Tíminn - 11.02.1973, Blaðsíða 19

Laugardagur 10. febrúar 1973
TÍMINN
19
(Jtgefandi: Framsóknarfiokkurfnn "
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-:!::
arinn Þórarinsson (ábm.). Jón Helgason, Tómas Karlsson,;;:
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timans).!:!:
Auglýsingastjóri: Steingrfmur. Gislasohi. Ritstjórnarskrif-;;!:
stofur i Edduhúsinu við Lindargótu, sfmar 18300-18306,’::;
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — augiýs-í!:!
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofur:simi 18300. Askriftargjald:!;!
2,25.krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-j!;!
takið. Blaðaprent h.f.
Vel unnin störf
sendinefndar
íslendingar hafa fagnað að verðleikum þeirri
ályktun siðasta allsherjarþingsSameinuðuþjóð
anna, að saman fari réttinum á hafsbotninum
og yfir honum. Strandrikið eigi þvi jafnt
auðæfin, sem eru i hafsbotninum, og þau, sem
eru i hafinu yfir honum, innan lögsögu þess.
Þegar átt er við lögsögu i þessu sambandi er
að sjálfsögðu átt við þá lögsögu, sem gildir um
hafsbotninn. Það er þvi andi og efni til-
lögunnar, að rétturinn til auðæfanna i sjónum
nái jafnlangt og rétturinn til auðæfa i hafsbotn-
inum.
Samkvæmt alþjóðalögum, sem i gildi eru i
dag, nær réttur strandrikis til auðæfa i hafs-
botninum út á 200 metra dýpi, eða jafnlangt og
hægt er að nýta þau. Nú er talið mögulegt að
nýta auðæfin i hafsbotninum út i a.m.k. 1000 m
dýpi og jafnvel meira. Sést á þessu, að hafs-
botnslögsaga strandrikisins getur verið við-
áttumikil. í ýmsum tillögum, sem fram hafa
komið i hafsbotnsnefnd Sameinuðu þjóðanna,
er gert ráð fyrir að miða hafsbotnslögsöguna
við fjarlægð. Þeir, sem skemmst vilja ganga,
leggja til, að hún verði 40 milur, en þeir, sem
lengst vilja ganga, að hún verði 200 milur.
Telja má vist af þvi, sem fyrir liggur, að náist
endanlegt samkomulag um hafsbotnslögsög-
una, verður það langt utan við þau 50 milna
mörk, sem islenzka fiskveiðilögsagan nær i
dag.
Það er af þessum ástæðum, sem hin þröng-
sýnu stórveldi og fylgiriki þeirra, leggja mikið
kapp á að fá sérstaka lögsögu fyrir auðæfi
hafsbotnsins og sérstaka lögsögu fyrir auðæfin
yfir honum, er sé þrengri en hafsbotnslög-
sagan. Tillögur Rússa, Bandarikjamanna og
Kanada hafa beinzt að þvi að skilja sundur
auðæfin i hafsbotninum og auðæfin yfir honum.
Það er gifurlegur styrkur fyrir ísland, að alls-
herjarþing Sameinuðu þjóðanna skyldi
samþykkja, að auðæfin i hafsbotninum og auð-
æfin yfir honum skuli fylgjast að.
Þessi ályktun er i fullu samræmi við islenzku
landgrunnslögin frá 1948, sem Hans G.
Andersen átti forustu um að móta. Þau eru
byggð á þvi að saman fari rétturinn til auð-
æfanna i hafsbotninum og yfir honum. Island
hefur lagt megináherzlu á það i hafsbotns-
nefndinni, að rétturinn til beggja þessara auð-
æfa fari saman. í ályktun alþjóðlegra stofnana
hefur þetta aldrei verið betur viðurkennt en i
umræddri ályktun allsherjarþingsins. Þvi er
hún Islendingum svo mikilvæg.
I sambandi við þetta, verður það aldrei of-
metið, hve sendinefnd sú, sem ísland hafði á
siðast Allsherjarþingi, vann vel störf sin. Það
gildir jafnt um embættismennina og pólitisku
fulltrúana, sem þar voru. Ekki sizt er ástæða
til að minnast þess, að þar unnu stjórnarand-
stæðingar og stjórnarsinnar hlið við hlið eins
og þeir væru frá einum og sama flokki. Það er
ekki ofmælt, að sjaldan hefur ísland átt sendi-
nefnd, sem hefur unnið betur. Þess vegna er
það furðulegt, að litið sé reynt að gera úr
störfum hennar. En íslendingar gætu yfirleitt
unnið eins vel saman og pólitisku fulltrúarnir i
umræddri sendinefnd, og unnið eins vel og þeir
gerðu, myndi margt snúast til batnaðar i
islensku þjóðlifi. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Lynch þykir líklegur til
sigurs í írsku kosningunum
Fine Gael og Verkamannaflokkurinn
taka höndum saman
John Lynch
SA ATBURÐUR gerðist i Ir-
landi siðastliðinn mánudag, að
John Lynch forsætisráðherra
rauf þingið öllum að óvörum.
