Tíminn - 11.02.1973, Blaðsíða 17

Sunnudagur 11. febrúar. 1973
TÍMINN
17
heimavist af ýmsum ástæðum og
i rauninni er heimavist þessa
skóla eitt viðkvæmasta vanda-
málið, sem við er að striða hér.
Það er ekki vandalaust, og verður
ekki heldur árekstralaust, að
hafa um 150 ungmenni saman i
einu húsi eins og hér er, enda tel
ég þetta vera það vandamálið,
sem erfiðast hefur verið að fást
við. Hins vegar verður það að
segjast, að sú nýbreytni i daglegri
stjórn heimavistarinnar, sem upp
var tekin i haust, hefur gefizt vel.
Nemendur eiga að hafa veg og
vanda af daglegri stjórn heima-
vistarinnar, þótt yfirstjórn henn-
ar sé i höndum skólameistara.
Félagsþroski heimavistarbúa
ætti að aukast við þá ábyrgð, sem
þeim er á herðar lögð, og það er
von min, að þessi tilraun, sem hér
er gerð i vetur, gefist svo vel, að
henni verði haldið áfram hér við
skólann.
— Hver er þessi nýja tilraun,
nánar tiltekið?
— I rauninni er það svo, að öll
dagleg stjórn, allt daglegt eftirlit,
er i höndum kjörins heimavistar-
ráðs. Þetta heimavistarráð velur
sér embættismenn, i hin ýmsu
störf, sem nauðsynlegt er að
rækja, andstætt þvi, sem hefur
veriðáður, þvi að þetta hefur ver-
ið i höndum sérstaklega ráðinna
manna, eða þá i höndum nem-
enda, sem skólastjórn hefur skip-
að sérstaklega. En nú eru það
nemendur sjálfir, sem hafa þessa
stjórn með höndum, og þeir eiga
raunar lika að segja til um þarfir
þeirra, sem búa i heimavist
og benda á það, sem betur má
fara. Þannig eru þeir gerðir
ábyrgir og virkari i daglegum
rekstri skólans. Eins og ég sagði
áðan, held ég að þetta hljóti að
efla félagsþroska þeirra nem-
enda, sem að þessu vinna.
Það er lika æskilegt að geta eflt
félagsþroska ungs fólks, þvi að ég
held einmitt, að vöntun á honum
sé eitt aðalmeinið i okkar þjóð-
félagi núna. Mér finnst ábyrgðar-
leysi einkennandi viöa i þjóðlifi
okkar nú á dögum, og meðal ann-
ars ætti það að vera hlutverk
skólanna, og þá ekki sizt fram-
halds- og menntaskóla, að auka
þjóðfélagslega ábyrgðartilfinn-
ingu og almennan félagsþroska
nemenda sinna.
Útivistarreglum
breytt
— Var útivistarreglum nokkuð
breytt, þótt stjórn heimavistar-
innar væri færð i hendur nem-
enda?
— Já. Lengst af i sögu heima-
vistarinnar var henni lokað
klukkan tiu að kvöldi og eftir
þann tima fengu menn ekki að
fara út né heldur að koma inn,
nema að eitthvað sérstakt væri
um að vera. Nú, aftur á móti, er
nemendum frjálst að ganga út og
inn um hús heimavistarinnar að
heita má allan sólarhringinn.
Þetta eru heimili nemenda og
þeir eiga að njóta þar sömu rétt-
inda og á öörum heimilum sinum.
