé minning hans.
Stefán Gunnarsson.
Góðvinur minn og samstarfsmað-
ur um þrjátíu ára skeið, Halldór
Kjartansson, jarðfræðingur, lézt 18.
september sl. eftir langvinnan
heilsubrest. Með Halldóri er geng-
inn einstakur öðlingur, sem lagði
aldrei annað en gott eitt til mála, og
ávann sér traust og vináttu allra,
sem honum kynntust. Ungur að ár-
um tók Halldór miklu ástfóstri við
landið, sögu þess og náttúru. Íslend-
ingasögur voru honum einkar hug-
leiknar og fáir voru honum fremri í
að rekja atburði í sögunum og lýsa
staðháttum; en af meðfæddri hóg-
værð flíkaði hann þessu lítt. Þá
þurfti engan að undra, að hann nam
jarðfræði á sínum tíma í Þýzkalandi.
Allar götur síðan mótaði þetta
tvennt líf hans og starf.
Halldór hafði sérstaka ánægju af
því að ferðast um landið. Hann og
kona hans, Gyða Ólafsdóttir, fóru
jafnan fyrstu ferð á hverju ári um
hvítasunnu og lágu þá í tjaldi, hverju
sem viðraði. Síðan voru þau á flakki
nær allt sumarið. Halldór tók
ógrynni mynda á þessum ferðum,
kannaði jarðlög og safnaði miklu
grjóti.
Halldór starfaði lengst af sem
kennari í Menntaskólanum við Sund.
Mikið orð fór af kennslu hans. Hon-
um lá hátt rómur og einhverju sinni
var það haft í flimtingum, að hann
færi létt með að kenna í fimm bekkj-
um samtímis. Hvað sem um það má
segja, er hitt víst, að hann vakti slík-
an áhuga meðal nemenda sinna, að
ótrúlega margir þeirra hafa lagt
jarðfræði fyrir sig. Halldór notaði
óspart myndir sínar og steinasafn
við kennsluna og þannig tókst hon-
um að glæða hana einstöku lífi. Fyrir
fáum árum gaf Halldór skólanum
steinasafnið, og hefur því verið kom-
ið fyrir á veglegum stað í svonefndri
Halldórsstofu honum til heiðurs.
Fyrr á árum kenndi Halldór mest
í 1. bekk, þar sem er erfiðast við
kennslu að fást. Að auki lá megin-
þungi kennslunnar síðdegis og var
Halldór því með þeim síðustu sem
yfirgaf skólann á degi hverjum. Þeir,
sem venjulega réðu þar ríkjum, fóru
heim á milli klukkan fjögur og fimm,
og var þá iðulega leitað til Halldórs,
ef óvenjuleg atvik komu upp undir
lok dags. Það kom nokkrum sinnum
fyrir, að hann leysti mjög farsællega
úr vandasömum málum, sem sýndu
bezt, hvern mann Halldór hafði að
geyma.
Halldór fékkst allnokkuð við rit-
störf og gerði nokkra fræðsluþætti í
jarðfræði fyrir sjónvarp í samvinnu
við Ara Trausta Guðmundsson. Í
þessum verkum kemur glögglega
fram, að hann hafði mjög skarpa sýn
á jarðfræðileg viðfangsefni og gáfa
hans var að segja svo frá, að allir
skildu. Allt, sem hann fékkst við, var
unnið af mikilli vandvirkni og verður
tæpast betur gert. Hann hafði mjög
góð tök á íslenzku máli og honum var
afar umhugað um að skrifa skýrt og
skorinort.
Það var margt líkt með Halldóri
Kjartanssyni og helztu náttúrufræð-
ingum þjóðarinnar á fyrri hluta síð-
ustu aldar. Hann vann störf sín af
áhuga í kyrrþey og velti því aldrei
fyrir sér, hvað þau gæfu í aðra hönd.
Allir eru sammála um, að hann var
hógvær maður og ljúfur í fasi, gat
brugðið fyrir sig græskulausu
gamni, og var einstaklega góðviljað-
ur. Með slíkum manni var gott að
starfa og fyrir það eru honum færðar
verðugar þakkir.
