Fréttablaðið - 25.05.2004, Side 18

Þorleifur Örn Arnarson skrifaði á
dögunum opið bréf til Björns
Bjarnasonar dómsmálaráðherra,
sem birtist á síðum Morgunblað-
ins, þar sem hann lýsir áhyggjum
sínum vegna réttarstöðu erlendrar
unnustu sinnar. Þar sem hún er
yngri en 24 ára getur hún ekki,
samkvæmt svokallaðri „24 ára
reglu“ í útlendingalögunum, fengið
dvalarleyfi sem maki Íslendings.
Svar Björns Bjarnasonar við
bréfi Þorleifs birtist í Morgunblað-
inu þann 12. maí sl. Þar segir:
„[hún fær] einfaldlega ekki dval-
arleyfi „sem maki“, en getur eftir
sem áður sótt um leyfi með venju-
legum hætti. [...] Vitaskuld yrði lit-
ið til hjúskapar útlendingsins við
Íslending við meðferð umsóknar-
innar“. Mig langar dálítið til að
fjalla um þau atriði sem ráðherr-
ann bendir á.
Fyrst og fremst vil ég benda á
nokkur grundvallaratriði um út-
lendingalögin. Fyrir utan nánustu
aðstandendur Íslendinga, flótta-
menn eða stúdenta, fjalla lögin að-
allega um „útlenska verkamenn“.
Makar Íslendinga, flóttamenn og
stúdentar, eru eins konar undan-
tekningar í lögunum og stundum
hafa þeir forréttindi umfram áður-
nefnda verkamenn, enda eru að-
stæður þeirra aðrar en verka-
mannanna.
„Dvalarleyfi fyrir maka Íslend-
ings“ er þægilegra en venjulegt
dvalarleyfi að mörgu leyti. T.d.
fær maki Íslendings að starfa án
sérstaks atvinnuleyfis. Hann getur
skipt um vinnu eða hætt að vinna
ef svo ber undir. Auk þess er hann
með fullan aðgang að félagslegri
þjónustu eins og t.d. barnabóta eða
húsaleigubóta.
Nú á Íslendingur maka, sem er
yngri en 24 ára, og sækir sá hinn
sami um dvalarleyfi með „venju-
legum hætti“, s.s. á eigin forsend-
um sem einstaklingur. Hvað þarf
að vera fyrir hendi til að slíkt leyfi
fáist?
Meginskilyrði fyrir veitingu
dvalarleyfis eru þrjú: húsnæði,
sjúkratrygging og framfærsla.
Fyrri tvö atriðin eru ef til vill í lagi,
en hvað um framfærslu? Hér verð-
um við að athuga að framfærsla
þarf að vera „sjálfstæð“ og að tekj-
ur makans hafa engin áhrif á hana,
jafnvel þótt um hjónaband sé að
ræða. Hvaða áhrif hefur það?
Skoðum málið samkvæmt lögunum
ásamt núgildandi reglugerðunum.
Það þýðir annaðhvort a) að við-
komandi útlendingur þarf að sýna
fram á að hann hafi 78.000 kr. inni
á bankareikningi sínum fyrir
hvern mánuð sem hann vill vera á
landinu. Ef hann ætlar að fá leyfi
til eins árs, þarf tæp milljón króna
að vera inni á reikningnum áður en
leyfið er veitt. Eða b) að hann þarf
að verða sér úti um starf hér á
landi, fá starfsleyfi og sýna viðeig-
andi yfirvöldum undirritaðan
starfssamning. Hér eru mörg at-
riði sem krefjast athugunar. Í fyrs-
ta lagi er atvinnuleyfi bundið við
tiltekið starf og er ekki hægt að
skipta vinnu án þess að það falli úr
gildi. Í öðru lagi er atvinnuleyfi að-
eins veitt ef um fullt starf, en ekki
hlutastarf, er að ræða. Í þriðja lagi
þarf útlendingurinn að yfirgefa
landið missi hann starfið, og í síð-
asta lagi getur hann ekki endur-
nýjað leyfið ef hann þiggur félags-
lega aðstoð eins og fjárhagsaðstoð
frá sveitarfélögum.
Það er augljóst að þessi skilyrði
henta ekki öllum erlendum mökum
Íslendinga. Hvað gerist verði út-
lensk eiginkona Íslendings ófrísk
og getur því ekki haldið áfram
vinnu? Hvað gerist ef maki á lítið
barn og vill því aðeins vinna hluta-
starf? Hvað gerist ef maki missir
vinnuna? Sé erlendi makinn öryrki
eða veikur og því ófær um að
vinna, getur hann ekki einu sinni
fengið leyfi til að flytjast hingað til
að byrja með. Þetta hljómar ósann-
gjarnt, en þetta eru afleiðingar
þess að lögunum er aðallega ætlað
að fjalla um erlenda verkamenn,
en ekki aðra innflytjendur.
Ég er á móti „24 ára reglunni“,
en hún er orðin að lögum og því
verður að fylgja henni. Þess í stað
vil ég að gerðar séu nokkrar breyt-
ingar á núgildandi reglugerðum
sem settar hafa verið með stoð í
lögum um útlendinga.
