Morgunblaðið - 04.11.2005, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. NÓVEMBER 2005 45
MINNINGAR
✝ Þóra BirnaBrynjólfsdóttir
fæddist í Reykjavík
20. mars 1913. Hún
lést á Hrafnistu í
Hafnarfirði sunnu-
daginn 30. október
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
Brynjólfur Eiríks-
son símaverkstjóri,
f. 22. mars 1887, d.
1. nóvember 1957,
og Guðný Bjarna-
dóttir, f. 24. október
1879, d. 8. nóvember
1928.
Árið 1935 giftist Þóra Alfreð
Dan Sigurbjörnssyni, kaupmanni,
f. 21. janúar 1911, d. 30. júlí 1947.
Þau slitu samvistir árið 1936. Son-
ur þeirra er Baldur Dan, f. 10. jan-
úar 1935. Hann ólst upp hjá Brynj-
ólfi afa sínum og konu hans Pálinu.
Sonur Baldurs er Þórir Dan Við-
arsson, f. 18. febrúar 1969. Kjör-
foreldrar Þóris eru Viðar Óskars-
son og Sigríður Friðþjófsdóttir.
Kona Þóris er Jóhanna Stella Bald-
vinsdóttir. Dóttir hennar er Soffía
Lára Þórarinsdóttir, f. 19. desem-
ber 1993. Sonur Þóris er Þorlákur
Dan, f. 14. ágúst 1992.
Sonur Þóru og Gústafs Elí Páls-
sonar, f. 21. janúar 1907, d. 30. júlí
1977, er Magnús Már Sævarr, f. 13.
september 1941. Hann ólst upp í
Hlíðardal hjá hjónunum Guðrúnu
um 1950 til 1954. Árið 1957 giftist
hún Snæbirni Kaldalóns, f. 21.
febrúar 1910, d. 12. júlí 1975. Þau
skildu árið 1963.
Þóra fluttist ársgömul að Blika-
stöðum í Mosfellssveit þegar móðir
hennar réð sig þar sem vinnukonu.
Hjónin á Blikastöðum, þau Magnús
Þorláksson og Kristín Jósafats-
dóttir, reyndust þeim mæðgum
mjög vel. Dæturnar Sigurbjörg og
Helga og fósturbörnin Þór, Hjört-
ur, Lalli og Ípa urðu henni sem
systkini. Tíu ára gömul fluttist
Þóra út í Viðey með móður sinni og
bjó þar fram yfir fermingu þegar
hún eftir móðurmissinn flutti á
Seyðisfjörð til föður síns. Að loknu
námi í Eiðaskóla hélt Þóra til náms
við hússtjórnarskólann í Sorö í
Danmörku. Eftir heimkomuna hóf
hún störf hjá Landssímanum 1933,
fyrst á Seyðisfirði og síðar í
Reykjavík þar sem hún vann fram
til ársins 1949. Þá hélt hún til Sví-
þjóðar þar sem hún lærði konfekt-
gerð. Hún stofnaði og rak sælgæt-
isgerðina Aladín á Vesturgötu 14 í
Reykjavík í áratug, eða þar til hún
fluttist til Siglufjarðar 1957, þar
sem hún rak apótek með þáverandi
manni sínum Snæbirni. Þóra flutti
aftur til Reykjavíkur 1963 og starf-
aði seinna á skrifstofu Raforku-
málastofnunar fram til ársins
1982, er hún lét af störfum. Þóra
bjó lengst af í Skeiðarvogi 85 í
Reykjavík, en fluttist á Hrafnistu í
Hafnarfirði árið 1999 og þar bjó
hún við góða umönnun allt til
dauðadags.
Útför Þóru Birnu verður gerð
frá Dómkirkjunni í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.
Halldórsdóttur og
Sigfúsi Magnússyni
ásamt börnum
þeirra, Guðnýju,
Mögnu, Jónu og
Ólafi. Magnús kvænt-
ist árið 1963 Margréti
Sigríði Pálsdóttur, f.
