Morgunblaðið - 29.10.2005, Blaðsíða 44

44 LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Ertu viðbúinn
vetrinum?
Glæsilegt sérblað
um veturinn fylgir
Morgunblaðinu
í dag
ÞAÐ er eftirminnilegt að hafa
tekið þátt í kvennafrídeginum fyrir
30 árum ung móðir í
hlutastarfi með eitt
barn. Það sama mátti
segja nú árið 2005
þriggja sona móðir og
amma. Baráttan hefur
skilað konum langan
veg þó svo að margt sé
eftir utan sem innan
heimilis.
Kvennafrídagarnir
eða kvennaverkföllin
hefðu aldrei náð fót-
festu ef einhverjar fá-
ar konur hefðu ekki
fengið þessa hug-
mynd, rætt hana og
hrint henni í fram-
kvæmd. Umræðan
smitaðist síðan áfram
og fleiri og fleiri urðu
þátttakendur þar til
gífurlegum fjölda fólks
þótti eðlilegt að taka
þátt í atburðunum og
jafnvel að gefa frí frá
vinnu til þess arna.
Drögum fram
hið jákvæða
Að mínu mati er
tímabært að hefja
jafnréttisbaráttuna
upp á nýtt plan og
nýta sér það afl í þjóð-
félaginu sem verður
þegar umræðan nær að snúa við-
horfi meirihlutans.
Framvegis myndi ég vilja sjá fjöl-
miðla og aðra áhrifavalda í þjóð-
félaginu leita uppi jákvæðu hlutina
við jafnréttisbaráttuna og hampa
þeim þar til umræðan hefur snúið
viðhorfinu og fólki þyki eðlilegt að
sjá bæði konur og karla í hinum
ýmsu hlutverkum. Til dæmis mætti
finna þau fyrirtæki þar sem kyn-
bundinn launamunur er ekki til
staðar (sumir forsvarsmenn fyr-
irtækja halda þessu fram) og fá
fram svart á hvítu viðhorf þessa
fólks gagnvart vinnustaðnum og
hvaða áhrif það hefur í fjölskyldum.
Ræða við karla og konur þar sem
bæði kynin eru andlit fyrirtækisins
eða í forsvari og fá fram kosti þess
að fá samhliða fram í dagljósið karl-
læg og kvenlæg sjónarmið við
ákvarðanatökur. Fleira mætti
nefna.
Samhliða nýjum áherslum í jafn-
réttisbaráttunni tel ég mikilvægt að
við tökum upp baráttu fyrir börnin,
því ef fullorðna fólkið gerir það ekki,
hver gerir það þá?
Vitað er að stór hluti
vinnandi fólks eyðir
mikilli orku í að berjast
fyrir viðurkenningu á
sjálfum sér, eigin
starfsframa og við-
urkenningu á að
menntun þess nýtist
þjóðfélaginu. Einnig er
vitað að oft fer þessi
eiginhagsmunabarátta
ekki saman við barna-
uppeldi, einkum ef báð-
ir foreldrarnir berjast á
sama tíma við að ná
þessu marki, þar sem
vinnutíminn vill verða
of langur til að eðlilegt
fjölskyldulíf takist sem
skyldi. Of langur vinnu-
tími og þar með of lang-
ar fjarvistir foreldra frá
börnum sínum eru í
flestum tilvikum baga-
legar – og er efni í sér-
staka grein.
Að mínu mati þurfum
við einnig að ná um-
ræðunni á það stig að
það sé eðlilegt að pabb-
ar vinni hlutastörf ef
þeir vilja vera sam-
vistum við börn sín
meira en örfáa tíma á
dag. Það á ekki að vera
sjálfgefið að konan sé sú sem tekur
fjölskylduábyrgðina vilji foreldrar
taka barnauppeldi alvarlega.
Fjölmiðlar gætu leitað uppi feður
sem njóta þess að sinna börnum og
heimili, foreldra sem hafa aðlagað
vinnutíma sinn þannig að börnin
finna til þess að þau eigi bæði
mömmu og pabba sem vilja vera
samvistum við þau, þeir gætu leitað
uppi fyrirtæki sem tekur jákvætt í
að hafa hlutastarfsfólk, þeir gætu
hampað því fjölskyldumynstri sem
fær börnin til að líða vel o.s.frv.