Jafnframt var tilkynnt, að
þingkosningar færu fram eftir
þrjár vikur, eða 28. februar og
að framboðsfrestur rynni út
15. febrúar.
Þingkosningar fóru siðast
fram i Islandi i júni 1969 og
áttu kosningar að réttu lagi
ekki að fara fram aftur fyrr en
i júni 1974, þar sem kjörtima-
bilið er fimm ár. Forsætisráð-
herra hefur hins vegar rétt til
að rjúfa þing og efna til kosn-
inga hvenær, sem honum býð-
ur svo við að horfa. Þann rétt
hefur Lynch notað sér nú.
I kosningunum 1969 fékk
flokkur forsætisráðherrans,
Fianna Fail, hreinan meiri-
hluta, eða 75 þingmenn af 144
alls. Helzti stjórnarandstöðu
flokkurinn, Fine Gael, fékk 50
þingsæti og Verkamanna-
flokkurinn fékk 18 þingsæti.
önnur þingsæti skiptust milli
smáflokka og óháðra þing-
manna. Rósturnar i Norður-
Irlandi hafa orðið til þess, að
bæði ráðherrar og þingmenn
hafa farið úr stjórnarflokkn-
um i mótmælaskyni við hina
gætnu stefnu, sem Lynch hef-
ur fylgt varðandi málefni
Norður-Irlands, og hefur
stjórnarflokkurinn þvi ekki
lengur fleiri en 69 þingmenn.
Þingmeirihluti stjórnarinnar
hefur að undanförnu byggzt á
stuðningi fimm óháðra þing-
manna. Stuðningur þeirra hef-
ur verið talinn ótryggur. Þessi
ótrygga staða stjórnarinnar á
þingi er þó ekki talin höfuð-
ástæða þess, að forsætisráð-
herra rauf þingið, heldur er
hún fremur sú, að flest þykir
benda til, að Lynch muni
vinna verulegan sigur i
kosningunum, en það gæti orð-
ið óvissara siðar.
EINS OG áður er getið, hef-
ur Lynch fylgt mjög gætilegri
stefnu i sambandi við rósturn-
ar i Norður-írlandi og reynt að
varast að gera nokkuð, sem
gæti aukið þær. Þetta hefur
ekki öllum flokksmönnum
hans likað og hafa þvi bæði
ráðherrar og þingmenn gengið
úr flokknum, eins og áður seg-
ir. Aukakosningar hafa hins
vegar gefið til kynna, að
stefna forsætisráðherrans ætti
öruggt fylgi hjá almenningi 1
vetur beitti forsætisráðherr-
ann sér fyrir lagasetningu,
sem beindist mjög gegn sam-
tökum öfgafullra þjóðernis-
sinna, sem bera nafnið Irski
lýðveldisherinn, en þau eru
talin eiga mikinn þátt i ógnar-
öldinni i Norður-Irlandi. Lög
þessi heimila handtökur grun-
samlegra manna, án dóms og
laga, og hafa nokkrir leiðtogar
Irska lýðveldishersins verið
hnepptir i varðhald sam-
kvæmt þeim. Svo virðist, sem
sú einbeitni, er Lynch hefur
sýnt með þessu, eigi verulegu
fylgi að fagna, og hafi það ýtt
undir að Lynch efndi til kosn-
inga nú.
Þá er talið, að það hafi átt
nokkurn þátt i þessari ákvörð-
un hans, að bráðlega er
væntanleg hvit bók frá
brezku stjórninni, þar sem
skýrt verður frá fyrirætlunum
hennar um stöðu Norður-lr-
lands i framtiðinni. Þessar til-
lögur geta hæglega orðið um-
deildar i Islandi og telja þvi
ýmsir, að Lynch hefi talið
heppilegra að láta kosningar
fara fram áður en þær væru
birtar. Andstæðingar Lynch
gefa til kýnna, að hann hafi
hlerað, að tillögurnar yrðu
stjórn hans heldur óhagstæðar
og þessvegna hafi hann rokið i
það að efna til kosninganna.
