Morgunblaðið - 06.12.2005, Blaðsíða 10

10 ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÁSTA Möller, þingmaður Sjálfstæð-
isflokks, gerði samþjöppun á mat-
vælamarkaði að umtalsefni í fyrir-
spurnartíma á Alþingi í gær og
spurðist fyrir um aðgerðir Valgerð-
ar Sverrisdóttur viðskiptaráðherra í
þeim efnum. Valgerður svaraði því
til að hún treysti Samkeppniseft-
irlitinu fyllilega til þess að hafa eft-
irlit með markaðnum og að hún
myndi sem viðskiptaráðherra ekki
beita sér sérstaklega í þessum mál-
um.
Ásta Möller sagði í upphafi máls
síns að stærsta matvörukeðja Bret-
lands, Tesco, hefði á undanförnum
misserum aukið hlutdeild sína á
breska matvörumarkaðnum og að
nú væri markaðshlutdeild hennar
yfir 30%. Hún sagði að í Bretlandi
væri rætt um að þessi yfirburða-
staða Tesco gerði henni m.a. kleift
að standa fyrir undirboðum og
óheilbrigðum viðskiptaháttum.
Ásta sagði að nefnd þingmanna í
breska þinginu væri nú að gera út-
tekt á stöðu matvælamarkaðarins
og að kallað væri á opinbera stefnu-
mótun um hvernig beita megi sam-
keppnisreglum til að spyrna gegn
umræddri þróun. Hún sagði að
þessi umræða væri athyglisverð fyr-
ir Íslendinga, ekki síst í ljósi þess að
ein matvörukeðja, Baugur, hefði yf-
ir 60% markaðshlutdeild á matvöru-
markaði. Hún spurði síðan við-
skiptaráðherra hvort hún teldi
ástæðu til að grípa til sambærilegra
aðgerða og Bretar.
Ráðherra sagði að á Íslandi væru
samkeppnislög, sem væru í sam-
ræmi við þau lög sem væru við lýði í
nágrannalöndum okkar. „Þar að
auki erum við hér með nýja stofnun,
Samkeppniseftirlit sem kemur í stað
Samkeppnisstofnunar, sem fær auk-
ið hlutverk í sambandi við einokun á
markaði og það að misnota mark-
aðsráðandi stöðu. Ég treysti þessari
stofnun ákaflega vel til að fara með
það eftirlit á markaðnum sem henni
ber að gera samkvæmt lögum og ég
mun ekki sem viðskiptaráðherra
beita mér sérstaklega í þessum mál-
um. Það er ekki mitt hlutverk að
hafa afskipti af Samkeppniseftirlit-
inu. Það leggur sjálft sínar línur um
það hvaða markaði eftirlitið skoðar
hverju sinni.“
Ásta kom aftur í pontu og sagði:
„Ef Bretar kalla markaðshlutdeild
Tescos einokun, hvaða orð getum
við þá notað um markaðsstöðu
Baugs? Ég lýsi eftir því orði.“ Hún
sagði að við hlytum að hugleiða í
þessu litla landi hvar almannahags-
munir lægju og hvað þyrfti að end-
urskoða í lögum. Valgerður sagði að
það væri ástæða til að huga að al-
mannahagsmunum í þessu máli eins
og öðrum og bætti við: „En við skul-
um hafa það í huga að það er ekki
ólöglegt að hafa markaðsráðandi
stöðu samkvæmt lögum. Hins vegar
er ólöglegt að misnota markaðsráð-
andi stöðu. Ef fyrirtæki gera það
eru þau að brjóta lög. Það er það
sem hlýtur að vera útgangspunkt-
urinn í þessari umræðu.“
Hún ítrekaði að Samkeppniseft-
irlitið hlyti að hafa eftirlit með öllum
mörkuðum, ekki síst matvælamark-
aði, því hann væri íbúum þessa
lands mikilvægur. „Og hvað þeir eru
að gera get ég ekki svarað hér
vegna þess að ég hef ekki afskipti af
Samkeppniseftirlitinu.“
Spyr um aðgerðir vegna sam-
þjöppunar á matvælamarkaði
Ásta
Möller
Valgerður
Sverrisdóttir
HALLDÓR Ásgrímsson forsætis-
ráðherra ítrekaði á Alþingi í gær að
hann teldi 0,25% stýrivaxtahækkun
Seðlabanka Íslands vera stefnu-
breytingu af hálfu bankans. Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, gagnrýndi hins vegar að
forsætisráðherra, sem og reyndar
Geir H. Haarde utanríkisráðherra,
skyldu með þessum hætti túlka
ákvarðanir Seðlabankans. Með því
væri verið að hjóla í ákvarðanir
bankans og reyna að draga úr trú-
verðugleika hans.