Ég tel það einmitt mikils vert, að
þeirlæriað lita á þetta sem heim-
ili sitt og hagi sér eftir þvi. Nú er
þeim heimilt að ganga þar út og
inn eins og þeir vilja, en það hefur
sýnt sig, að þeir nota næturnar til
svefns og hvildar, þótt einstaka
hafi — og þá einkum fyrst i stað —
misnotað frelsið eitthvað. Engu
að siður hefur sú misnotkun verið
i svo litlum mæli, að ekki er orð á
gerandi, og ég vil bæta þvi við, að
það hefur orðið til mjög mikilla
bóta að rýmka þessar reglur og
fella niður þau boð og bönn, sem
áður voru i gildi. En auðvitað
leggur þetta aukna ábyrgð á
herðar nemendum og krefst mik-
ils af þeim. Heimavistir, sem eru
harðlæstar, likjast meira fangelsr
um en heimilum, og þetta er liður
i þvi, að nemendur komi fram af
fullri ábyrgð, og það er ekkert
hægt um það að segja, hvort þeir
eru vandanum vaxnir, fyrr en
þeir hafa fengið tækifæri til þess
að sýna hver afstaða þeirra og
ábyrgðartilfinning er.
— Þú sagðir, að heimavistin
rúmaði um það bil hálft annað
hundrað nemenda. Hversu stór
hluti af nemendahópnum er það?
—■ Það er tæpur þriðjungur. f
skólanum eru nú um 480 nemend-
ur. Eins og ég gat um, er heima-
vistin ekki fullsetin, en að visu
eru ekki nema fá rými laus. Þó er
það nú svo, að aðsóknin að heima-
vistinni hefur minnkað undanfar-
in ár,' og stafar það einkum af
tvennu: Skólinn i heild hefur
minnkað vegna þess, að fram-
haldsdeildir við gagnfræðaskóla
og menntadeildir hafa verið sett-
ar á stofn. 1 öðru lagi hefur nem-
endum frá Akureyri fjölgað mjög
mikið hlutfallslega undan farin
ár, og þeir þurfa vitanlega ekki á
heimavistinni að halda.
ódýrt að
búa í heimavist
— Var heimavistin ekki annars
lengstaf miklu ódýrari og þar af
leiðandi mjög vinsæl hjá nemend-
um?
Tryggvi Gislason, hinn nýi
skólameistari menntaskólans
á Akureyri.
— Það er ennþá svo, að miklu
ódýrara er að búa i heimavist.
Húsaleigan átta mánuði ársins er
ekki nema 2.500 krónur, alla mán-
uðina samtals, og fæöiskostnaður
er á sjöunda þusund á mánuði.
Þetta er miklu lægra verð, en
nemendur greiða annars staðar,
og hefur svo verið alla tið. Mötu-
neyti hefur verið rekið hér með
mikilli prýði i þrjá áratugi af
sama manninum, Arna Frið-
geirssyni. Þetta hefur lengstaf
verið ódýrasta mötuneyti við
heimavistarskóla á landinu, og er
það enn. Við höfum að visu gert i
vetur tilraunir með að selja laust
fæði gegn einingum, sem við höf-
um kallaðsvo. Þessi tilraun hefur
gefizt illa. Hún hefur hreinlega
mistekizt, og við höfum nú horfið
að þvi ráði að selja fast fæði eins
og áður var. Hinu má gjarna bæta
við, að það virðist nú skipta nem-
endur minna máli en áður, hver
kostnaður þeirra er i sambandi
við skólasókn. Stafar það að sjálf-
sögðu af þvi, að nú eru fjárráð
fólks meiri en fyrr, og einkum
hefur ungt fólk miklu meira fé
handa á milli en var fyrir nokkr-
um árum. Þetta hefur vitanlega
mikla kosti i för með sér, en það
er hins vegar ekki gallalaust. Það
væri of langt mál að gera grein
fyrir þvi öllu hér, en á þetta má
benda.
Ný lög um
menntaskóla
— En þá er það nú sjálf kennsl-
an. Er ekki komin til sögunnar ný
reglugerð og reyndar lika lög um
það mál?
— Menntaskólum voru sett ný
lögárið 1970 og ný reglugerð 1971.
Þessi reglugerð verður nú endur-
skoðuð i sumar og þarfnast hún
að sjálfsögðu gagngerðrar endur-
skoðunar, þegar hið nýja frum-
varp um grunnskóla hefur verið
samþykkt, þvi að þar er gert ráð
fyrirað stytta menntaskólana um
eitt ár, þannig að þeir verði
þriggja ára skólar.