3. júní 1941. Þau
skildu árið 1989. Þau
eignuðust fjögur
börn: 1) Björn, f. 18.
september 1966, eig-
inkona hans er Dag-
björt Ósk Steindórs-
dóttir. Börn þeirra
eru: a) Árni Guðjón, f. 9. desember
1986, b) Magnús Már, f. 11. sept-
ember 1989, d. 27. janúar 1991, c)
Sigfús Már, f. 24. nóvember 1991,
d) Jórunn Sóley, f. 18. nóvember
1993. 2) Sigfús, f. 8. maí 1968, d. 10.
janúar 1970. 3) Einar, f. 21. desem-
ber 1970, sambýliskona hans er Ás-
laug Jónsdóttir. Sonur þeirra er
Tómas Páll, f. 25. september 2000.
4) Jórunn, f. 7. desember 1972, eig-
inmaður hennar er Haukur Þór
Bragason og dóttir þeirra Margrét
Lilja, f. 16. júlí 2003. Árið 1995
giftist Magnús Eddu Birnu Kjart-
ansson, f. 16. febrúar 1958. Dóttir
hennar er Helga Pálsdóttir, f. 26.
júní 1979, d. 12. október 1983.
Dóttir Magnúsar og Eddu er
Birna, f. 4. ágúst 1995.
Þóra var í sambúð með Ragnari
Guðmundssyni skipstjóra á árun-
Ég var alltaf í uppáhaldi hjá
ömmu og undi því vel, að öðrum
ömmum ólöstuðum var hún amman
í lífi mínu. Mér fannst voða gott að
koma til hennar og láta dekra við
mig; hún var í mínum huga einsleit
persóna sem hafði það best hlut-
verkið að hugsa um mig. Það var
ekki fyrr en síðar meir að ég fór að
meta hana sem þá miklu persónu
sem hún var því þegar ég fór að eld-
ast komu í ljós fleiri hliðar á marg-
ræðri persónu hennar. Ég sá það að
hún var manneskja sem ekkert
aumt mátti sjá og engan mannamun
mátti gera. Ég sá það líka að hún
var manneskja sem gerði alveg skil-
yrðislausan greinarmun á okkur
systkinunum og talaði ekki orð um
eða við þá sem henni voru á móti
skapi, hvernig svo sem aðstæður
hjá viðkomandi voru. Ég sá hana á
þeim endanum að hjartað í henni
brast við tilhugsunina um að spör-
fugl félli til jarðar og ég sá mann-
eskju sem var alveg gallhörð og
laus við tilfinningasemi þó öðrum
fyndist ástæða til. Hún gat borið
höfuðið hátt og látið sem ekkert
væri hvernig svo sem aðstæður
voru, ekki að sýna nein veikleika-
merki. Svo á hinn bóginn gat hún
verið alveg óskaplega lítil og við-
kvæm, svo varnarlaus að það skar í
hjartað.
Það er oft að ömmur henta
barninu á ákveðnu æviskeiði, síðan
breytist barnið en amman ekki og
eftir situr amman hissa á þessari
ókunnu mannveru. Amma var nú
aldeilis ekki á þeim buxunum. Hún
hjalaði við mig og dekraði þegar ég
var lítill. Þegar ég fór að síga inn í
unglingsárin var hún með á nótun-
um og alveg laus við að hneykslast á
framferði unglings. Svo fannst mér
að ég væri að komast til manns og
þá tók hún mig í trúnað sinn og
ræddi við mig á jafnréttisgrund-
velli. Mér fannst ég vel sigldur mað-
ur og geta talað skynsamlega um
allt mögulegt sem og ég gerði en
eftir á að hyggja er það alveg ótrú-
lega flott hjá henni að hafa setið
með mér og hlustað á þvæluna sem
mér fannst vera svo mikil lífspeki
þegar haft er í huga að hún hafði yf-
ir 50 árum meiri reynslu. Það verð-
ur líka að átta sig á því að hennar
lífsreynsla var miklu meiri en árin
ein sögðu til um.