Steingrímur og Halldór tókust á
um þessi mál í fyrirspurnartíma á
Alþingi síðdegis í gær. Steingrímur,
málshefjandi umræðunnar, sagði að
ekkert í yfirlýsingu bankans sjálfs,
rökstuðningi hans og í útgáfu Pen-
ingamála, gæfi tilefni til að ætla að
bankinn teldi að hann væri að breyta
um stefnu. „Síðan hvenær varð það
hlutverk forsætisráðherra að gerast
sjálfskipaður talsmaður og útskýr-
andi fyrir hönd Seðlabankans?“
spurði hann.
Halldór svaraði því m.a. til að
Seðlabankinn væri sjálfstæð stofnun
en það þýddi ekki að forsætisráð-
herra eða ríkisstjórnin gætu ekki
haft skoðanir á málefnum bankans.
„Ég hef sagt og stend við það að ég
hef ekki talið ástæðu til vaxtahækk-
unar af hálfu Seðlabankans núna. Ég
hef hins vegar fagnað því að Seðla-
bankinn hefur farið mjög mildilega í
þessa hækkun og hún er minni en
flestir gerðu ráð fyrir. Ég tel það
vera stefnubreytingu og menn mega
hafa aðra skoðun á því.
Seðlabankinn talar ekki um það
núna í yfirlýsingum sínum að hann
ætli sér að hækka vexti enn frekar.
Það hefur komið skýrt fram í til-
kynningum Seðlabankans að undan-
förnu. Mín vegna geta menn kallað
það eitthvað annað en stefnubreyt-
ingu – það skiptir ekki máli – en ég
tel að þessi ákvörðun Seðlabankans
sé hógvær og viðunandi við núver-
andi aðstæður, jafnvel þótt ég hafi
haft þá skoðun að ekki hefði verið
ástæða til að hækka vexti núna. Við
það stend ég.“
Vinni með bankanum
Steingrímur sakaði Halldór hins
vegar um grundvallarmisskilning.
Steingrímur tók fram að hann vildi
endilega að forsætisráðherra og rík-
isstjórnin hefðu skoðanir á efnahags-
málum, en þær skoðanir þyrftu að
vera réttar og skynsamar. „Ég vil að
forsætisráðherra og ríkisstjórnin
vinni með Seðlabankanum en ekki á
móti honum.“ Mikill munur væri á
því, sagði hann, að lýsa yfir almenn-
um viðhorfum sínum til efnahags-
mála og því að fara „beint inn í
ákvörðun Seðlabankans“ og reyna
að útskýra hana á þann hátt sem
gengi þvert gegn vilja bankans
sjálfs, m.ö.o. á þann hátt sem hentaði
ríkisstjórninni.
„Í staðinn fyrir að ganga til sam-
starfs við Seðlabankann um ein-
hverjar samræmdar aðgerðir virðist
núna vera komin upp sú staða að rík-
isstjórnin hjóli í Seðlabankann og
reyni að draga úr trúverðugleika
hans. Það er háskalegt,“ sagði Stein-
grímur síðar í umræðunni. Hann
sagði miklu skipta að markaðurinn
hefði þá trú að Seðlabankinn væri
vandanum vaxinn. Halldór sagði það
hins vegar af og frá að hann talaði af
ábyrgðarleysi.
Sakar ráðherra um að reyna
að draga úr trúverðugleika
Eftir Örnu Schram
arna@mbl.is
RÍKISÚTVARPIÐ verður hluta-
félagavætt, samkvæmt nýju frum-
varpi menntamálaráðherra um Rík-
isútvarpið sem þingflokkar
stjórnarflokkanna samþykktu fyrir
sitt leyti í gær. Kristinn H. Gunn-
arsson, þingmaður Framsóknar-
flokksins, samþykkti þó frumvarpið
með fyrirvara. Frumvarpið var einn-
ig samþykkt í ríkisstjórn á föstudag.
Þorgerður K. Gunnarsdóttir
stefnir að því að mæla fyrir frum-
varpinu á Alþingi fyrir jól, svo það
komist til nefndar. Hún segir að til-
gangurinn með hlutafélagavæðing-
unni sé sá að auka rekstrarhagræði,
skilvirkni og snerpu Ríkisútvarps-
ins. Hún segir sömuleiðis aðspurð að
það sé algjörlega skýrt af hálfu
beggja stjórnarflokkanna að ekki
eigi að selja Ríkisútvarpið.
Í frumvarpinu er áfram gert ráð
fyrir því að Ríkisútvarpið verði fjár-
magnað með nefskatti í stað afnota-
gjalda, eins og í fyrra frumvarpi ráð-
herra um Ríkisútvarpið. Gert er ráð
fyrir því að sá skattur verði inn-
heimtur frá og með 1. janúar 2008.
Þá er í frumvarpinu gert ráð fyrir
því að útvarpsráð verði lagt niður í
núverandi mynd, og að í stað þess
komi stjórn Ríkisútvarpsins, sem
kjörin verður á Alþingi. Stjórnin
mun m.a. ráða útvarpsstjóra, en aðr-
ar mannaráðningar verða í höndum
útvarpsstjóra. Hann verður einnig,
skv. frumvarpinu, æðsti yfirmaður
dagskrárgerðar.
