Tíminn - 20.05.1973, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 20. mal 1973
Frægar
bygg-
ingar
Hvaða móttökur fá
fátækir innflytjend-
ur, þegar þeir koma
til Bandarikianna?
spurði Bartholdi
sjálfan sig, er hann
sigldi inn til New
York. í sömu svipan
vissi hann hvernig
afmælisgjöf Frakka
til Bandarikjanna
átti að vera: Geysi-
stór frelsisgyðja,
sem sneri ásjónu
sinni i átt til Evrópu.
Þannig stendur Frelsisstyttan á Liberty Island og býður alla velkomna. New York Ibaksýn.
Frelsisstyttan
Þungbúinn haustdag árið 1886
stóð Frakkinn Frédcrice Auguste
Bartholdi upp á höfði Frelsisstytt
unnar. Hann hélt i snúru og beið
eftir að William Everts, öldunga-
deildarþingm aður lyki hinni
löugu ræðu sinni. Miðja vegu i
orðaflaumnum, dró Everts upp
vasaklúl til að þurrka rigninguna
framan úr sér. Þetta var merkið,
hugsaði Bartholdi, kippti I snúr-
una, franski fáninn rann niður og
al'hjúpaði andlit styttunnar, skap-
að af Bartholdi. Enginn fékk að
vita, hvað Everts hafði hugsað
sér að segja frekar.
Skipin i kring þeyttu flautur
sinar, mannfjöldinn hrópaði,
kirkjuklukkur hringdu og lúðra-
sveitir léku.
Þannig var Frelsisstyttan af-
hjúpuð — afmælisgjöfin frá
frönsku þjóðinni, sem 100 árum
áður hafði stutt Bandarfkjamenn
i frelsisstriðinu gegn Englandi.
En nú skal vikið að uppruna
styttunnar, hlýju vorkvöldi i
Paris árið 1871. Heima hjá
Edouard de Laboulaye, sextugum
lagaprófessor, voru samankomn-
ir nokkrir vinir til kvöldverðar.
Þeir voru visindamenn, banda-
menn, embættismenn og Bart-
holdi, sem þá var 37 ára og einn
þekktasti myndhöggvari Frakka.
Eins og venjulega var farið að
tala um Ameriku. De Laboulaye
hafði skrifað þriggja binda verk
um sögu Ameriku og ævisögu
Benjamins Franklin að auki.
Mesti dýrgripur hans var bréf frá
Lincoln.
— Herrar minir, sagði
Laboulaye. — Ég hef boðið ykkur
hingaði i kvöld af sérstakri á-
stæðu. Eftir fimm ár verða
Bandárikin 100 ára og Frakkland
verður að minnast þess. Ég vil að
við, sem hér erum staddir göng-
um fyrir frönsku þjóðinni i að
safna peningum og færa Banda-
rikjunum sómasamlega afmælis-
gjöf. Það á að vera stytta. Hæsta
stytta i heimi.
— Athyglisverð hugmynd,
sagði einn gestanna. — En hvern-
ig vitum við að Bandarikjamenn
kunna að meta slíka gjöf. Og hvar
á styttan að vera?
Umræðurnar stóðu alla nóttina
og Bartholdi fékk tvöfalt verk-
efni. Hann átti að fara til Banda-
rikjanna og koma hugmyndinni á
framfæri. Ef Bandarikjamenn
yrðu hrifnir, átti styttan að verða
næsta stórvirki hans.
Daginn eftir skrifaði Laboulaye
langt bréf til Grants forseta og
stakk upp á þvi að franska þjóðin
byggði styttuna, en Bandarfkin
kostuðu undirstöðuna.
Styttan mótast
Mánuði siðar stóð Bartholdi á
þilfari franska gufuskipsins
Pereire, meðan það sigldi inn
sundið til New York. Ferðin hafði
Stiginn upp I styttuna er svo þröngur, aft allir af stærri gerftinni verfta
aö fara með Ivftunni.
tekið tvær vikur. Bartholdi var
ekki i sérlega góðu skapi. Aður en
hann fór frá Paris, hafði hann
spurt Laboulaye hvers konar
stytta þetta ætti að vera.
— Það ert þú sem ert mynd-
höggvarinn. Mótun styttunnar er
þitt verkefni, var svarið.
Nú var New York framundan
og Bartholdi hafði ekki gert eina
einustu skissu. Umhverfis hann
var hópur Þjóðverja sem Bart-
holdi hafði rætt mikið við. Einn
þeirra hafði kallað Bandarikin
land möguleikanna.