Ágúst H. Bjarnason.
Halldór Kjartansson jarðfræðing-
ur, sem er nýlátinn, tilheyrði hópi er
ég vil nefna þriðju kynslóð jarðfræð-
inga. Á eftir frumherjunum, sem
virkir voru milli 1940 og 1960, komu
fram fáeinir jarðvísindamenn og
hófu samstarf við þá eldri. Þetta
voru þýskmenntaðir menn eins og
Þorleifur Einarsson og Guðmundur
Sigvaldason, heimkomnir snemma á
7. áratugi aldarinnar.
Þriðja kynslóðin kom úr námi um
og upp úr 1970. Þeirra á meðal var
Halldór, menntaður í Þýskalandi
eins og býsna margir raunvísinda-
menn á þessum árum. Halldór hafði
þekkingu á jarðefnafræði, málmum,
steintegundum, leir og bergtegund-
um og flókinni efnabyggingu og eig-
inleikum þessara náttúruefna. Þess
vegna valdist hann til að vinna með
erlendum sérfræðingi að rannsókn-
um á hagnýtum jarðefnum víða um
land.
Slík rannsóknarstörf áttu þó ekki
eftir að liggja lengi fyrir Halldóri því
hann tók til við að kenna jarðvísindi
við Menntaskólann við Tjörnina sem
síðar varð Menntaskólinn við Sund.
Þar urðum við samstarfsmenn í all-
mörg ár og starfaði Halldór við skól-
ann meðan heilsa leyfði. Í störfum
sínum var Halldór eldhugi og enn
fremur mjög góður kennari. Honum
tókst að vekja og viðhalda áhuga
langflestra nemenda sinna og hann
var hugmyndaríkur og metnaðar-
fullur; svo metnaðarfullur og dugleg-
ur að námskráin í heild speglaði
fremur námsefni fyrsta árs í háskóla
en menntaskólaefni enda gátu skólar
í þá daga mótað sjálfa sig sjálfstæðar
og farsællegar en nú er talið réttast.
Mér skilst að enginn annar mennta-
skóli hafi átt jafnmarga nýútskrifaða
stúdenta í jarðvísindum við Háskóla
Íslands og MT/MS. Þar átti Halldór
stærstan hlut að máli. Auk eldmóðs-
ins nýtti Halldór sér mikið af mynd-
efni við kennsluna, rissaði skýring-
armyndir á töflu meðan hann talaði
við nemendur og kom upp yfirlits-
myndasafni (litskyggnum) um allt
kennsluefnið. Myndasýningar urðu
að eiginlegum hluta kennslunnar.
Svo samdi hann lesefni handa nem-
endum skólans þegar ný námskrá í
jarðfræði varð til og hann streittist
frekar en hitt á móti þeirri tilhneig-
ingu að minnka og einfalda námsefni
í jarð- og stjarnvísindum. Halldór
kom upp góðu steinasafni til kennslu
og hefur skólinn hans búið um það í
sérstakri Halldórsstofu sem segir
margt um þá virðingu og vinsældir
er hann naut meðal nemenda, skóla-
stjórnenda og samkennara.
Einhvern tíma datt okkur í hug að
færa kennslu í jarðfræði út til fólks
og nota sjónvarp til að fræða al-
menning um jarðfræði Íslands. Úr
varð 10 þátta röð á miðjum 9. ára-
tugnum sem framleidd var af og
sýnd hjá RÚV. Hugmynd Halldórs
um að við lékum „vísindamenn á
sloppum í rannsóknarstofu“ gekk
upp og við stungum inn einum og
öðrum broslegum atriðum til að létta
á fræðslunni. Halldór var húmoristi,
næstum á laun, og tók t.d. snarlega
upp á því að þykjast sofa í einu atriði
og setja upp svakalegan hjálm í öðru,
þegar búa átti til eftirlíkingu af
sprengigíg. Fleiri sjónvarpsþættir
fylgdu á eftir, um jarðfræði Reykja-
víkur, lýsing Þjórsárvera og um
Veiðivötn. Þeir hefðu sem best getað
orðið mun fleiri því Halldóri lét vel
að vera „skeggjaður fræðingur í im-
banum“ – eins og hann orðaði það.