Á kvennafrídaginn 1975 var ekki
algengt að karlar sæju um matseld-
ina þótt það þekktist. Nú 30 árum
síðar þykir ekki tiltökumál þótt
karlar reiði fram dýrindismáltíðir
enda eru fjölmiðlar stöðugt að fjalla
um þá. Við áorkum miklu við að
leggja niður nöldurtóninn um það
sem hefur ekki áorkast en í staðinn
að vekja athygli á því þar sem jafn-
réttisbaráttan hefur náð árangri,
hvort sem er á vinnumarkaði eða í
fjölskyldum.
Að 30 árum liðnum verður gaman
að sjá að eðlilegt þyki að foreldrar
komi sér saman um hver ætli að ná
fyrr frama í atvinnulífinu og hver
ætli að ná árangri með uppeldið –
eða að dregið hafi úr vinnutíma og
lífsgæðakaupphlaupið sé orðið úrelt
tískufyrirbæri en börnin séu þau
sem við berum mestan hag fyrir
brjósti.
Breytum áhersl-
unni næstu 30 árin
Hildur Friðriksdóttir skrifar í
tilefni af nýafstöðnum
kvennafrídegi
Hildur Friðriksdóttir
’Að mínu matier tímabært að
hefja jafnrétt-
isbaráttuna upp
á nýtt plan og
nýta sér það afl í
þjóðfélaginu
sem verður þeg-
ar umræðan
nær að snúa við-
horfi meiri-
hlutans.‘
Höfundur er MA í félagsfræði
og hefur stundað rannsóknir á
vinnustreitu og samþættingu
fjölskyldulífs og atvinnu.
Best er að vera bráður í raun
og býta illt við marga,
véla af öðrum verkalaun
og voluðum lítið bjarga.
Jafnréttissinni?
Öfugmæli komu
fyrst í hugann við
lestur á grein Snjólfs
Ólafssonar prófess-
ors um „eðlilegan
launamun kynjanna.“
Fyrsta öfugmælið
tel ég felast í fullyrð-
ingu mannsins um að
sjálfur sé hann „mik-
ill jafnréttissinni.“
Til að sanna mál
sitt setur Snjólfur
m.a. fram fullyrð-
ingar um sjálfsagða
hluti og ekki eins
sjálfsagða, eins og: „…ein-
staklingar eiga að hafa sama rétt
óháð kyni, kynhneigð og mörgu
öðru.“ Hvernig rök eru þetta hjá
prófessor við Háskóla Íslands?
Allir eiga að hafa sama rétt,
punktur og basta! Það merkir
hins vegar alls ekki að allir búi
við sama eða sams konar misrétti.
Almenn mannfyrirlitning („ras-
ismi“) er meginorsök launamis-
réttis, kynhneigð kemur þar ekk-
ert sérstaklega við sögu.
Eða athugasemd eins og: „Kyn-
in eru ólík og það væri út í hött
ef stjórnvöld, nú eða einhverjir
aðrir, reyndu að gera þau eins.“
Hvaða kenning er þetta? Hvað
felst í því að gera kynin eins?
Skil ekki. Enginn eðlislægur
munur er á kynjunum sem skýrir
launamisréttið. Konur eru eins
ólíkar innbyrðis og þær eru
margar og það sama gildir um
karla. Ekki er því hægt að skýra
launamisrétti með „eðlislægum
mun“. Enn óskiljanlegra en ella
er því að konum skuli gert að
taka lægri laun á grundvelli kyn-
ferðis eða fyrir það eitt að sinna
störfum sem skilgreind hafa verið
sem „kvennastörf“ á sama tíma
og karlar eru verð-
launaðir fyrir að
vinna „karlastörf.“
Óskiljanlegt og óá-
sættanlegt misrétti.
Karlar vinna
almennt meira
en konur –
er það svo?