1) Tekjur hins íslenska maka
eiga að vera taldar með þegar
framfærsla útlendingsins er
reiknuð.
2) Erlendir makar Íslendinga
eiga að fá óbundin atvinnuleyfi í
staðinn fyrir tímabundið leyfi.
3) Það að hafa þegið félagslega
aðstoð á ekki að hafa nein áhrif á
endurnýjun dvalarleyfis.
Ég tel breytingar þessar vera
nauðsynlegar til að hægt sé að
tryggja venjulegt hjónalíf á Ís-
landi. Verði reglugerðunum hins
vegar breytt í þessa átt hefði það í
raun sömu áhrif og ef „24 ára regl-
unni“ hefði verið sleppt frá upp-
hafi.
Dómsmálaráðherra endurtekur
í áðurnefndu bréfi þá skoðun sína
að mótmæli gegn „24 ára regl-
unni“ byggist á misskilningi. Það
má vera að ég hafi misskilið lögin
og að útlendingar geti notið hjóna-
lífs með íslenskum maka sínum
eins og þeir hafa áður getað gert.
Ef sú er raunin verð ég manna
glaðastur og bið alla hlutaðeigandi
afsökunar á andmælunum. Ég
mun hins vegar fylgjast með þró-
un mála af athygli. ■
Hannes á sellufundi
Margir hafa haft orð á því hvernig gamlar
víglínur í stjórnmálum hafa verið að breyt-
ast að undanförnu. Eitt merki þess er hve
oft er orðinn samhljómur í málflutningi
sjálfstæðismanna og vinstri grænna. Það
kemur því ekki á óvart að
hinir síðarnefndu kölluðu
Hannes Hólmstein Giss-
urarson til sín á sellufund
á sunnudaginn og fengu
hann til að messa yfir
sér. Rekur Ögmundur Jónasson alþingis-
maður ræðu Hannesar á vefsíðu sinni í
gær og er augljóslega yfir sig hrifinn:
„Hannes dvaldi við ýmsa þætti í sögu lið-
inna alda og benti á snertifleti í afstöðu og
málflutningi frjálshyggjumanna annars
vegar og „hugsjónasósíalista“ hins
vegar á öldinni sem leið. Hinir síðar-
nefndu hefðu ekki haft rangt fyrir sér
í öllu! Síður en svo taldi Hannes. Eftir
að kaldastríðspólitíkin væri liðin und-
ir lok yrði að viðurkennast að
hermangið hafi verið svartur
blettur á þjóðinni og þá yrði
heldur ekki fram hjá því horft
að uppbygging og framfarir
á tuttugustu öld hefðu
byggt á gegndarlausri
rányrkju eins og umhverfis-
sinnar nú á dögum hefðu opn-
að augu manna fyrir.“
Og svo kom Davíð
Og Ögmundur heldur frásögninni áfram:
„Hannes fjallaði einnig um arðrán á al-
þýðu manna og vísaði þar í einokunar-
verslun og stórbændastétt, sem um aldir
hefði ráðið lögum og lofum og aflað á
kostnað fátækrar alþýðu. Tuttugasta öld-
in hafi verið mikið umbrotaskeið en svo
var að skilja að það hafi ekki verið fyrr en
undir það síðasta að verulega hafi farið
að rofa til og skynsemin haldið
innreið sína í íslenskt samfélag
og efnahagskerfi. Hvenær skyl-
di það nú hafa verið nema að
sjálfsögðu á vordögum árið
1991. Þá varð Davíð Odds-
son forsætisráðherra lands-
ins! Nú var farið að búa í
haginn fyrir uppbyggingu á
grundvelli markaðslögmála.“ Þ
ess er í dag minnst að liðin eru 75 ár frá stofnun Sjálf-
stæðisflokksins. Eru flokknum færðar árnaðaróskir af
því tilefni.
Sjálfstæðisflokkurinn varð upphaflega til vorið 1929 með
samruna þingflokka Frjálslynda flokksins og Íhaldsflokksins.
Má segja að alla tíð síðan hafi togstreita frjálslyndis og íhalds-
semi einkennt flokkinn. Hún hefur þó ekki skaðað hann heldur
fremur styrkt og skapað honum breiðari ásýnd. Frjálslyndi og
íhaldssemi eru ekki endilega slíkar andstæður að þær geti ekki
rúmast saman í stjórnmálastefnu og flokki.
Enginn vafi á því að Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft mikil
áhrif á íslenskt þjóðfélag enda hefur stjórnarseta hans varað
með hléum í rúma hálfa öld. Þessi áhrif hafa á mörgum sviðum
verið til góðs. „Við getum horft stolt til baka á orð okkar og
verk í fortíðinni,“ segir Davíð Oddsson réttilega í bæklingi sem
gefinn var út í tilefni afmælisins. Á tveimur sviðum hefur
flokkurinn haft forystu sem við hæfi er að viðurkenna og
minnast sérstaklega. Annars vegar hefur hann leitt ábyrga
stefnu í utanríkismálum, varnar- og öryggismálum og efna-
hagssamvinnu við önnur ríki. Hins vegar hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn í innanlandsmálum verið öflugur brautryðjandi og
bakhjarl einkaframtaks og frjálsra viðskipta og samkeppni.