Halldór starfaði sem leiðsögumað-
ur ferðamanna mörg sumur og var
eftirsóttur í bransanum, einkum
vegna mikillar þekkingar á landi,
sögu og jarðfræði. Upp úr því
spruttu bækur á ensku og þýsku um
íslenska jarðfræði sem við sömdum
saman og við vorum að vinna að
þriðju útgáfu slíkra bóka þegar Hall-
dór lést fyrir aldur fram. Hann náði
að ljúka einum kafla af fimm í hans
hluta.
Í sumarferðunum kynntist Hall-
dór konu sinni, Gyðu, og þau undu
sér samrýmd og óþreytandi við að
ferðast um landið eftir að þau hættu
störfum í ferðaþjónustunni. Tveimur
dætrum Gyðu reyndist hann vel eins
og öðrum sem hann þekktu. Gyða
lést fyrir örfáum árum og einnig fyr-
ir aldur fram. Halldór tók fráfallinu
afar þungt og smám saman ágerðist
hættulegur sjúkdómur hjá honum,
sem hafði betur en lífið, svo hratt
sem raun ber vitni.
Ég er viss um að við öll, vinir, sam-
starfsmenn og fyrrum nemendur
kveðjum fræðarann Halldór Kjart-
ansson með söknuði og þakklæti fyr-
ir áralanga og frjóa samveru.
Ari Trausti Guðmundsson.
Einhvern tíma var það sagt að
landslag væri lítils virði ef það héti
ekki neitt og það fengum við svo
sannarlega að reyna á ferðalögum
okkar með Halldóri Kjartanssyni og
Gyðu konu hans. Hvort sem farið var
um Landmannalaugar, Skaftafell,
Lakagíga eða Jökulsárgljúfur,
fannst manni Dóri þekkja hverja
þúfu með nafni og ekki nóg með það,
heldur kunni hann ýmsar sögur af
mönnum og atburðum sem tengdust
þessum stöðum. Síðast en ekki síst
voru ferðirnar sérlega skemmtilegar
kennslustundir í jarðfræði og nátt-
úrufræði, enda jarðfræðin fræði-
grein Halldórs og auk þess var hann
hafsjór af almennum fróðleik. Öll
þessi örnefni og allar þessar sögur
urðu einmitt til þess að maður naut
ferðanna í mun ríkara mæli. Lands-
lagið varð enn stórfenglegra þegar
fjöll og dalir, ár og vötn fengu nöfn
og í gömlum rústum hruninna húsa
sá maður fyrir sér löngu gengið fólk,
sem háð hafði sína lífsbaráttu við að-
stæður sem nú þættu óbærilegar.
Gyða og Dóri voru mikið útivist-
arfólk og lunganum úr flestum sumr-
um eyddu þau í ferðalög innanlands.
Fyrsta ferðin var venjulega farin í
kring um hvítasunnuna og síðan
bjuggu þau mikið til í tjaldi fram á
haust, helst sem lengst frá almenn-
um tjaldstæðum þar sem þau gátu
notið náttúrunnar ein og út af fyrir
sig. En stundum fengum við að fara
með og þá var mikið gengið og það
var ævintýri að fylgja þeim á þessum
gönguferðum. Halldór ótrúlega
sporléttur þótt skrokkmikill væri.
Ósjaldan beygði hann sig niður,
skoðaði blóm eða steina, tók upp
myndavélina og festi einhverja dá-
semd náttúrunnar á filmu, enda var
myndasafnið hans stórkostlegt.