Samskiptamáti hennar var alveg
einstakur. Það hefur verið sagt um
suma að þeir geti notað þögnina til
að segja meira en mörg orð. Það
átti svo sannarlega við um ömmu en
það sem meira var, hún hafði mis-
munandi stig þagnar. Ef umræðan
snerist um eitthvað sem henni
fannst ekki umræðuvert þá kom létt
þögn sem svona benti kurteislega á
að það væri betra að ræða önnur
mál. Stundum var þögnin kómísk
sem gerði það að verkum að um-
ræðan varð að miklum brandara þó
að það hefði ekki verið meiningin í
upphafi. Ein þögn er það sem ég
man eftir en það var ákaflega
áherslumikil þögn sem eingöngu
var beitt ef komið var á það stig að
önnur úrræði dygðu ekki. Ég bjó
hjá henni eitt sumar og hafði gert
henni mjög á móti skapi þannig að
ég átti von á miklum skömmum.
Það vildi ég óska þess að hún hefði
skammað mig því að ég þóttist mað-
ur með mönnum og geta tekið
hverju sem var en nei, aldeilis ekki.
Hún þagði algjörlega, ekki eitt
aukatekið orð, og þögnin var hnaus-
þykk og blýþung. Ég varð náttúru-
lega alveg að gjalti og játaði allar
mínar syndir umsvifalaust, síðan
var það gleymt og aldrei til umræðu
meir. Það er samt eitt sem alltaf var
og það var húmorinn. Það var aldrei
svo að ekki væri stutt í gamansem-
ina. Hún gat laumað út úr sér alveg
óborganlegum gullkornum um
menn og málefni grafalvarleg á
svip. Á sama hátt gat hún komið
með grínið skellihlæjandi og verið
ófeiminn við að benda á að þetta
væri nú bara ansi sniðugt hjá sér.
Amma var manneskja sem ég gat
alltaf leitað til og hún hlustaði á mig
án þess að vera með yfirlæti þess
sem veit klárlega betur. Það var
síðan mitt að átta mig á því að hún
hefði auðveldlega getað bent mér á
hitt og þetta en gerði það ekki held-
ur leyfði mér að átta mig á því sjálf-
ur.
Björn Magnússon.
Í dag kveðjum við Þóru ömmu
sem nú hvílist, södd lífdaga eftir
langa og litríka ævi. Amma var
glæsileg kona og stórbrotinn per-
sónuleiki. Hún bar með sér sigldan
heimskonubrag og var ólík öðrum
ömmum – þegar ég var aðeins farin
að stálpast bauð hún gjarnan upp á
sherrystaup og vindling. Einhvern
tíma vildum við ekki þiggja í glas af
því ég væri á bíl en þá fussaði nú
amma, hvurslags smámunasemi
þetta væri, hún ætti fínt pipar-
myntutyggjó!
Amma átti um margt sérstaka
ævi og gaman var að hlýða á litríkar
frásagnir hennar af mönnum og at-
burðum liðinna tíma. Rík kímnigáfa
einkenndi oft þessar lýsingar sem
voru ótrúlega nákvæmar, jafnvel
eftir að amma var orðin háöldruð og
farin að ruglast í einstaka hvers-
dagsatriðum.
Amma hafði mikla útgeislun og
átti auðvelt með að laða að sér
menn og dýr. Oft voru óborganleg-
ar frásagnir hennar af „samræðun-
um“ við heimilisköttinn hans pabba,
en amma var sannfærð um að hún
ein skildi hann öllum öðrum betur!
Með eftirfarandi ljóðlínum kveðj-
um við ömmu:
Því minningin um morgunlandið bjarta
um myrka vegu lýsir þínu hjarta
í veröld þá, sem ósýnileg er,
en Aladdín í minni sínu ber.
(Tómas Guðm.)
Jórunn og Haukur.