Ber þar hæst afnám hafta- og styrkjakerfisins á viðreisnarár-
unum og einkavæðing og frjálsræði í efnahagsmálum á tíunda
áratugnum.
Kannski er þó mikilvægast af öllu að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur í störfum og stefnu verið tákn ákveðinnar festu og stöð-
ugleika í þjóðfélaginu. Þjóðin veit nokkurn veginn hvar hún
hefur flokkinn og treystir því að engar kollsteypur verði í þjóð-
félaginu meðan hann heldur um stjórnvölinn.
Svo er nú komið að grundvallarstefna Sjálfstæðisflokksins á
hljómgrunn í öllum flokkum. Boðberar sósíalisma og sam-
vinnustefnu hafa beðið lægri hlut. En rétt er að hafa í huga að
Sjálfstæðisflokkurinn hefur einnig tekið stefnu annarra upp á
arma sína. Flokkurinn var í fyrstu andvígur félagsmála- og vel-
ferðarríkisstefnu jafnaðarmanna, en sá sig um hönd á fimmta
áratugnum og hefur síðan fléttað saman með ágætum árangri
félagshyggju og frjálshyggju.
Enginn stjórnmálaflokkur gerir þó svo öllum líki. Sjálfstæð-
isflokknum hefur eins og öðrum flokkum oft orðið á í messunni
á undanförnum árum. Skoðanakannanir og umræður í þjóðfé-
laginu upp á síðkastið benda til þess að flokkurinn eigi í vök að
verjast. Það stafar ekki af því að tíðarandinn sé á móti grund-
vallarstefnu flokksins, eins og gerðist á áttunda áratugnum.
Gagnrýnin og andstaðan nú felst í því að margir telja að flokk-
urinn sé á sumum sviðum orðinn viðskila við stefnu sína og
skynji ekki með sama hætti og fyrr straumana í þjóðfélaginu.
Forystumenn flokksins verða að gæta þess að einangrast ekki
í fílabeinsturni valda og sjálfsánægju. Ætli Sjálfstæðisflokkur-
inn að halda áfram að vera höfuðflokkur landsins verður hann
hlusti á gagnrýnina og taka tillit til hennar. ■
25. maí 2004 ÞRIÐJUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Sjálfstæðisflokk-
urinn 75 ára
Réttindi erlendra
maka Íslendinga
FRÁ DEGI TIL DAGS
Kannski er þó mikilvægast af öllu að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur í störfum og stefnu verið tákn
ákveðinnar festu og stöðugleika í þjóðfélaginu.
,,
Ég er á móti „24 ára
reglunni“, en hún er
orðin að lögum og því verð-
ur að fylgja henni. Þess í
stað vil ég að gerðar séu
nokkrar breytingar á núgild-
andi reglugerðum sem sett-
ar hafa verið með stoð í
lögum um útlendinga.
TOSHIKI TOMA
PRESTUR INNFLYTJENDA
UMRÆÐAN
MÁLEFNI
INNFLYTJENDA
,,
S24 er sjálfstæð rekstrareining innan Sparisjóðs Hafnarfjarðar
Viltu
minnka
greiðslub
yrðina?
Sæktu um...
WWW.s24.is
Sími 533 2424 – Kringlan
E
in
n
t
v
e
ir
o
g
þ
r
ír
3
12
.0
16
Lán til al
lt að 15 á
ra
• Betri vex
tir
• Lægra lá
ntökugjald
• Allt að 8
0% veðhlu
tfall
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
ORÐRÉTT
Bót í máli
Enginn dó vegna lögbrota
Nixons.
John Dean, höfundur bókarinnar
„Worse Than Watergate“.
Morgunblaðið 24. maí.
Bara gott
Ég lifi eins og venjuleg kona í
dag og finnst það bara mjög gott.
Henný Hermannsdóttir, Miss Young
International 1970.
DV 24. maí.
Athyglisverð spurning
Af leiðara Morgunblaðsins verður
ráðið að Morgunblaðið telji óhjá-
kvæmilegt að grípa til varna fyrir
ríkislögreglustjóra. Telur blaðið
mikilvægara að halda uppi vörn-
um fyrir hann en að auka virðingu
lesenda sinna fyrir meginreglum
réttarríkisins og fyrir Hæstarétt?
Ragnar Aðalsteinsson og Sigríður Rut
Júlíusdóttir hæstaréttarlögmenn í til-
efni dóms í málverkafölsunarmálinu.
Morgunblaðið 24. maí.
Hvaða hatt?
Ég tek ofan hatt minn fyrir Jóni
H. Snorrasyni saksóknara og
Arnari Jenssyni lögreglumanni
fyrir að taka þátt í að brjóta upp
tepruskapinn. Megi það gott á
vita.
Jón Steinar Gunnlaugsson hæstarétt-
arlögmaður um viðbrögð lögreglu við
dómi Hæstaréttar í málverkafölsun-
armálinu.
Morgunblaðið 24. maí.