Kennslan hefur breytzt allmik-
ið á undan förnum árum, og það,
sem þar er ef til vill merkast, er
að valfrelsi nemenda hefur verið
aukið allmikið. Þvi eru að visu
takmörk sett i litlum skólum, eins
og verður að telja þennan skóla
hér, og við getum ekki veitt nem-
endum það frelsi i vali námsefnis,
sem aðrir.og stærri skólar
hugsanlega geta. En allt er þetta
á byrjunarstigi, og i rauninni má
segja, að flestir menntaskólar
landsins séu reknir sem tilrauna-
skólar þessi árin.
— Hugsa nemendur ekki vel til
þessa aukna valfrelsis i námi?
— Jú, það gera þeir svo sannar-
lega, en hins vegar sá á kvölina,
sem á völina, héreins og ávallt og
þetta valfrelsi hefur alveg
áreiðanlega gert mörgum
nemandanum erfitt fyrir. Jafn-
framtþvi sem valfrelsið er aukið,
þarf að gæta þess að gera það
ekki of viðamikið og flókið, þann-
ig að nemendum verði ókleift að
greina á milli og skilja, hverra
kosta þeir eiga völ.
— Er ekki liklegt, að þetta skapi
enn nánara samstarf kennara og
nemenda — að nemendur þurfi i æ
rikara mæli á leiðsögn kennarana
að halda?
— Jú. Nemendur leita að sjálf-
sögðu mikið til kennara sinna og
skólastjóra, og við reynum að
kynna fyrir nemendum ákvæði
hinnar nýju reglugerðar, svo að
þeir átti sig betur á þvi, hverra
kosta þeir eiga völ. Hins vegar
virðist ýmislegt benda til þess, að
hið aukna valfrelsi geri nemend-
um talsvert erfitt um vik, og það
hefur örlitið borið á þvi, að þeir
væru ráðvilltir i þessu allflókna
kerfi.
Verndum okkar
dýrustu eign
— Þú nefndir i upphafi hlutverk
skólanna i þeirri viðleitni að
halda við og varðveita menningu
þjóðarinnar. Þú litur auðvitað á
þetta sem eitt meginhlutverk
menntaskólanna?
— Já. Við eigum okkur einstæða
sögu, og litil þjóð er ævinlega stolt
af þvi sem hún á, og þá ekki sizt
sögu sinni og menningu. Þótt
menning okkar sé ekki fjölskrúð-
ug, þá er hún sérstæð, og á ýms-
um sviðum einstæð. Einkum og
sér i lagi hin mállega menning.
Þetta mál er mér ákaflega hug-
leikið, enda var framhaldsnám
mitt og störf, allt til þessa, ein-
mitt bundið hinni mállegu menn-
ingu þjóðarinnar. Þar er höfuð
nauðsyn, að við varðveitum það
dýrasta sem við eigum, sem er
mál okkar. En hins vegar, eins og
ég nefndi i upphafi, er það mjög
mikils vert, að við séum vel vak-
andi á þessum miklu breytinga-
og umbrotatimúm, og reynum að
marka stefnu i félags- og atvinnu-
málum.
Nú hefur til dæmis vaknað þessi
hreyfing til verndar náttúrunni,
og þar stangast á annars vegar
þörfin á þvi að nýta náttúruauð-
lindir, breyta náttúrunni, og hins
vegarað varðveita hana. Þetta er
ef til vill ekki eins aðkallandi á
Islandi og viða annars staöar, en
þó er full ástæða til þess að vera
þarna á varðbergi, og hlutverk
menntaskólanna er auðvitað
meðal annars að vekja athygli
manna á þessu og tengja nám og
kennslu skólans bæði við þessar
þarfir og aðrar. Ég á hér viö þarf-
ir atvinnuveganna annars vegar
og þess sem fjarskyldara er, eða
jafnvel i beinni andstöðu við at-
vinnuvegina hins vegar. Skólarn-
ir eiga að hjáipa mönnum til þess
að beina athygli sinni jöfnum
höndum að hinu hagnýta og þvi,
sem ekki verður metiö til fjár.