Þá er tilgreind sú ástæða, að
forsetakosningar fara fram i
Irlandi siðar á þessu ári. De
Valera lætur þá af forsetastörf-
um og getur ekki gefið kost á
sér til endurkjörs, þar sem
hann er búinn að vera forseti i
tvö kjörtimabil. Fianna Fail
hefur skorað á Lynch að gefa
kost á sér sem forsetaefni, en
hann hefur enn ekki gefið
endanlegt svar. Ýmsir gizka
á, að hann vilji heldur vera
forsætisráðherra áfram og þvi
hafi hann kosið að sjá niður-
stöður þingkosninga áður en
hann tæki ákvörðun um, hvort
hann gæfi kost á sér sem for-
setaefni.
EIN ástæða enn er svo talin
hafa stutt að þvi, að Lynch
ákvað kosningar svo skyndi-
lega. Hún er sú, að tveir helztu
stjórnarandstöðuflokkarnir,
Fine Gael og Verkamanna-
flokkurinn, ákváðu á siðast-
liðnu ári að hefja viðræður um
stjórnarsamvinnu með það að
takmarki, að hægt yrði að
greina frá þvi fyrir næstu
kosningar, að þessir flokkar
hefðu komið sér saman um
myndun rikisstjórnar og mál-
efnagrundvöll hennar, ef þeir
fengu meirihluta á þingi. Við-
ræður þessar hafa gengið
heldur hægt, enda mörg ljón á
veginum, þar sem Verka-
mannaflokkurinn er fremur
róttækur, en Fine Gael er
ihaldssinnaður og oftast talinn
til hægri við Fianna Fail.
Verkamannaflokkurinn hefur
til skamms tima hafnað öllu
samstarfi við Fine Gael. Það
hefur hins vegar knúið þessa
flokka til viðræðna, að óliklegt
hefur þótt, að unnt væri að ná
meirihlutanum af Fianna
Fail, nema hægt væri að
benda á, að andstöðuflokkarn-
ir gætu komið sér saman um
starfhæfa stjórn. Þvi þótti
frekar liklegt, að umræddar
viðræður Fine Gael og Verka-
mannaflokksins bæru árang-
ur, en gætu dregizt á Ianginn.
Ýmsir gizka á, að Lynch hafi
talið heppilegt að efna til
kosninganna áður en niður-
staða væri fengin af þessum
viðræðum.
Honum hefur hins vegar
ekki orðið kápan úr þvi klæð-
inu. Fyrstu viðbrögð Fine
Gael og Verkamannaflokksins
voru að lýsa yfir þvi, að þeir
myndu mynda sambræöslu-
stjórn eftir kosningarnar, ef
þeir fengu meirihluta, og yrði
stefnuskrá þeirrar væntan-
legu stjórnar birt fyrir kosn-
ingarnar.
Óvist er um framboð ann-
arra flokka, en liklegt þykir,
að Irski lýðveldisherinn eða
samtök, sem eru óbeint eða
beint i tengslum við hann,
bjóði fram i nokkrum kjör-
dæmum. Sennilega yrðu slik
framboð til ávinnings fyrir Fi-
anna Fail.
FIANNA FAIL er hinn
gamli sjálfstæðisflokkur Ir-
lands og hefur notið þess.
Hann hefur næstum óslitið
farið með völdin siðan Irland
fékk fullt sjálfstæði. Fianna
Fail var i upphafi flokkur
hinna áköfustu þjóðernis-
sinna, en er nú kominn i fyllstu
andstöðu við þá. Þannig
breytist margt með árunum.
Ef Fianna Fail vinnur sigur
i kosningunum, eins og yfir-
leitt er nú spáð, verður það
sennilega fyrst og fremsti sig-
ur forsætisráðherrans.
John Lynch, sem er lög-
fræðingur að menntun, átti
stjórnmálalegt fylgi sitt upp-
haflega þvi að þakka, að hann
var ein mesta knattspyrnu-
stjarna Ira og þótti þvi væn-
legur til framboðs. Hins vegar
var hann laus við það að vera
nokkuð litrikur persónuleiki á
borö við De Valera. En hann
hefur áunnið sér traust með
rósemi sinni og festu, og aðrir
leiðtogar Fianna Fail, sem
voru aðsópsmeiri, hafa orðið
að þoka til hliðar. Hann hefur
ekki siður reynzt góöur
iþróttamaður á stjórnmála-
sviðinu en knattspyrnuvellin-
um, þótt þvi væri ekki spáð
fyrir honum, er hann bauð sig
fyrst fram til þings.
Þ.Þ.