Þóra frænka er látin. Síðast þeg-
ar ég heimsótti hana var hún orðin
mikið veik og lá alveg fyrir. Þá var
ég hættur að færa henni sherrý en
sat bara og hélt í hönd hennar. Hún
gaut til mín auga svona eins og til
að átta sig á því hvur ég væri og fór
svo að tala um árin þegar þær voru
óaðskiljanlegar, hún og mamma.
Hún talaði nokkra stund með inn-
skotum sem ég ekki skildi. Svo
klykkti hún út eins og oft áður:
„Uss, hún mamma þín dó alltof
ung!“
Ég heyrði oft talað um Þóru
frænku þegar ég var krakki. Hún
var dóttir Brynjólfs ömmubróður
míns og fór austur á Seyðisfjörð til
pabba síns þegar móðir hennar dó.
Hún var bara unglingur og vissi lít-
ið um áfangastaðinn. Skipið sigldi
upp að bryggju í kalsarigningu og
þar stóð Arnþrúður móðir mín. Hún
var ein að taka á móti þessari nýju
frænku sinni, þrem árum yngri.
Kannski hafði skipinu seinkað og
aðrir gefist upp á að bíða og
mamma var bæði blaut og köld.
Þetta þótti Þóru vænt um og
gleymdi ekki. Hún dvaldi á Seyð-
isfirði fram yfir tvítugt. Þá flutti
hún suður og bjó lengst af í Reykja-
vík, utan nokkurra ára á Siglufirði
og tveggja í Svíþjóð þar sem hún
nam konfektgerð.
Mamma talaði oft um Þóru
frænku og sagði mér frá því þegar
þær voru að gera einhver prakk-
arastrik, voru of lengi úti og fóru á
ball í leyfisleysi. Það var einhver
ljómi yfir nafni þessarar konu. Hún
átti konfektgerð á Vesturgötunni
og seldi landsins besta konfekt.
Mér þótti ævintýralegt að frænka
okkar kynni að búa til konfekt og
seldi það í búð. Aldrei smakkaði ég
þetta konfekt sjálfur enda fóru
smábörn ekki til Reykjavíkur á
þeim árum nema til lækninga, helst
mikið veik. Seinna, eftir lát móður
minnar, kom ég til Þóru á Skeið-
arvoginn en þá var hún því miður
hætt í konfektinu.
Svo liðu árin og ég hitti Þóru lítið.
Seinna settist ég að í höfuðborginni
og fór að heimsækja hana reglu-
lega. Oft barst tal okkar að Seyð-
isfirði. Hún hafði lítið farið austur
en þessi tími leitaði á hana. Ég
komst að því að Þóra var oft sárlas-
in, féll í yfirlið óforvarendis og var
þá bagalegt að vera ein. Ekki kvart-
aði hún en fannst fyndið að vera að
ranka við sér hér og þar í íbúðinni.
Hún hló að þessari vitleysu eins og
hún kallaði það og sagðist ekki vita
hvar hún mundi vakna næst eða
hvort hún vaknaði yfirleitt nema þá
á himnum – vonandi! Við hlógum að
þessu öllu þótt auðvitað væri þetta
grafalvarlegt mál. Hún átti auðvelt
með að sjá skoplegu hliðarnar á líf-
inu. Svo hresstist Þóra smám sam-
an og yfirliðum fækkaði.
Eftir að Þóra flutti á Hrafnistu í
Hafnarfirði heimsótti ég hana
reglulega. Við sátum við gluggann,
horfðum út á hraunið og hún sagði
mér sögur að heiman, af afa og
ömmu, langömmu Jónínu og Fríðu
frænku, öllu þessu fólki sem var allt
dáið, nema amma, þegar ég fæddist.