Þegar kemur að
frekari skýringum á
hærri launum karla
en kvenna er mat
Snjólfs: „…að karlar
vinna almennt meira
en konur (í launaðri vinnu).“ Veit
maðurinn ekki að óútskýrði
launamunurinn er óútskýrður af
því að allir aðrir þættir eins og
m.a. mismunandi vinnutími karla
og kvenna hafa verið teknir til
greina og jafnaðir út? Og mér er
spurn, veit hann ekkert um alla
ólaunuðu vinnuna inni á heim-
ilunum – verkin sem aldrei sjást
nema þegar þau eru óunnin og
eru ekki tekin með í hagvaxt-
artölur þjóðarinnar? Þá á ég t.d.
við framleiðslu-, hjúkrunar- og
umönnunarstörf á heimilum og í
stórfjölskyldunni sem hvergi
koma fram, leggjast einungis ofan
á önnur störf kvenna.
Á fólk þá að fórna
öllu fyrir framann?
Eftir því sem lengra leið á lest-
urinn jókst undrun mín. Óút-
skýrður launamunur telur Snjólf-
ur að skýrist af tvennu: „Fyrri
þátturinn er heildartími sem við-
komandi hefur fengið í undirbún-
ing fyrir viðkomandi starf, með
vinnu við svipuð störf eða á ann-
an hátt.“ Hér gleymir prófess-
orinn að minnast á þá staðreynd
að konur fá ekki jafnskjótan
framgang og karlar sem skýrist
meðal annars af ójafnri verka-
skiptingu inni á heimilunum en
ekki síður af mismunun á grund-
velli kynferðis. Konur fá því ekki
sömu tækifæri og karlar til að
„undirbúa“ sig fyrir störf á
vinnumarkaði.
Seinni þáttinn telur hann vera
„…hve vinnan er framarlega í
forgangsröðuninni þegar eitthvað
annað en vinnan kallar á tíma
starfsmannsins, einkum þörf ætt-
ingja fyrir að viðkomandi sinni
honum á einn eða annan hátt.“
Ja, hérna. Á bara að fórna
mömmu, ömmu og afa og krakka-
skömmunum fyrir hærri laun og
frama? Snýst ekki jafnréttið m.a.
um að deila ábyrgð þar sem unnt
er? Nefni ég þar leyfi vegna veik-
inda barna og fæðingarorlof for-
eldra sem komið hefur verið á
fyrir harðfylgi jafnréttissinna.
Og enn bítur Snjólfur höfuðið
af skömminni þegar hann nefnir
nokkra landsfræga karla sem
dæmi um vinnusama hátekju-
menn og fylgir eftir með eftirfar-
andi ummælum: „Flestir þeirra
sem hafa mjög há laun fá svo há
laun vegna þess að þeir vinna
mikið og þegar vinnan kallar þá
hefur hún mjög mikinn forgang,
t.d umfram það að sinna börnum
eða foreldrum.“ Það var og!
Sjónarmið eins og þau sem bor-
in eru á borð í téðri grein ganga
þvert á áratugalanga, þrotlausa
baráttu fyrir launajafnrétti og
samábyrgð á heimilishaldi, starfs-
frama og jöfnum tækifærum
beggja kynja til félagslegrar þátt-
töku í samfélaginu.
Skrif af þessi tagi eru eins og
blaut tuska framan í alla jafnrétt-
issinna, konur og karla.
Öfugmælavísa – „Eðlilegur
launamunur kynjanna“!
Elín G. Ólafsdóttir svarar grein
Snjólfs Ólafssonar um launa-
mun kynjanna ’Sjónarmið eins og þausem borin eru á borð í
téðri grein ganga þvert
á áratugalanga, þrot-
lausa baráttu fyrir
launajafnrétti og sam-
ábyrgð á heimilishaldi,
starfsframa og jöfnum
tækifærum beggja
kynja.‘
Elín G. Ólafsdóttir
Höfundur er fyrrverandi
borgarfulltrúi Kvennalistans.
Föt fyrir
allar konur
á öllum aldri
Nýbýlavegi 12,
Kópavogi,
sími 554 4433
Opið virka daga kl. 10-18,
laugardaga kl. 10-16
Lækjargata 8
Suðurlandsbraut 32