Gyða lést langt um aldur fram fyr-
ir tæpum þremur árum og síðan hef-
ur Halldór ekki borið sitt barr. Hann
saknaði hennar mikið og heilsan,
sem var farin að bila þegar Gyða lést,
hefur verið á hröðu undanhaldi síðan
þá. Og nú er hann líka allur. Minn-
ingin um góða vini og einstaklega
skemmtilega ferðafélaga lifir og í trú
á eilífa handleiðslu almættisins, sem
okkur er lofað, vonum við að hinum
megin fái andar þeirra sameinast að
nýju.
Ástvinum þeirra vottum við
dýpstu samúð.
Anna og Jóhannes.
Það var sárt að heyra að Halldór
Kjartansson jarðfræðikennari við
Menntaskólann við Sund hefði látist
18. september síðastliðinn. Ég
kynntist Halldóri fyrst þegar ég var
nemandi í Menntaskólanum við
Tjörnina. Halldór var góður maður
og afar snjall kennari sem greinilega
unni sinni fræðigrein og landinu sem
hann var óþreytandi að fræða okkur
um. Hann átti auðvelt með að hrífa
nemendur sína með sér enda leiftr-
aði hann í kennslunni. Hann hafði
þetta sem alla kennara langar að
hafa, þetta óútskýranlega sem grein-
ir þá bestu frá okkur hinum. Líklega
á Halldór stærstan þátt í því að ég
tók þá ákvörðun á sínum tíma að
verða jarðfræðingur og erum við ófá-
ir jarðfræðingarnir sem fengum
okkar fyrstu kynni af jarðfræðinni
hjá Halldóri. Ég er Halldóri þakk-
látur fyrir að hafa vakið áhuga minn
á fræðigreininni.
Fyrir tæpum fimm árum, þegar
ég hóf störf við Menntaskólann við
Sund, var ég svo lánsamur að fá að
starfa með Halldóri. Ég er afar stolt-
ur af að hafa fengið það tækifæri, þó
svo að sá tími hefði vissulega mátt
verða miklu lengri. Það var gott að
vinna með Halldóri enda var hann
fagmaður og einstakt ljúfmenni sem
gott var að leita til. Framlag Hall-
dórs til jarðfræðikennslu á Íslandi er
mikið. Fyrir utan það að vera frábær
inni í kennslustofunni samdi hann
kennsluefni og gerði sjónvarpsþætti
um jarðfræði Íslands svo eitthvað sé
nefnt. Steinasafn Menntaskólans við
Sund er að mestu komið frá Halldóri.
Safnið er afar gott kennslusafn og er
hluti þess til sýnis í skólanum í Hall-
dórsstofu.
Þá er verið að koma myndasafni
Halldórs í rafrænt form þannig að
það nýtist sem best til fræðslu og
kennslu.
Þeir sem kynntust Halldóri vel
eru sammála um að hann hafi verið
ákafamaður í kennslu, ljúfmenni í
viðkynningu og ráðagóður þeim sem
til hans leituðu. Hans er sárt saknað.
Ég færi fjölskyldu hans mínar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Már Vilhjálmsson.
HALLDÓR
KJARTANSSON
Vegna andláts og útfarar
KRISTJÁNS S. KRISTJÁNSSONAR
frv. fjárhagsáætlunarfulltrúa,
þökkum við af hjarta öllum þeim sem sýndu minn-
ingu hans sóma og okkur samúð og hluttekningu.
Ólöf Steingrímsdóttir,
Hulda Kristjánsdóttir
og fjölskyldur.
Hjartans þakkir til allra þeirra, sem sýndu okkur
samúð og hlýhug vegna andláts og útfarar ást-
kærrar eiginkonu minnar, móður okkar, dóttur,
stjúpdóttur, systur og frænku,
AMALÍU RUTAR GUNNARSDÓTTUR,
Björtusölum 23,
Kópavogi.
Jónas Yamak,
Edda Falak Yamak,
Ómar Yamak,
Edda Þorvaldsdóttir, Pétur Jónsson,
Ingibjörg Þóra Stefánsdóttir, Katrín Þóra Guðmundsdóttir.