Hún talaði svo vel um alla. Amma
hafði nánast gengið henni í móður-
stað og kannski var mamma syst-
irin sem hana dreymdi um að eign-
ast. Hún talaði um lævirkja-
söngrödd ömmu, hvað afi hefði
verið fróður og greindur maður,
Jónína mikið gæðablóð og mamma
skemmtileg. Um fátækt þeirra þeg-
ar þau komu til Seyðisfjarðar og
pabbi hennar leigði þeim íbúð í
Járnhúsinu en Síma-Brynki var vel
stæður enda í góðri vinnu. Hann og
Þóra dóttir hans bjuggu hinum
megin í húsinu og borðuðu hjá
ömmu öll þessi ár.
Svo fór Þóra á flug í frásögnum af
sér og mömmu þegar þær voru að
klæða sig upp og ganga úti á Aust-
urveg í fínu kápunum sínum og gefa
herramönnum auga. Fyrrum sagði
mamma mér sögur af þeim Þóru,
löngu seinna sagði Þóra mér sögur
af þeim mömmu, stundum sömu
sögurnar.
Fyrir tveimur árum varð Þóra ní-
ræð. Þá var haldin veisla á Hótel
Sögu og hún eins og drottning í
skartkjólnum sínum, vantaði ekkert
nema kórónuna. Þar sat níræð hefð-
arkona, bráðhugguleg og með á öll-
um nótum. Við sungum fyrir hana
nokkur dönsk lög, ég og systur mín-
ar, svona til að minna á árið á Sórö
þegar hún var á húsmæðraskólan-
um.
Ég heimsótti Þóru sumarið 2003.
Ég var þá á leið austur á Seyðis-
fjörð á ættarmót. Hún sat í mat-
salnum og drakk kaffi í flauelsgalla
og flauelsslopp. Ég fann að hana
langaði með okkur austur en heils-
an leyfði ekki langferðir.
„Skilaðu góðri kveðju til allra frá
Þóru frænku. Bara ef ég hefði orðið
níræð fyrr, þá hefði ég kannski ver-
ið búin að jafna mig og getað komið
með ykkur austur! En skilaðu
kveðju til allra og komdu aftur fljót-
lega, þá geturðu skrifað eitthvað
niður eftir kerlingunni, ég er orðin
alveg óskrifandi aftur! Ef þú skrif-
ar, þá skal ég reyna að muna eitt-
hvað!“
Því miður skrifaði ég ekki nóg en
margt man ég þó. Og minningin lifir
um lady Þóru sem fór sínar eigin
leiðir og var stór í sniðum. Vonandi
hefur hún nú hitt litlu frænku sína
sem beið hennar á bryggjunni forð-
um en fór allt of fljótt. Sjálfur
þakka ég allar góðu stundirnar og
sögurnar af fólkinu mínu sem ég
náði aldrei að hitta.
Blessuð sé minning Þóru Brynj-
ólfs.
Ingólfur Steinsson.
Þóra frænka var glæsileg og fal-
leg kona sem tekið var eftir. Hún
hafði dillandi hlátur og tindrandi
augu sem geisluðu af kímnigáfu.
Litlir fætur príla upp steinhöggn-
ar tröppur á Vesturgötunni og mikil
er tilhlökkunin og þessi yndislegi
ilmur berst á móti okkur mömmu.
Það er mikið lagt á sig til að fá að
heimsækja Þóru frænku í konfekt-
gerðina hennar, algjör ævintýra-
heimur fyrir nokkurra ára snót.
Ég sit við gluggann heima á
Hverfisgötunni og horfi niður að
Nóa-Siríusar húsinu, það er ekki
langt til páska og ég á von á að Þóra
frænka komi við á leiðinni heim með
löskuð páskaegg, eins og hún orðaði
það, en þau voru sko ekki löskuð í
mínum huga. Ég held að frænka
hafi sérstaklega valið þau handa
okkur systrunum og þau voru ófá í
gegnum árin.
Helga frænka á Blikastöðum
kallar saman stórfjölskylduna og
þar situr Þóra frænka, hrókur alls
fagnaðar, og geislandi hlátur henn-
ar fyllir betri stofuna og ég dáist að
henni úr fjarlægð.