Brooklyn leið framhjá að aust-
anverðu. Staten Island að vestan.
Þá vfkkaði sundið og i morg-
unskimunni kom New York i ljós.
Nýja landið. Hvernig tók það á
móti innflytjendum? Hugsaði
Bartholdi. Engir fánar að
minnsta kosti. En þeir eiga skilið
að vel sé tekið við þeim. Það
krefst kjarks að yfirgefa föður-
land sitt og leggja út i óvissuna
með fatapinkil og góðar vonir.
Bartholdi kom auga á litla eyju,
Bedloes Island, rétt utan við New
Jersey. Þar var lágt vigi og sneru
fallbyssjkjaftarnir að skipinu.
Bartholdi lifnaði allur við. Auð-
vitað! Þarna var lausnin...
— Strax og ég áá Bedloes Is-
land, sá ég styttuna fyrir mér ná-
kvæmlega. Þarna átti hún að
standa og taka á móti innflytjend-
unum til Bandarikjanna, sagði
Bartholdi siðar.
Hann flýtti sér að sækja blað og
penna og teiknaði konu i viðri
skikkju. Hægri handlegginn rétti
hún beint upp, hélt þar á kynd'Íi.
Styttan átti að snúa i átt til
Evróþu.
Frá öðrum fætinum var að
besta keðja — þetta var tákn
frelsis. I vinstri hönd hélt hún á
töflu, sem á var letrað: 4. júli
1776. Það var dagurinn sem
Bandarikin lýstu yfir sjálfstæði
sinu.
Þessum fyrsta uppdrætti af
styttunni var aldrei breytt og
nokkrum dögum siðar sýndi
Bartholdi Grant forseta hann og
forsetinn var hrifinn, lika af hug-
myndinni um að hún skyldi
standa á Bedloeey.ju. Það var allt
i lagi að leggja af virkið á eyj-
unni. Grant taldi vist, að rikis-
stjórnin myndi afhenda eyjuna
undir styttuna.
Bartholdi hitti marga menn að
máli og skýrði öllum frá stytt-
unni. Hugmyndinni var vel tekið
og hann sendi Laboulaye skeyti
um að all t væri i lagi, gjöfinni
yrði fagnað og Bandarikin myndu
kosta undirstöðuna.
Fransk-Bandariska
sambandið
Fjögur ár liðu, áður en Bart-
holdi gat hafið verkið. Fyrst varð
hann að ljúka öllu, sem hann átti
eftir að skila, m.a. Washington og
Lafayette.
Haustdag einn árið 1875 komu
vinirnir aftur saman og nú stofn-
uðu þeir fransk-bandariska sam-
bandið og var Laboulaye formað-
ur. Tilgangur félagsins var að út-
vega peninga fyrir styttunni, sem
þeirkölluðu „Styttu frelsisins lýs-
andi upp heiminn” Það nafn var
siðar stytt i Frelsisstyttan.
Laugardaginn 6. nóvember var
haldið kvöldverðarboð fyrir 200
manns á Hótel de Louvre i Paris.
Meðal gesta voru ritstjórar, ráð-
herrar og kaupsýslumenn.
Laboulaye minnti á að Frakkland
hefði sent skip og hermenn til að-
stoðar Bandrikjamönnum i
frelsisbaráttunni. Hann lýsti
styttunni og sýndi stórt málverk
af henni eftir Bartholdi. Siðan
skoraði hann á gestina að ganga i
félagið.
Það gekk stórkostlega. Þjónar
gengu milli borðanna og söfnuðu
fyrstu framlögunum, alls 8000
dollurum. Þá vantaði 40 þúsund
til viðbótar, og nú skyldi félagið
útvega þau frá frönsku þjóðinni.
t janúar 1876 tók Bartholdi á
leigu stærstu vinnustofu sem
hann.gat fundið i Paris, en ekkert
hús var þó til i borginni, sem gat
rúmað styttuna fullgerða. Hún
átti að vera 15 hæða há og þar af
leiðandi varð Bartholdi að gera
hana i hlutum og setja þá saman
úti i garði.
Hlutasamsetningin var einnig
hentug að öðru leyti, þvi Bart-
holdi stefndi að þvi að fullgera
táknrænan hluta styttunnar' og
senda hann á sýninguna i Phila-
delphia, sem opna átti 4. júli, á
aldarafmælinu. Tilgangurinn var
að vekja áhuga Bandarikja-