Ráðherra miðar við að frumvarpið
verði afgreitt á vorþingi og að
ákvæði þessi öðlist strax gildi, nema
þau sem snúa að nefskattinum og
innheimtumálum.
Uppfylli allar kröfur
Þegar Þorgerður er nánar spurð
hvers vegna hlutafélagavæða eigi
Ríkisútvarpið segir hún: „Með því
erum við fyrst og fremst að auka
rekstrarhagræði, skilvirkni og
snerpu innan stofnunarinnar, þannig
að Ríkisútvarpið hafi tækifæri til
þess að fóta sig á þessum nýja ljós-
vakamarkaði, sem í raun og veru
hefur verið að myndast á síðustu ár-
um.“ Hún segir að Ríkisútvarpið eigi
um leið að uppfylla þær kröfur sem
gerðar eru til þess, þ.e. það eigi að
sinna fréttaþjónustu, öryggisþjón-
ustu og menningarhlutverki. „Ef það
sinnir ekki þessum kröfum er fyrst
hægt að tala um að stofnunin eigi
ekki sinn grundvöll,“ segir hún.
Þorgerður segir aðspurð að með
hlutafélagavæðingu Ríkisútvarpsins
sé ekki verið að auðvelda sölu þess.
„Það er algjörlega skýrt af hálfu
beggja stjórnarflokka að við munum
ekki selja Ríkisútvarpið,“ segir hún
og ítrekar að með nýju frumvarpi
verði ekki auðveldara að selja eða
leggja niður Ríkisútvarpið. Meiri-
hluta Alþingis þurfi til þess, hér eftir
sem hingað til. Þá bendir hún á að
samhliða umræddu frumvarpi verði
lagt fram á Alþingi frumvarp við-
skiptaráðherra um hlutafélög í op-
inberri eigu. Í því er lagt til að tekin
verði upp í lög um hlutafélög sér-
ákvæði um öll hlutafélög sem eru að
fullu í eigu hins opinbera.
Í frumvarpi ráðherra um Ríkisút-
varpið sem lagt var fram á Alþingi sl.
vor, var eins og kunnugt er, gert ráð
fyrir því að stofnuninni yrði breytt í
sameignarfélag. Eftirlitsstofnun
EFTA (ESA) gerði hins vegar um-
talsverðar athugasemdir við það fyr-
irkomulag. Þær áttu því þátt í því að
gerðar eru tillögur um hlutafélaga-
form í nýju frumvarpi.
Áfram tekjur af auglýsingum
Innt eftir því hvað annað sé frá-
brugðið þessu frumvarpi og því
frumvarpi sem lagt var fram á Al-
þingi sl. vor, segir Þorgerður að
þrengt sé mjög á því ákvæði sem
snertir rétt Ríkisútvarpsins til að
taka þátt í nýrri starfsemi. Auk þess
segir Þorgerður aðspurð að í nýja
frumvarpinu, eins og í því gamla, sé
ekki gert ráð fyrir því að Ríkisút-
varpið hverfi af auglýsingamarkaði.
Sá möguleiki hafi sérstaklega verið
ræddur í ríkisstjórn en niðurstaðan
hafi verið sú að ekki væri vilji til
þess. „Það er ekki vilji til þess, eins
og stendur, að taka Ríkisútvarpið af
auglýsingamarkaði.“ Áfram er því
gert ráð fyrir því að Ríkisútvarpið
afli sér tekna á auglýsingamarkaði.
Hún segir mörg rök hníga að þeirri
niðurstöðu. Til að mynda hafi aug-
lýsendur margítrekað að þeir vilji
ekki að Ríkisútvarpið verði tekið af
auglýsingamarkaði.
Ríkisútvarpið verð-
ur gert að hluta-
félagi í eigu ríkisins
Morgunblaðið/Árni Torfason
Þorgerður K. Gunnarsdóttir menntamálaráðherra.
Þingflokkar stjórnarflokkanna samþykkja nýtt frumvarp um Ríkisútvarpið
Eftir Örnu Schram
arna@mbl.is
SÓLVEIG Pétursdóttir, for-
seti þingsins, gerir ekki ráð
fyrir öðru en að þingmenn
muni fara í jólafrí á föstudag,
eins og gert er ráð fyrir í
starfsáætlun þingsins. Stefnt
er að því að afgreiða fjárlög
næsta árs á miðvikudag, en
þriðja umræða fer fram á Al-
þingi í dag.
„Það verður staðið við
starfsáætlun um að Alþingi
ljúki störfum nk. föstudag,
hinn 9. desember,“ segir Sól-
veig. „Ég tel góðar líkur á því
að það gangi eftir.
Alþingi kemur síðan saman
að nýju 17. janúar, sem er
heldur fyrr en vanalega,“ seg-
ir hún ennfremur, en sú
breyting kemur til vegna
sveitarstjórnarkosninganna
næsta vor.
Þingið fer í sumarfrí 4. maí
nk.
Jólafrí á
föstudag