Heimsókn í Skeiðarvoginn þar
sem Þóra er að koma sér upp rað-
húsi, þetta var draumahús á tveim-
ur hæðum, svona hús ætla ég að
eignast.
Ég heyri rödd Þóru fulla vand-
lætingar: „Elsku Gunna mín, barnið
er bröndótt.“ Ég er sár og reið, en
Þóra frænka hlær að viðkvæmninni
í nýbakaðri móðurinni með barnið
sitt í röndóttum nýprjónuðum sam-
festingi.
Síminn hringir, Þóra frænka er
að hugsa sér til hreyfings. Hún vill
fara að komast inn á vistheimili þar
sem hún getur fengið aðstoð þegar
fram í sækir, og málin eru rædd.
Við sitjum saman, frænkurnar,
eitt fagurt sumarkvöld á svölunum
á Hrafnistu í Hafnarfirði með blóm-
in hennar Jónu frænku allt í kring-
um okkur. Við horfum á spegilslétt-
an hafflötinn og fiskibátana sigla í
rólegheitum fram hjá. Útsýnið er
óviðjafnanlegt, fjöllin í blámóðu
fjarlægð og við ræðum saman um
gamla daga, fólkið sem hefur orðið
okkur samferða, og við fáum okkur
sérry-lögg og konfekt.
Með virðingu og þökk kveð ég
frænku mína Þóru Birnu Brynjólfs-
dóttur og Guð blessi ástvini hennar
alla.
Guðrún Kr. Þórsdóttir.
Þóra frænka er dáin. Þetta verða
bara fáein orð frá mér um þessa
miklu konu. Það eru þvílík býsn
sem maður eignast af frænkum um
ævina. Bæði ungum og gömlum.
Líklega kemst maður ekki yfir að
kynnast þeim öllum að neinu ráði.
Sumar þekkir maður þó alveg inn
að beini og umgengst oft, aðrar hitt-
ir maður sjaldnar en veit að hafa
alltaf verið til og þekkir mjög vel.
Sumar eru bara hverdagslegar
frænkur sem maður veit allt um en
aðrar eru dularfullar og sveipaðar
einhverri dulúð en samt alltaf ná-
lægar.
Þóra frænka var seinni tegundin.
Ég hitti hana sjaldan hin seinni ár
en þekkti hana samt mjög vel. Hún
var alltaf þessi dularfulla frænka en
líka þessi sem afgreiddi hlutina
ákveðið, oft með stuttri setningu og
röggsemi og ekki orð um það meir.
En alltaf svo flott. Dóttir Síma-
Brynka sem var bróðir hennar Guð-
rúnar ömmu. Þóra var aldrei eins.
Hún bjó á Skeiðarvogi. Svo var hún
á Siglufirði. Og svo bara guð veit
hvað.
Ég man eftir Þóru á Siglufirði.
Ég var átta ára með mömmu í heim-
sókn hjá henni og Snæbirni. Þóra
hafði rekið konfektgerð í Reykjavík
og hafði því nef fyrir sælgæti og
vissi hvað börn geta hesthúsað mik-
ið af slíku. Og ég hugsa að sjaldan
eða aldrei hafi lítill drengur fengið
jafnmikið nammi hjá einni frænku á
jafnfáum dögum og ég þessa daga á
Siglufirði. Meira að segja peninga-
lyktin vék fyrir nammilyktinni. Og
svo fór hún með mig í bíó. Og þar
voru Gaui og Gokki í aðalhlutverk-
um. Siglufjörður var þá stórborg.
Síðast hitti ég Þóru í samkvæmi
hjá Guðrúnu frænku minni – enn
ein frænkan. Þar sat Þóra í öndvegi.
Hún var drottningin í veislunni.
Þannig man ég hana. Þannig vil ég
muna hana. Hún var nefnilega svo-
leiðis.
Eiríkur Brynjólfsson.
ÞÓRA BIRNA
BRYNJÓLFSDÓTTIR