—VS
Sárabót í vænd
um fyrir frá-
skilda eiainmenn
t henni Ameriku geta menn lif-
tryggt sig, tryggt hús sin, bila og
jafnvel gæludýr. Og i dag, þegar
skilnaðartilfellum fjölgar ört og
óhugnanlega, hafa ýmsir útsjóna-
samir aðilar þar vestra fengið
allsérstæða hugdettu. Nokkrar
rauðsokkur, lögfræðingar og
lagasmiðir hafa látið i ljós þá
skoðun, að fólki skyldi gefinn
kostur á þvi að tryggja hjónabönd
sin auk alls hins. Það, sem þeir
hafa i huga, er „skilnaðartrygg-
ing”, sem borga myndi meðlag
með barni og ef til vill fram-
færslueyri tii hinnar fráskildu
konu.
Þeir, sem mæla með „skilnað-
artryggingum”, benda m.a. á, að
meðlögin eru oft á tiðum mjög svo
skorin við nögl, og ennfremur
hætti mörgum manninum til að
virða litt meðlagsskyldu sina.
Þessi trygging er enn sem komið
er aðeins á hugmyndafræðilegu
stigi. Um nánara eðli hennar
hefur m.a. komið fram þessi hug-
mynd: tryggingatakinn borgi 5
þúsund krónur á ári i iðgjald, og
ef til skilnaðar komi, fái hann 10
þúsund krónur á mánuði i 3 ár
frá viðkomandi tryggingafélagi.
Tryggingin skuli einnig geta náð
til framfærslueyris, og með þvi
yrði iðgjaldið þá hærra. Dómarar
gætu að sjálfsögðu úrskurðað
hærra meðlag eða framfærslu-
eyri heldur en tryggingin gefur,
og skuli þá hinn fráskyldi eigin-
maður borga þann mismun.
Nokkur tryggingafélög vestra
hafa sýnt mikinn áhuga á hug-
myndinni um „skilnaðartrygg-
ingu”, og nýlega stakk fulltrúi
New York-rikis i öldungadeild-
inni, Donald Halperin, upp á þvi,
að skipuð yrði nefnd til að kanna
þetta mál.
Auðvitað ganga fáir i hjóna-
band með það fyrir augum að
skilja svo siðar meir og til þess að
laða að sér viðskiptamenn verða
tryggingafélögin og veita þeim
eftirgjöf á iðgjaldi eöa annars
konar vilyrði, ef hjónaböndin
haldast án þess að til skilnaðar
komi. Ennfremur yrði „skilnað-
artrygging” allra nýrra hjóna-
banda að vera skylda, þar sem
annars yrði aðeins um „áhættu-
söm hjónabönd” að ræða fyrir
tryggingafélögin.
Sumir hafa raunar stungið upp
á þvi, að koma „skilnaðar
tryggingunum” inn i al-
mannatryggingakerfið. — Þú
kaupir Kádilják og færð ekki leyfi
til að aka honum, fyrr en þú hefur
tryggt hann. Hver er þá munur-
inn? Þetta hefur Diana Du Broff
um málið að segja en hún er
þekktur lögfræðingur og styður
„sk. tr.” — hugmyndina af alefli.
Enn einn augljós munur er þó
á þessum tveim geröum trygg-
inga: óliklegt er, að allir séu
reiðubúnir til að „bóka” hjóna-
band sitt á þennan hátt. Og það
er einnig heldur óliklegt, að
tryggingakerfið hafi áhuga á að
taka slikar tryggingar, þar sem
vitað er, að nær helmingur allra
hjónabanda i Bandarikjunum -i
dag engar með skilnaði.
— Stp.
fAuglýs
Lendur
Auglýsingar, sem eiga að koma í blaðinu á sunnudögum þurfa að
berast fyrir kl. 4 á föstudögum.
Augl.stofa Timans er i Bankastræti 7. Símar: 19523 - 18300. i
_____ l_________________________________________________________